لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
ضبطی دیگر از کلمه شپش باشد
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
واژه نامه بختیاریکا
دانشنامه اسلامی
دانشنامه عمومی
شِپِش یک راسته از حشرات است. شپش ها انگل خارجی، دائمی و اجباری هستند. اجباری به این معنا است که به غیر از بدن جانداران در جاهای دیگر نمی تواند زندگی کند. شپش ها در راستهٔ «شپش بی بالان» ( Phthiraptera ) قرار دارند. این راسته دارای بیش از ۳٬۰۰۰ گونه شپش است که انگل خارجی پستانداران و پرندگانند. البته استثناء نیز وجود دارد؛ نوک اردکی و خفاش به شپش مبتلا نمی شوند.
در راستهٔ شپش بی بالان ۴ زیرراسته وجود دارد:
• آنوپلورا ( Anoplura ) یا شپش های گزنده - مکنده که شامل شپش های بدن و ناحیهٔ شرمگاهی هستند. ( شپش مکنده )
• رینکوفتیرینا ( Rhyncophthirina ) که انگل فیل هستند.
• ایسکنوسرا ( Ischnocera ) که شپش پرندگان هستند. ( سست شاخان )
• آمبلی سرا ( Amblycera ) که شپش جونده در این زیر راسته است و ضمائم دهانی این شپش برای تغذیه از پوست و پَر اختصاصی شده است
از لحاظ پزشکی زیرراستهٔ آنوپلورا اهمیت دارد که این زیرراسته به نوبهٔ خود شامل دو خانواده می شود:
• خانوادهٔ پدیکولیده ( Pediculidae ) که دارای ۲ گونهٔ مهم است:
•
• شپش بدن ( Pediculus humanus humanus ) که شپش تن و بدن است و به نام های گوناگونی چون شپشک پدیکولوس کورپوریس ( Corporis ) و پدیکولوس هومانوس کورپوریس نامیده می شود.
• شپش سر ( Pediculus humanus Capitis ) که به نام پدیکولوس کپیتیس نیز نامیده می شود و شپش سر است.
شپش تن و سر اختلافات جزئی دارند و به طور کلی شپش سر از نظر اندازه کوچک تر، از نظر رنگ تیره تر و از نظر پوشش مقاوم تر است و شکاف های انتهای بدن آن عمیق تر است. در آلودگی های شدید، شپش سر بر روی بدن دیده می شوند ولی هیچ گاه شپش تن بر روی سر دیده نمی شود.
بدن شپش ها از ۳ قسمت سر، سینه و شکم تشکیل شده است:
• سر شامل یک جفت چشم ساده تقریباً بیضی شکل، یک زوج آنتن ۵ بندی و ضمائم دهانی از نوع گزنده - مکنده است.
• سینه از ۳ قسمت مفصل یا بند تشکیل شده است ( پروتوراکس - مزوتوراکس - متاتوراکس ) که این ۳ بند در شپش ها یکی شده و قطعهٔ واحدی را به وجود آورده اند. به هر بند سینه یک جفت پا متصل است که هرکدام دارای ۵ بند است و بالاخره در سینه یک جفت منفذ تنفسی دیده می شود.
• شکم از ۷ بند تشکیل شده که منفذ تنفسی ( اسپیراکل ) روی بندهای اول تا ششم وجود دارد. برای تشخیص نر و ماده از اختصاصات آخر بدن آن ها استفاده می شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر راستهٔ شپش بی بالان ۴ زیرراسته وجود دارد:
• آنوپلورا ( Anoplura ) یا شپش های گزنده - مکنده که شامل شپش های بدن و ناحیهٔ شرمگاهی هستند. ( شپش مکنده )
• رینکوفتیرینا ( Rhyncophthirina ) که انگل فیل هستند.
• ایسکنوسرا ( Ischnocera ) که شپش پرندگان هستند. ( سست شاخان )
• آمبلی سرا ( Amblycera ) که شپش جونده در این زیر راسته است و ضمائم دهانی این شپش برای تغذیه از پوست و پَر اختصاصی شده است
از لحاظ پزشکی زیرراستهٔ آنوپلورا اهمیت دارد که این زیرراسته به نوبهٔ خود شامل دو خانواده می شود:
• خانوادهٔ پدیکولیده ( Pediculidae ) که دارای ۲ گونهٔ مهم است:
•
• شپش بدن ( Pediculus humanus humanus ) که شپش تن و بدن است و به نام های گوناگونی چون شپشک پدیکولوس کورپوریس ( Corporis ) و پدیکولوس هومانوس کورپوریس نامیده می شود.
• شپش سر ( Pediculus humanus Capitis ) که به نام پدیکولوس کپیتیس نیز نامیده می شود و شپش سر است.
شپش تن و سر اختلافات جزئی دارند و به طور کلی شپش سر از نظر اندازه کوچک تر، از نظر رنگ تیره تر و از نظر پوشش مقاوم تر است و شکاف های انتهای بدن آن عمیق تر است. در آلودگی های شدید، شپش سر بر روی بدن دیده می شوند ولی هیچ گاه شپش تن بر روی سر دیده نمی شود.
بدن شپش ها از ۳ قسمت سر، سینه و شکم تشکیل شده است:
• سر شامل یک جفت چشم ساده تقریباً بیضی شکل، یک زوج آنتن ۵ بندی و ضمائم دهانی از نوع گزنده - مکنده است.
• سینه از ۳ قسمت مفصل یا بند تشکیل شده است ( پروتوراکس - مزوتوراکس - متاتوراکس ) که این ۳ بند در شپش ها یکی شده و قطعهٔ واحدی را به وجود آورده اند. به هر بند سینه یک جفت پا متصل است که هرکدام دارای ۵ بند است و بالاخره در سینه یک جفت منفذ تنفسی دیده می شود.
• شکم از ۷ بند تشکیل شده که منفذ تنفسی ( اسپیراکل ) روی بندهای اول تا ششم وجود دارد. برای تشخیص نر و ماده از اختصاصات آخر بدن آن ها استفاده می شود.
wiki: شپش
دانشنامه آزاد فارسی
شپش (louse)
حشره ای انگلی. روی بدن پستانداران زندگی می کند. این انگل بدنی بندبند، صاف، و بدون بال دارد و خون بدن میزبان را با لوله ای در ناحیۀ سر می مکد (راستۀ آنوپلورا). برخی از انواع شپش انگل انسان اند؛ از آن جمله است شپش سر (پدیکولوس کاپیتیس) و شپش بدن (پدیکولوس کورپوریس)، ناقل بیماری تیفوس. پدیکولوز بیماری پوستی ناشی از آلودگی به شپش است. شپشِ هریک از انواع پستانداران برای زندگی روی بدن همان پستاندار تطابق یافته است. شپش گزنده متعلق به راستۀ دیگری از حشرات است (راستۀ مالوفاگه)، و از پوست، پر، و مو تغذیه می کند. در امریکا، شپش سر سالانه حدود ۱۴میلیون کودک را آلوده می کند.
حشره ای انگلی. روی بدن پستانداران زندگی می کند. این انگل بدنی بندبند، صاف، و بدون بال دارد و خون بدن میزبان را با لوله ای در ناحیۀ سر می مکد (راستۀ آنوپلورا). برخی از انواع شپش انگل انسان اند؛ از آن جمله است شپش سر (پدیکولوس کاپیتیس) و شپش بدن (پدیکولوس کورپوریس)، ناقل بیماری تیفوس. پدیکولوز بیماری پوستی ناشی از آلودگی به شپش است. شپشِ هریک از انواع پستانداران برای زندگی روی بدن همان پستاندار تطابق یافته است. شپش گزنده متعلق به راستۀ دیگری از حشرات است (راستۀ مالوفاگه)، و از پوست، پر، و مو تغذیه می کند. در امریکا، شپش سر سالانه حدود ۱۴میلیون کودک را آلوده می کند.
wikijoo: شپش
مترادف ها
شته، شپشه، شپش
شپش
فارسی به عربی
پیشنهاد کاربران
صفحه ۶۹۳
شپش
منبع عکس کتاب فرهنگ عمید یا فرهنگ فارسی
شپش
منبع عکس کتاب فرهنگ عمید یا فرهنگ فارسی
واژه شپش
معادل ابجد 602
تعداد حروف 3
تلفظ šepeš
نقش دستوری اسم
ترکیب ( اسم ) [پهلوی: spiš] ‹اشپش› ( زیست شناسی )
مختصات ( ش پِ ) [ په . ] ( اِ. )
آواشناسی SepeS
الگوی تکیه WS
شمارگان هجا 2
منبع واژگان عامیانه
معادل ابجد 602
تعداد حروف 3
تلفظ šepeš
نقش دستوری اسم
ترکیب ( اسم ) [پهلوی: spiš] ‹اشپش› ( زیست شناسی )
مختصات ( ش پِ ) [ په . ] ( اِ. )
آواشناسی SepeS
الگوی تکیه WS
شمارگان هجا 2
منبع واژگان عامیانه
نام برخی از حشرات به انگلیسی:
ant = مورچه 🐜
bee = زنبور 🐝
wasp = زنبور 🐝
butterfly = پروانه 🦋
cockroach = سوسک 🪳
beetle = سوسک
cricket = جیرجیرک
... [مشاهده متن کامل]
dragonfly = سنجاقک
fly = مگس
grasshopper / locust = ملخ 🦗
mantis = آخوندک
ladybug ( American ) / ladybird 🦓 ( British ) = کفشدوزک 🐞
millipede / millepede = هزارپا
mosquito = پشه 🦟
moth = شب پره، شاپرک
snail = حلزون 🐌
spider = عنکبوت 🕷
termite = موریانه
tick = کنه
worm = کرم 🪱
caterpillar = کرم ابریشم
flea = کک
louse = شپش
❗️جمع: lice
aphid = شته
bedbug = ساس
leech = زالو
ant = مورچه 🐜
bee = زنبور 🐝
wasp = زنبور 🐝
butterfly = پروانه 🦋
cockroach = سوسک 🪳
beetle = سوسک
cricket = جیرجیرک
... [مشاهده متن کامل]
dragonfly = سنجاقک
fly = مگس
grasshopper / locust = ملخ 🦗
mantis = آخوندک
ladybug ( American ) / ladybird 🦓 ( British ) = کفشدوزک 🐞
millipede / millepede = هزارپا
mosquito = پشه 🦟
moth = شب پره، شاپرک
snail = حلزون 🐌
spider = عنکبوت 🕷
termite = موریانه
tick = کنه
worm = کرم 🪱
caterpillar = کرم ابریشم
flea = کک
louse = شپش
❗️جمع: lice
aphid = شته
bedbug = ساس
leech = زالو
علاج شپش
آغشته کردن کل موی سر با سس مایونز و کشیدن پلاستیک بر روی سر . بعد ۵ ساعت پلاستیک را در آورده و سر را می گوییم.
آغشته کردن موی سر با سرکه برای له کردن رشک که تخم شپش است مفید است .
کشیدن شانه مخصوص شپش که رشک و شپش را از مو خارج می کند .
آغشته کردن کل موی سر با سس مایونز و کشیدن پلاستیک بر روی سر . بعد ۵ ساعت پلاستیک را در آورده و سر را می گوییم.
آغشته کردن موی سر با سرکه برای له کردن رشک که تخم شپش است مفید است .
کشیدن شانه مخصوص شپش که رشک و شپش را از مو خارج می کند .
کشتم شپش شپش کش شش پا را !
به گویش جهرمی " تش " گفته می شود .
در زبان ترکی به شپش " پید " یا " بید" یا " پیت" می گویند . این پید در نامی علمی آن پیدکولوژی Pediculus humanus شپش انسان دیده می شود.
در زبان ترکی به شپش " پید " یا " بید" یا " پیت" می گویند . این پید در نامی علمی آن پیدکولوژی Pediculus humanus شپش انسان دیده می شود.
1. قُمَل را شپش می گویند و صیبان چیزی است سفید و آویزان و چسبیده به مو که آن را بیضة شپش گویند.
2 . ماده شپش فضول ردّی است که طبیعتِ بدن، آن را به ظاهرِ پوست دفع می کند؛ و او به واسطه غلظتی که دارد، از روزنه های ریز پوست نمی تواند دفع شود، و در عمق پوست حبس می شود و در آنجا عفن می شود و به قمل یا شپش مستحیل می گردد و از مسام یا روزنه ریز پوست بیرون می آید.
... [مشاهده متن کامل]
3 . و این علت بیشتر در کسانی ایجاد می شود که حمام کمتری دارند و چرک در بدن آنها جمع می شود.
4 . یا اینکه غسل جنابت و غسل حیض را به تأخیر می اندازند.
5 . و همچنین خوردن انجیر ماده رطوبی فضول ردّی را به ظاهر بدن دفع می کند و باعث شپش می شود.
6 . علاج آن :
- فصد و مسهل
- جهت تنقیه و پاک کردن پوست، بدن را با آب شور بشویید.
- برگ خرزهره ( دفلی ) و مویزج ( دبق یا کشمش کولی ) و خبث الفضّه ( چرک نقره ) و بادام تلخ، همه را با هم طلا نمایند.
- و با جوشانده چغندر، پونه کوهی، برگ سرو و باقالی مصری سر را بشویید.
- تعویض لباس ها زود به زود و پوشیدن حریر و کتان نافع ترین چیزهاست.
7 . نوعی از شپش بنام قمقام وجود دارد که به روزنه ریز پوست می چسبد و غوطه ور است و چنان به نظر می رسد که گویا ریشه مو ورم کرده است. و هرگا به آن گرمی و حرارت آتش یا آفتاب برسد یا آب گرم روی آن ریخته شود، شپش های مذکور سر خود را بالا آورده و می جنبانند.
- علاج قمقام:
- همانند قسم اول است.
- دوای مخصوص این نوع شپش :
- اشنه، دفلی، میعه، فلفل سفید، و پوست انار در آب بجوشانید و با آب ولرم شده آن عضو را بشویید.
- بعرالضّب ( فضله سوسمار ) و نوشادر در سرکه حل کنید و بمالید.
2 . ماده شپش فضول ردّی است که طبیعتِ بدن، آن را به ظاهرِ پوست دفع می کند؛ و او به واسطه غلظتی که دارد، از روزنه های ریز پوست نمی تواند دفع شود، و در عمق پوست حبس می شود و در آنجا عفن می شود و به قمل یا شپش مستحیل می گردد و از مسام یا روزنه ریز پوست بیرون می آید.
... [مشاهده متن کامل]
3 . و این علت بیشتر در کسانی ایجاد می شود که حمام کمتری دارند و چرک در بدن آنها جمع می شود.
4 . یا اینکه غسل جنابت و غسل حیض را به تأخیر می اندازند.
5 . و همچنین خوردن انجیر ماده رطوبی فضول ردّی را به ظاهر بدن دفع می کند و باعث شپش می شود.
6 . علاج آن :
- فصد و مسهل
- جهت تنقیه و پاک کردن پوست، بدن را با آب شور بشویید.
- برگ خرزهره ( دفلی ) و مویزج ( دبق یا کشمش کولی ) و خبث الفضّه ( چرک نقره ) و بادام تلخ، همه را با هم طلا نمایند.
- و با جوشانده چغندر، پونه کوهی، برگ سرو و باقالی مصری سر را بشویید.
- تعویض لباس ها زود به زود و پوشیدن حریر و کتان نافع ترین چیزهاست.
7 . نوعی از شپش بنام قمقام وجود دارد که به روزنه ریز پوست می چسبد و غوطه ور است و چنان به نظر می رسد که گویا ریشه مو ورم کرده است. و هرگا به آن گرمی و حرارت آتش یا آفتاب برسد یا آب گرم روی آن ریخته شود، شپش های مذکور سر خود را بالا آورده و می جنبانند.
- علاج قمقام:
- همانند قسم اول است.
- دوای مخصوص این نوع شپش :
- اشنه، دفلی، میعه، فلفل سفید، و پوست انار در آب بجوشانید و با آب ولرم شده آن عضو را بشویید.
- بعرالضّب ( فضله سوسمار ) و نوشادر در سرکه حل کنید و بمالید.
نمه
شِپــِش انگل خارجی، دایمی و اجباری است. اجباری به این معناست که به غیر از بدن پستانداران و پرندگان در جاهای دیگر نمی تواند زندگی کند. شپش ها در راسته «شپش بی بالان» ( Phthiraptera ) قرار دارند. این راسته دارای بیش از ۳۰۰۰ گونه شپش می باشد که انگل خارجی پستانداران و پرندگان می باشند. البته استثنا نیز وجود دارد. نوک اردکی و خفاش به شپش مبتلا نمی شوند.
... [مشاهده متن کامل]
شپش سگ
محتویات [نمایش]
طبقه بندی [ویرایش]
در راسته شپش بی بالان ۴ زیر زیرراسته وجود دارد:
۱ - آنوپلورا ( Anoplura ) یا شپش های گزنده - مکنده که شامل شپش های سر و ناحیه شرمگاهی می باشند.
۲ - رینکوفتیرینا ( Rhyncophthirina ) که انگل فیل می باشد.
۳ - ایسکنوسرا ( Ischnocera ) که شپش پرندگان است.
۴ - - آمبلی سرا ( Amblycera ) که شپش جونده در این زیر راسته است و ضمائم دهانی این شپش برای تغذیه از پوست و پر اختصاصی شده است
از لحاظ پزشکی زیر راسته آنوپلورا اهمیت دارد که این زیر راسته به نوبه خود شامل ۲ خانواده می شود:
۱ - خانواده پدیکولیده ( Pediculidae ) که دارای ۲ گونه مهم است:
۱ - ۱پدیکولوس هومانوس هومانوس ( Pediculus humanus humanus ) که شپش تن و بدن است و به نامهای گوناگونی چون پدیکولوس کورپوریس ( Corporis ) و پدیکولوس هومانوس کورپوریس نامیده می شود.
۱ - ۲پدیکولوس هومانوس کپیتیس ( Capitis ) که به نام پدیکولوس کپیتیس نیز نامیده می شود و شپش سر می باشد.
۲ - خانواده فتیریده ( Phthiridae ) که شامل یک گونه به نام فتیروس پوبیس ( Phthirus pubis ) است. این گونه شپش ناحیه دستگاه تناسلی و شرمگاهی می باشد.
شپش تن و سر اختلافات جزیی دارند و به طور کلی شپش سر از نظر اندازه کوچک تر و از نظر رنگ تیره تر و از نظر پوشش مقاوم تراست و شکاف های انتهای بدن آن عمیق تر است.
در آلودگیهای شدید شپش سر یرروی بدن دیده می شوند ولی هیچگاه شپش تن برروی سر دیده نمی شود.
ریخت شناسی [ویرایش]
بدن شپش ها از ۳ قسمت سر، سینه وشکم تشکیل شده است. سر شامل یک جفت چشم ساده تقریباً بیضی شکل، یک زوج آنتن ۵ بندی و ضمائم دهانی از نوع گزنده - مکنده می باشد. سینه از ۳ قسمت مفصل یا بند تشکیل شده است ( پروتوراکس - مزوتوراکس - متاتوراکس ) که این ۳ بند در شپش ها یکی شده و قطعه واحدی را به وجود آورده اند. به هر بند سینه یک جفت پا متصل است که هرکدام دارای ۵ بند است و بالاخره در سینه یک جفت منفذ تنفسی دیده می شود. شکم از ۷ بند تشکیل شده که منفذ تنفسی ( اسپیراکل ) روی بندهای اول تا ششم وجود دارد. برای تشخیص نر و ماده از اختصاصات آخر بدن آنها استفاده می کنیم. هردو جنس نر و ماده از نظر بیماریزایی یکسان هستند به دلیل اینکه هردو از انسان خون خوراکی می کنند.
زیست شناسی [ویرایش]
شپش سر در سر و به ویژه در نواحی بالای گوش و همچنین در جاهایی که مو پرپشت باشد زندگی می کند.
شپش تن در لباسهای انسان به ویژه لباسهای زیر همچنین در درز و شکاف لباسها و جاهایی که بتواند خود را به راحتی مخفی نماید و بیشتر در قسمت هایی که لباس با بدن تماس دارد، زیرو کنار ناحیه کمربند، مچ دست وپا زندگی می کند.
شپش ها دارای دگردیسی ناقص می باشند وبنابراین در زندگی آنها ۳ مرحله تخم، نمف و بالغ دیده می شود.
تخم شپش به رنگ سفید و کوچک می باشد و نیت ( Nit ) یا ( رشک ) نامیده می شود. در یک طرف تخم درپوش یا اپرکولوم ( Operculum ) وجود دارد که دارای منافذ ریزی است که از این منافذ هوا به نمف می رسد وهمچنین نمف از طریق این درپوش خارج می شود.
نمف دارای ۳ مرحله است که در هر مرحله باید خون خوراکی کند تا تبدیل به بالغ شود. به محض اینکه نمف خارج شد باید خونخواری کند واگر در مدت ۲۴ ساعت غذا به شپش بالغ نرسد از بین می رود. همچنین اگر به هر دلیلی تخم شپش تا ۱ ماه باز نشود هرگز باز نمی شود که این امر در مبارزه اهمیت دارد.
واکنش شپش ها نسبت به دمای بدن بسیار متفاوت است و همین عامل از نظر همه گیرشناسی و انتشار بیماری اهمیت پیدا می کند. به عنوان مثال اگر فردی تب داشته باشد و درجه حرارت بدن حدود ۴۰ درجه و بالاتر باشد شپش بدن را ترک می کند و به سراغ بدن فرد دیگری می رود. همچنین اگر فردی در اثر بیماری فوت کند به محض اینکه دمای بدن پایین بیاید شپش بدن را ترک کرده و به بدن دیگری می رود که این امر اهمیت زیادی در انتقال بیناری دارد. بهترین دما برای شپش حدود ۲۹ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.
انتشار [ویرایش]
هر ۳ نوع شپش انتشار جهانی دارند و از زمانهای بسیار قدیم وجود داشته اند و آنها را روی بدن اجساد مومیایی شده پیدا کرده اند. ولی غالباً در مناطق معتدله یافت می شوند.
اهمیت پزشکی [ویرایش]
گاهی آلودگی شدید به شپش بدن یا شپش سر یا شپش عانه را اصطلاحاً پدیکولوزیس می گویند. در بعضی اشخاص که آلودگی شدید دارند پوست بدن اینها حالت خال خال دارد. اصطلاحاً به ابتلا به شپش بیماری ولگردان ( Vagabond ) می گویند.
مهم ترین بیماری هایی که به وسیله شپش انتقال می یابد عبارت اند از:
۱ - تیفوس اپیدمیک ( تیفوس شپشی یا اگزانتماتیک )
۲ - تب راجعه شپشی ( تب راجعه اپیدمیک )
۳ - تب خندق
مبارزه [ویرایش]
با توجه به زیست شناسی شپش بهترین راه رعایت موازین بهداشت فردی به ویژه استحمام و استفاده از آب گرم و صابون می باشد. تعویض لباسهای زیر، کوتاه کردن موها، رعایت اصول بهسازی محیط و در موقع اضطرار جوشاندن لباسها در حرارت بالای ۶۰ درجه و ترجیحاً اتو کردن آنها مفید می باشد.
نگارخانه [ویرایش]
پانویس [ویرایش]
↑ Pterygota
↑ Neoptera
منابع [ویرایش]
مهندس متولیان، سید علی. حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران - ۱۳۸۰
ویکی پدیای انگلیسی
«منبع جعبه زیست» ( انگلیسی ) . ویکی پدیای انگلیسی. بازبینی شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۰۸.
پیوند به ب . . .
... [مشاهده متن کامل]
شپش سگ
محتویات [نمایش]
طبقه بندی [ویرایش]
در راسته شپش بی بالان ۴ زیر زیرراسته وجود دارد:
۱ - آنوپلورا ( Anoplura ) یا شپش های گزنده - مکنده که شامل شپش های سر و ناحیه شرمگاهی می باشند.
۲ - رینکوفتیرینا ( Rhyncophthirina ) که انگل فیل می باشد.
۳ - ایسکنوسرا ( Ischnocera ) که شپش پرندگان است.
۴ - - آمبلی سرا ( Amblycera ) که شپش جونده در این زیر راسته است و ضمائم دهانی این شپش برای تغذیه از پوست و پر اختصاصی شده است
از لحاظ پزشکی زیر راسته آنوپلورا اهمیت دارد که این زیر راسته به نوبه خود شامل ۲ خانواده می شود:
۱ - خانواده پدیکولیده ( Pediculidae ) که دارای ۲ گونه مهم است:
۱ - ۱پدیکولوس هومانوس هومانوس ( Pediculus humanus humanus ) که شپش تن و بدن است و به نامهای گوناگونی چون پدیکولوس کورپوریس ( Corporis ) و پدیکولوس هومانوس کورپوریس نامیده می شود.
۱ - ۲پدیکولوس هومانوس کپیتیس ( Capitis ) که به نام پدیکولوس کپیتیس نیز نامیده می شود و شپش سر می باشد.
۲ - خانواده فتیریده ( Phthiridae ) که شامل یک گونه به نام فتیروس پوبیس ( Phthirus pubis ) است. این گونه شپش ناحیه دستگاه تناسلی و شرمگاهی می باشد.
شپش تن و سر اختلافات جزیی دارند و به طور کلی شپش سر از نظر اندازه کوچک تر و از نظر رنگ تیره تر و از نظر پوشش مقاوم تراست و شکاف های انتهای بدن آن عمیق تر است.
در آلودگیهای شدید شپش سر یرروی بدن دیده می شوند ولی هیچگاه شپش تن برروی سر دیده نمی شود.
ریخت شناسی [ویرایش]
بدن شپش ها از ۳ قسمت سر، سینه وشکم تشکیل شده است. سر شامل یک جفت چشم ساده تقریباً بیضی شکل، یک زوج آنتن ۵ بندی و ضمائم دهانی از نوع گزنده - مکنده می باشد. سینه از ۳ قسمت مفصل یا بند تشکیل شده است ( پروتوراکس - مزوتوراکس - متاتوراکس ) که این ۳ بند در شپش ها یکی شده و قطعه واحدی را به وجود آورده اند. به هر بند سینه یک جفت پا متصل است که هرکدام دارای ۵ بند است و بالاخره در سینه یک جفت منفذ تنفسی دیده می شود. شکم از ۷ بند تشکیل شده که منفذ تنفسی ( اسپیراکل ) روی بندهای اول تا ششم وجود دارد. برای تشخیص نر و ماده از اختصاصات آخر بدن آنها استفاده می کنیم. هردو جنس نر و ماده از نظر بیماریزایی یکسان هستند به دلیل اینکه هردو از انسان خون خوراکی می کنند.
زیست شناسی [ویرایش]
شپش سر در سر و به ویژه در نواحی بالای گوش و همچنین در جاهایی که مو پرپشت باشد زندگی می کند.
شپش تن در لباسهای انسان به ویژه لباسهای زیر همچنین در درز و شکاف لباسها و جاهایی که بتواند خود را به راحتی مخفی نماید و بیشتر در قسمت هایی که لباس با بدن تماس دارد، زیرو کنار ناحیه کمربند، مچ دست وپا زندگی می کند.
شپش ها دارای دگردیسی ناقص می باشند وبنابراین در زندگی آنها ۳ مرحله تخم، نمف و بالغ دیده می شود.
تخم شپش به رنگ سفید و کوچک می باشد و نیت ( Nit ) یا ( رشک ) نامیده می شود. در یک طرف تخم درپوش یا اپرکولوم ( Operculum ) وجود دارد که دارای منافذ ریزی است که از این منافذ هوا به نمف می رسد وهمچنین نمف از طریق این درپوش خارج می شود.
نمف دارای ۳ مرحله است که در هر مرحله باید خون خوراکی کند تا تبدیل به بالغ شود. به محض اینکه نمف خارج شد باید خونخواری کند واگر در مدت ۲۴ ساعت غذا به شپش بالغ نرسد از بین می رود. همچنین اگر به هر دلیلی تخم شپش تا ۱ ماه باز نشود هرگز باز نمی شود که این امر در مبارزه اهمیت دارد.
واکنش شپش ها نسبت به دمای بدن بسیار متفاوت است و همین عامل از نظر همه گیرشناسی و انتشار بیماری اهمیت پیدا می کند. به عنوان مثال اگر فردی تب داشته باشد و درجه حرارت بدن حدود ۴۰ درجه و بالاتر باشد شپش بدن را ترک می کند و به سراغ بدن فرد دیگری می رود. همچنین اگر فردی در اثر بیماری فوت کند به محض اینکه دمای بدن پایین بیاید شپش بدن را ترک کرده و به بدن دیگری می رود که این امر اهمیت زیادی در انتقال بیناری دارد. بهترین دما برای شپش حدود ۲۹ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.
انتشار [ویرایش]
هر ۳ نوع شپش انتشار جهانی دارند و از زمانهای بسیار قدیم وجود داشته اند و آنها را روی بدن اجساد مومیایی شده پیدا کرده اند. ولی غالباً در مناطق معتدله یافت می شوند.
اهمیت پزشکی [ویرایش]
گاهی آلودگی شدید به شپش بدن یا شپش سر یا شپش عانه را اصطلاحاً پدیکولوزیس می گویند. در بعضی اشخاص که آلودگی شدید دارند پوست بدن اینها حالت خال خال دارد. اصطلاحاً به ابتلا به شپش بیماری ولگردان ( Vagabond ) می گویند.
مهم ترین بیماری هایی که به وسیله شپش انتقال می یابد عبارت اند از:
۱ - تیفوس اپیدمیک ( تیفوس شپشی یا اگزانتماتیک )
۲ - تب راجعه شپشی ( تب راجعه اپیدمیک )
۳ - تب خندق
مبارزه [ویرایش]
با توجه به زیست شناسی شپش بهترین راه رعایت موازین بهداشت فردی به ویژه استحمام و استفاده از آب گرم و صابون می باشد. تعویض لباسهای زیر، کوتاه کردن موها، رعایت اصول بهسازی محیط و در موقع اضطرار جوشاندن لباسها در حرارت بالای ۶۰ درجه و ترجیحاً اتو کردن آنها مفید می باشد.
نگارخانه [ویرایش]
پانویس [ویرایش]
منابع [ویرایش]
مهندس متولیان، سید علی. حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران - ۱۳۸۰
ویکی پدیای انگلیسی
«منبع جعبه زیست» ( انگلیسی ) . ویکی پدیای انگلیسی. بازبینی شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۰۸.
پیوند به ب . . .