صوره الارض

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] صورة الارض (کتاب). «صورة الارض» یا همان «المسالک و الممالک» اثر ابن حوقل، ابو القاسم محمد بن حوقل نصیبی، یکی از منابع اساسی و معتبر دانش جغرافیا و تا حدودی جغرافیای تاریخی به شمار می رود. این کتاب به زبان عربی و متعلق به قرن چهارم هجری است. اغلب مورخان و جغرافی دانان و پژوهشگران به عنوان ماخذ مهم بدان نگریسته و در تحقیقات خود از آن بهره برده و به مطالب آن استناد کرده اند.
کتاب مشتمل بر دو جزء است. در جزء اول کشورها و شهرهایی مسیر مسافرت نویسنده تا عراق و در جزء دوم شهرهای ایران از خوزستان تا ماوراء النهر به ترتیب ذکر شده است. شیوه نگارش کتاب همانند آثار جغرافیایی پیش از آن است.

[ویکی نور] صورة الارض یا همان «المسالک و الممالک» اثر ابن حوقل، ابوالقاسم محمد بن حوقل نصیبی، یکی از منابع اساسی و معتبر دانش جغرافیا و تا حدودی جغرافیای تاریخی به شمار می رود. این کتاب به زبان عربی و متعلق به قرن چهارم هجری است. اغلب مورخان و جغرافی دانان و پژوهشگران به عنوان مأخذ مهم بدان نگریسته و در تحقیقات خود از آن بهره برده و به مطالب آن استناد کرده اند.
کتاب مشتمل بر دو جزء است. در جزء اول کشورها و شهرهایی مسیر مسافرت نویسنده تا عراق و در جزء دوم شهرهای ایران از خوزستان تا ماوراء النهر به ترتیب ذکر شده است. شیوه نگارش کتاب همانند آثار جغرافیایی پیش از آن است.
ابن حوقل در این کتاب به گزارش سفرهای خود پرداخته که می توان مسیر مسافرت وی را چنین ترسیم کرد: آفریقای شمالی، اسپانیا و مرزهای جنوبی صحرا، مصر و نواحی شمالی قلمرو اسلام یعنی ارمنستان و آذربایجان، جزیره (بین النهرین)، عراق، خوزستان و فارس.
حدود سرزمین های اسلام بنابر آنچه در «صورة الارض» آمده چنین است:
«بلاد اسلام بر حسب طول از مرز فرغانه آغاز می شود و تا خراسان و جبال و عراق و دیار عرب تا سواحل یمن ادامه می یابد و مسافت آن حدود پنج ماه (راه) است و بر حسب عرض از کشور روم آغاز می گردد و تا شام و جزیره و عراق و فارس و کرمان تا سرزمین منصوره بر کناره دریای فارس ادامه می یابد و مسافت آن چهار ماه است».

[ویکی نور] صوره الارض (ترجمه جعفر شعار). صوره الارض، اثر ابوالقاسم محمد بن حوقل نصیبی ابن حوقل، سیاح معروف و جغرافی دان عرب، متعلق به قرن 4 هجری است که توسط آقای جعفر شعار به فارسی ترجمه شده است.
مترجم، در ابتدای کتاب، طی مقدمه ای به معرفی مولف، اهمیت کتاب، روش ترجمه و همچنین نسخه های متن عربی کتاب اشاره کرده است.
این کتاب ترجمه تمام صورة الارض نیست، بلکه تنها قسمت مربوط به ایران در سیزده فصل به فارسی درآمده است. در فصل اول «دریای فارس» اگر چه بخشی از مطالب مربوط به کشورهای عربی مجاور دریای فارس است؛ امّا چون بیشتر مطالب به جغرافیای ایران ارتباط داشت، همه فصل ترجمه گردیده است.
برای حفظ امانت، در ترجمه کتاب دقت کامل معمول گردیده است تا مفهوم عبارات آنچنان که مراد مؤلف بوده، به فارسی درآید، ازاین رو هر جا عبارت کتاب به نظر نگارنده مبهم بوده، در حاشیه تذکار داده شده است.
ضبط نام های کشورها و ولایات و شهرها و دیه ها که اغلب فارسی هستند و در متن عربی رنگ عربی به خود گرفته اند، همچنان حفظ شده است منتهی نام مصطلح در فارسی که با مراجعه به منابع دیگر به دست آمده، در داخل کمانک درج شده است؛ هچون عبادان (آبادان) و نشوی (نخجوان) و جز این ها.

[ویکی فقه] صوره الارض (کتاب). «صورة الارض» یا همان «المسالک و الممالک» اثر ابن حوقل، ابو القاسم محمد بن حوقل نصیبی، یکی از منابع اساسی و معتبر دانش جغرافیا و تا حدودی جغرافیای تاریخی به شمار می رود. این کتاب به زبان عربی و متعلق به قرن چهارم هجری است. اغلب مورخان و جغرافی دانان و پژوهشگران به عنوان ماخذ مهم بدان نگریسته و در تحقیقات خود از آن بهره برده و به مطالب آن استناد کرده اند.
کتاب مشتمل بر دو جزء است. در جزء اول کشورها و شهرهایی مسیر مسافرت نویسنده تا عراق و در جزء دوم شهرهای ایران از خوزستان تا ماوراء النهر به ترتیب ذکر شده است. شیوه نگارش کتاب همانند آثار جغرافیایی پیش از آن است.
گزارش محتوا
ابن حوقل در این کتاب به گزارش سفرهای خود پرداخته که می توان مسیر مسافرت وی را چنین ترسیم کرد: آفریقای شمالی ، اسپانیا و مرزهای جنوبی صحرا، مصر و نواحی شمالی قلمرو اسلام یعنی ارمنستان و آذربایجان ، جزیره (بین النهرین)، عراق، خوزستان و فارس . حدود سرزمین های اسلام بنابر آنچه در «صورة الارض» آمده چنین است: «بلاد اسلام بر حسب طول از مرز فرغانه آغاز می شود و تا خراسان و جبال و عراق و دیار عرب تا سواحل یمن ادامه می یابد و مسافت آن حدود پنج ماه (راه) است و بر حسب عرض از کشور روم آغاز می گردد و تا شام و جزیره و عراق و فارس و کرمان تا سرزمین منصوره بر کناره دریای فارس ادامه می یابد و مسافت آن چهار ماه است». مؤلف همانند دیگر جغرافی دانان کلاسیک تقریبا هم خود را مصروف شرح بلاد اسلام به ویژه ایران می کند اما در موارد خاصی از قلمرو جهان اسلام فراتر می رود. وی در میان کلیه جغرافی دانان کلاسیک نخستین کسی است که به امور مغرب آشناست. در این کتاب همچنین به شرح حال بزرگان، پادشاهان، توانگران و نیز برخی وقایع تاریخی و اجتماعی اشاره شده است.
← وجه تسمیه خلیج فارس
کتاب فاقد فهرست است. محقق کتاب اختلاف نسخ و توضیح برخی الفاظ را در پاورقی اثر آورده است.

دانشنامه عمومی

صورة الارض. صورة الارض ( نگارهٔ زمین ) یا المسالک و الممالک ( جاده ها و پادشاهی ها ) کتابی از ابن حوقل است که توسط او میان سال های ۹۴۳ تا ۹۷۰ میلادی در سفر در سرزمین های اسلامی به قصد بازرگانی و گردش، نوشته شده و سرانجام کتاب در ۹۷۷ میلادی تکمیل شده است.
صورة الارض، از منابع معتبر دانش جغرافیایی و تا حدودی جغرافیای تاریخی است و تاریخ نگاران و جغرافی دانانی همچون یاقوت حموی، زکریای قزوینی و ابن شداد در تدوین آثار خود از آن بهره برده و به مطالب آن استناد کرده اند. اما ابن سعید، بارتولد، بستانی و سرکیس انتقاداتی را دربارهٔ این اثر مطرح نموده اند. جعفر شعار، نویسندهٔ مدخل ابن حوقل در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، اغلب این انتقادات را اغراق آمیز و بی اعتبار دانسته و نوشته است: «دانشمندان و صاحب نظران بسیاری … این کتاب را ستوده و از ارزش علمی آن سخن گفته و آن را منبعی معتبر و مأخذی استوار دانسته اند و در این سخن جای هیچ گونه تردید نیست. »[ ۱]
به نوشتهٔ جعفر شعار در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، وی ممکن است مبلغ مذهبی یا داعی سیاسی بوده باشد و در سال ۹۵۵ میلادی از مناطق شمالی قلمرو مسلمانان شامل آذربایجان و ارمنستان دیدار کرده است. وی همچنین به رود ولگا و سرزمین بلغارستان ولگا سفر کرده است و اطلاعاتی از خزرها داشته است، که در خصوص دست اول بودن آن بین پژوهشگران اختلاف وجود دارد. اما، اطلاعات وی در خصوص سرزمین ها غیرمسلمان برگرفته از شنیده ها و دارای اشتباهات[ ۲]
اما به نوشتهٔ آرتور کستلر ابن حوقل بر خلاف جغرافی دانان بالا، در مناطق مذکور نبوده و بیشتر کتاب صورة الارض یا المسالک و الممالک، که در ۹۷۷ میلادی تألیف کرده، نقل از کتاب اصطخری ( نگاشتهٔ ۹۳۲ میلادی ) است. خود اصطخری هم اغلب از روی شخصی به نام «بلخی» کتابش را نوشته که متعلق به سال ۹۲۱ است. به نظر کستلر تفاوت این سه کتاب در شیوهٔ ارائهٔ آن ها بوده؛ بلخی بیشتر بر نقشه ها تأکید داشته و اصطخری حاشیه نویسی ها را افزایش داده و در کتاب ابن حوقل بیشتر مطالب به شکل متن است. [ ۳]
عکس صورة الارضعکس صورة الارضعکس صورة الارضعکس صورة الارض
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف

دانشنامه آزاد فارسی

صورة الارض
عنوان دو کتاب جغرافیایی اسلامی دربارۀ دنیای شناخته شده در زمان تألیف این آثار: ۱. صورة الارض اثر ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی (ح ۱۸۴ ـ ح ۲۳۲ ق) ریاضی دان، منجم و جغرافیادان معروف. این کتاب شامل شرح و توصیف شهرهای بزرگ اسلامی و مشخصات جغرافیایی سرزمین هاست و بعضاً با نوشته های بطلمیوس مطابقت دارد، امّا خوارزمی برخی اشتباهات بطلمیوس را ازجمله در مورد طول دریای مدیترانه تصحیح کرده است. منبع مؤلف احتمالاً نقشه هایی است که گروهی از اهل دانش برای مأمون ترسیم کرده بودند و خوارزمی خود در زمرۀ آنان بود. این کتاب با تصحیح و تحشیه در لایپزیگ (۱۹۲۶) و با مطالعات دقیق علمی در رم (۱۹۴۴) چاپ شده است. ۲. صورة الارض یا کتاب مسالک و الممالک تألیف ابوالقاسم محمد بن حوقل (وفات بعد از ۳۶۲ ق). این کتاب عمدتاً شامل جغرافیای کشورهای اسلامی و نقشه های مربوط به بلاد اسلام و شرح و توصیف اقتصاد آن هاست. ابن حوقل شخصاً بسیاری از سرزمین های اسلامی را دیده و با اصطخری ملاقات کرده است. اساس صورة الارض ابن حوقل بر متن اصطخری استوار اما از آن دقیق تر و کامل تر است. ابتکار ابن حوقل در جغرافی نویسی هویت و استقلا ل بخشیدن به نقشه است، که تا قبل از او تابعی از متن بود. در این اثر توصیف کشورها و اقوام در ثغور، ازجمله ترک ها، خزرها و شهرهای جنوب ایتالیا نیز آمده و به غرب (مغرب، اندلس، مصر و سیسیل) و شمال شرقی (خاصه خراسان و ماوراء النهر) توجه فراوان معطوف شده است. اطلاعات مندرج در این کتاب برای تاریخ نویسان هم قابل استفاده است. صورة الارض دوبار در لیدن (۱۸۷۳ و ۱۹۳۸) و بازنگری شدۀ آن در پاریس و بیروت (۱۹۶۴) چاپ شده است.

پیشنهاد کاربران

بپرس