شک در مانعیت

[ویکی فقه] شک در مانعیت، تردید در تنافی یک قید با ماهیت مامورٌ به است.
شک در مانعیت، از مصادیق شک در اقل و اکثر ارتباطی، و در جایی است که در قیدی شک باشد که آن قید با اصل ماهیت ماموربه سازگار نباشد، مانند: شک مکلف در این که آیا گفتن استعاذة بعد از تکبیرة الاحرام جزء نماز است یا مانع آن.
نکته اول
فرق مانع با قاطع در این است که مانع با اصل ماهیت ماموربه سازگار نیست، اما قاطع با هیئت اتصالی (پیوستگی میان اجزا) مامورٌ به منافات دارد؛ برای مثال، پوشیدن لباسی که از پوست حیوان حرام گوشتِ تذکیه نشده، تهیه شده، در نماز مانع است، اما سر زدن حدث یا خنده صدادار و یا پشت به قبله نمودن، قاطع نماز است. فرق این دو این است که نبود «مانع» در ماموربه شرط است و هیئت اتصالی میان اجزای قبلی و اجزای بعدی را قطع نمی کند و به این دلیل، اگر در اثنای نماز، مانعی چه به عمد و چه از روی نسیان ایجاد گردد و به سرعت برطرف شود به طوری که به موالات نماز خلل وارد نیاید و نیز جزئی از اجزای نماز هم زمان با آن انجام نشود و یا اگر انجام شود، اعاده گردد نماز باطل نمی گردد و اجزای قبلی آن با اجزای بعدی به هم پیوند می خورد؛ به خلاف «قاطع» که اگر در اثنای نماز ایجاد گردد، پیوند میان اجزای گذشته و آینده را قطع می کند، به گونه ای که قابلیت پیوند دوباره از بین می رود. عده ای دیگر، در فرق بین مانع و قاطع، وجه دیگری را ذکر کرده اند، به این شرح که اگر چیزی که مخلّ است در بین اجزای ماموربه واقع شود «قاطع» نامیده می شود و اگر در نفس اجزا واقع شود «مانع» نامیده می شود.
نکته دوم
شک در مانعیت، از مصادیق شک بین اقل و اکثر ارتباطی است که عده ای از اصولی ها در مورد آن به برائت و عده ای دیگر به احتیاط حکم کرده اند.