[ویکی فقه] شرح صدر به معنای گستردگی سینه به نور الهی و آرامش روحی و روانی از جانب خداست. در سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) شرح صدر مشهود است.
شرح در لغت به معنای باز کردن، گشادن، ظرفیت بخشیدن، و روشن و آشکار ساختن است. کلمه شرح در اصل به معنای ولو کردن گوشت و امثال آن است. وقتی گفته می شود، «شرحت اللحم و شرحته»، یعنی گوشت را ولو و گسترده کردم.صدر به معنای سینه و قفس قلب می باشد که در اینجا مراد از شرح صدر یا سعه صدر معنای مادی و لغوی آن نیست، بلکه مقصود از صدر، قلب است، در معنای کنایی آن. یعنی روح انسان، بنابراین شرح صدر یک امر روحی و معنوی است نه یک امر مادی و جسمانی و هیچ چیز چون روح انسان قابل شرح نیست و قلب و روح آدمی، بیشترین قابلیت شرح را دارد. بنابراین در اصطلاح به معنای گستردگی سینه به نور الهی و آرامش روحی و روانی از جانب خداست. از آنجا که حضرت در دعوتش با سختی ها و مشکلات فراوان همراه بود، باید صبر و تحملی عظیم می داشت تا می توانست در مقابل دشمنان و مشکلات ایستادگی کند به همین علت خدا به حضرتش فرمود: «الم نشرح لک صدرک». خداوند خطاب به رسولش می فرماید که ما قلب و روح تو را در مقابل دشمنان و سختی های دعوت بزرگ و پر تحملل قرار دادیم تا بتوانی موفق شوی.
نقش شرح صدر در دعوت رسول خدا
وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در میان مشرکان قریش برای هدایت و رهبری آنان برگزیده شد پیدا بود که جز با شرح صدر نمی توانست با آن لجاجت اعراب جاهلی و بدوی کنار بیاید و بدون صبری عظیم نمی توانست در مقابل این همه دشمنی و آزار دوام بیاورد، بلکه به کمک همین شرح صدر بود که توانست آن همه نامردمی و سختی را تحمل نماید و با آن همه مشکلات و کار شکنی ها کنار بیاید و از پا ننشیند، راز موفقیتش صبر و تحمل بود که در سایه شرح صدر از خود نشان می داد.مشرکان مکه او را مسخره می کردند، کودکان و غلامان را به آزار رساندن به آن حضرت تشویق و تحریک می کردند تا حدی که وقتی آن حضرت به سجده می رفت، شکنبه و سرگین حیوانات را بر سر و روی و شانه های آن حضرت می ریختند تا جایی که در مقابل این اهانت قریش شکایت به ابوطالب عمویش برد، ایشان نیز به سراغ آنان رفته و ضمن تهدیدشان به غلامش دستور داد تا شکنبه و سرگین را بر یکایک آنان بمالد. این صبر و تحمل و پافشاری پیامبر در دعوت حق در مقابل این همه آزار و اذیت، بسیاری از مشرکان را به حقیقت دعوت آن حضرت آگاه ساخته بود؛ ولی همان روحیه لجاجت جاهلی آنان مانع از پذیرفتن دعوت آن حضرت می شد و این چنین آن حضرت برای به نتیجه رساندن رسالت الهی از پا نمی نشست، چنانکه «با چنان جفا و انکار که از قوم خویش می دید، پیوسته از نصیحت ایشان باز نمی ایستاد و ایشان را به اسلام دعوت می کرد و شرط شفقت ایشان را در دین و دنیا به جای آوردی».
بهترین ابزار مدیریت
بهترین وسیله اداره امور داشتن شرح صدر است؛ زیرا آنکه سینه اش گشاده است، تنگناهای کار در برابرش گشوده می شود و این چنین مهمترین آلت و ابزار در مدیریت است.منشا شرح صدر، سعه وجودی انسان است. هر کس سعه وجودی دارد بر اراده های قلبی خود چیره است و ناملایمات و سختی ها و همچنین خوشی ها و شادی ها نمی تواند وی را تحت تاثیر قرار دهد. آنکه سعه وجود دارد، هیچ چیز از ظرف وجودش لبریز نمی شود.
نمونه هایی از شرح صدر پیامبر
...
شرح در لغت به معنای باز کردن، گشادن، ظرفیت بخشیدن، و روشن و آشکار ساختن است. کلمه شرح در اصل به معنای ولو کردن گوشت و امثال آن است. وقتی گفته می شود، «شرحت اللحم و شرحته»، یعنی گوشت را ولو و گسترده کردم.صدر به معنای سینه و قفس قلب می باشد که در اینجا مراد از شرح صدر یا سعه صدر معنای مادی و لغوی آن نیست، بلکه مقصود از صدر، قلب است، در معنای کنایی آن. یعنی روح انسان، بنابراین شرح صدر یک امر روحی و معنوی است نه یک امر مادی و جسمانی و هیچ چیز چون روح انسان قابل شرح نیست و قلب و روح آدمی، بیشترین قابلیت شرح را دارد. بنابراین در اصطلاح به معنای گستردگی سینه به نور الهی و آرامش روحی و روانی از جانب خداست. از آنجا که حضرت در دعوتش با سختی ها و مشکلات فراوان همراه بود، باید صبر و تحملی عظیم می داشت تا می توانست در مقابل دشمنان و مشکلات ایستادگی کند به همین علت خدا به حضرتش فرمود: «الم نشرح لک صدرک». خداوند خطاب به رسولش می فرماید که ما قلب و روح تو را در مقابل دشمنان و سختی های دعوت بزرگ و پر تحملل قرار دادیم تا بتوانی موفق شوی.
نقش شرح صدر در دعوت رسول خدا
وقتی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در میان مشرکان قریش برای هدایت و رهبری آنان برگزیده شد پیدا بود که جز با شرح صدر نمی توانست با آن لجاجت اعراب جاهلی و بدوی کنار بیاید و بدون صبری عظیم نمی توانست در مقابل این همه دشمنی و آزار دوام بیاورد، بلکه به کمک همین شرح صدر بود که توانست آن همه نامردمی و سختی را تحمل نماید و با آن همه مشکلات و کار شکنی ها کنار بیاید و از پا ننشیند، راز موفقیتش صبر و تحمل بود که در سایه شرح صدر از خود نشان می داد.مشرکان مکه او را مسخره می کردند، کودکان و غلامان را به آزار رساندن به آن حضرت تشویق و تحریک می کردند تا حدی که وقتی آن حضرت به سجده می رفت، شکنبه و سرگین حیوانات را بر سر و روی و شانه های آن حضرت می ریختند تا جایی که در مقابل این اهانت قریش شکایت به ابوطالب عمویش برد، ایشان نیز به سراغ آنان رفته و ضمن تهدیدشان به غلامش دستور داد تا شکنبه و سرگین را بر یکایک آنان بمالد. این صبر و تحمل و پافشاری پیامبر در دعوت حق در مقابل این همه آزار و اذیت، بسیاری از مشرکان را به حقیقت دعوت آن حضرت آگاه ساخته بود؛ ولی همان روحیه لجاجت جاهلی آنان مانع از پذیرفتن دعوت آن حضرت می شد و این چنین آن حضرت برای به نتیجه رساندن رسالت الهی از پا نمی نشست، چنانکه «با چنان جفا و انکار که از قوم خویش می دید، پیوسته از نصیحت ایشان باز نمی ایستاد و ایشان را به اسلام دعوت می کرد و شرط شفقت ایشان را در دین و دنیا به جای آوردی».
بهترین ابزار مدیریت
بهترین وسیله اداره امور داشتن شرح صدر است؛ زیرا آنکه سینه اش گشاده است، تنگناهای کار در برابرش گشوده می شود و این چنین مهمترین آلت و ابزار در مدیریت است.منشا شرح صدر، سعه وجودی انسان است. هر کس سعه وجودی دارد بر اراده های قلبی خود چیره است و ناملایمات و سختی ها و همچنین خوشی ها و شادی ها نمی تواند وی را تحت تاثیر قرار دهد. آنکه سعه وجود دارد، هیچ چیز از ظرف وجودش لبریز نمی شود.
نمونه هایی از شرح صدر پیامبر
...
wikifeqh: شرح_صدر_در_سیره_نبوی