ضروریه ذاتیه

[ویکی فقه] ضروریه ذاتیه، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای قضیه موجهه دالّ بر ضرورت ثبوت محمول برای موضوع به شرط وجود موضوع است.
از اقسام قضیه ضروریه، قضیه "ضروریه ذاتیه" است. هر قضیه موجهه ای که حکم به ضرورت محمول برای موضوع به ثبوت ذات موضوع، مقید باشد (در عربی برای اشاره به این تقیید لفظ "مادام الذات" را در قضیه به کار می برند) آن را قضیه ضروریه مطلقه یا ذاتیه گویند. زیرا ضرورت، مقید به وصف یا وقت مشخص نشده است. مانند: "انسان، تا وقتی موجود است، ضرورتاً حیوان است". قضایایی که در علوم متداول است، اگر چه همه به صورت مطلقه (یعنی بدون ذکر جهت) استعمال می شوند، در حقیقت بدون استثناء ضروریه اند یعنی ماده آنها ضرورت است مانند: "حرارت موجب انبساط فلز است"، و "زمین متحرک است". منظور از ذات موضوع در تعریف ضروریه ذاتیه، افراد موضوع است مثلاً در قضیه هر انسانی بالضرورة حیوان است، منظور این نیست که هر چه انسان باشد من الازل الی الابد حیوان است، بلکه مقصود این است که هر فردی که انسان است، مادام که ذات او موجود است، حیوان است چرا که البته وقتی انسان از بین رفت، دیگر حیوان هم نیست.
تحقق قضیه ضروریه ذاتیه
قضیه ضروریه ذاتیه در سه مورد تحقق می یابد: ۱. حمل ذات بر ذات، مثل: هر انسانی بالضرورة انسان است؛ ۲. حمل ذاتی بر ذات، مثل: هر انسانی بالضرورة حیوان است؛ ۳. حمل لازم ماهیت بر ماهیت، مثل: هر عدد چهار بالضرورة زوج است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری.• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.• مظفر، محمدرضا، المنطق.
...