شیخ مرتضى حائرى یزدی

[ویکی اهل البیت] مرتضی حائری یزدی؛ (1334ق ـ 1406ق) فقیه و عالم امامی، فرزند شیخ عبدالکریم حائری در 1295 هجری شمسی در اراک به دنیا آمد. وی موسس صندوق ذخیره علوی در قم و عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بود.
حاج آقا مرتضی فرزند ارشد آیت الله مؤسس حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی، روز چهاردهم ذی الحجه سال 1334 هـ.ق در اراک به دنیا آمد.
پدر بزرگوارش مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم در سال 1280 هـ.ق در مهرجرد میبد دیده به جهان گشود و پدربزرگش مرحوم محمدجعفر مهرجردی فردی صالح، پرهیزکار و متقی بود، مادرش از اهالی اردکان می باشد که پس از ازدواج با آقای محمدجعفر به مهرجرد که در دو فرسخی اردکان می باشد، نقل مکان کرد.
آیت الله مؤسس با ارشاد آقای میر ابوجعفر، نزد ملا علی اصغر مجدالعلماء اردکانی صاحب کتاب «هدیة المهدویة» در اردکان به تحصیل پرداخت. سپس به یزد و از آنجا به کربلا و سامرا و نجف رفت و به درجات عالی علمی دست یافت.
تا این که در سال 1333 یا 1332 هـ.ق به اراکمهاجرت نموده و بیش از هشت سال در آن شهر عهده دار حوزه علمیه و تربیت طلاب و فضلا گردید. و بالاخره در ماه رجب 1340 همراه با آیت الله سید محمدتقی خوانساری (متوفای 1371 هـ.ق) و آیت الله حاج میرزا مهدی بروجردی (متوفی 1388 هـ.ق) و شیخ احمد مهرجردی یزدی و فرزندش آقا مرتضی که در این ایام بیش از شش سال نداشت به قم آمدند و با اصرار علما و اهالی قم در این شهر مقیم گردید.
اولین اقدام مهم مرحوم آیت الله حائری در این سال تأسیس حوزه علمیه قم در شرایط دشوار آن روز، که تقریباً با کودتای انگلیسی رضاخان مصادف بود، می باشد. رضاخان بعد از تحکیم پایه های قدرت خود، تلاش گسترده ای برای انحلال حوزه نوپای قم داشت، و اگر لطف خدا و عنایت حضرت ولی عصر ارواحنا فداه و همت و پشتکار و مقاومت مرحوم حاج شیخ عبدالکریم نبود بی تردید اثری از آن زحمات باقی نمی ماند.
آن فقیه بزرگوار سرانجام در شب 17 ذی القعده سال 1355 مطابق 1315 ه.ش در سن 83 سالگی به دیار باقی شتافت، و پیکر مطهرش، در رواق بالای سر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد. یادش گرامی و راهش پر رهرو باد.
ویژگی های اخلاقی، فعالیت های اجتماعی، استادان و شاگردان و آثار باقیمانده و دیگر خصوصیات آن عالم وارسته در این مختصر نمی گنجد، تنها به سخن بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی در این باره بسنده می کنیم: «من خود در علمای زمان خود کسانی را دیدم که ریاست تامه یک مملکت، بلکه قطر شیعه را داشتند و سیره آن ها تالی تلو سیره رسول اکرم صلی الله علیه و آله بود. جناب استاد معظم و فقیه مکرم حاج شیخ عبدالکریم یزدی حائری که از هزار و سیصد و چهل و پنجاه و پنج ریاست تامه و مرجعیت کامله قطر شیعه را داشت، همه دیدیم که چه سیره ای داشته، با نوکر و خادم خود هم سفره بود و هم غذا بود. روی زمین می نشست و با اصاغر طلاب مزاح های عجیب و غریب می فرمود، اخیرا که کسالت داشت بعد از مغرب بدون ردا یک رشته مختصری دور سرش پیچیده بود و گیوه بپا کرده، در کوچه قدم می زد، وقعش در قلوب بیشتر می شد و به مقام او از این کارها لطمه ای وارد نمی آورد».