شدادیان

شدّادیان نام دودمانی کُردتبار[ ۱] [ ۲] بوده است که در سال های ۳۴۰ تا ۴۸۰[ نیازمند منبع] یا ۴۶۸ هجری قمری در نواحی گنجه، بردعه، بیلقان، دوین یا دَبیل ( در ابتدا و برخی سال ها ) و. . . . که به طور کلی شدّادیان حاکمان ارّان و قسمت هایی از ارمنستان بودند و بعضاً نواحی از شروان، گرجستان و روم شرقی را هم به تصرف خود در می آوردند.
بنیان گذار آن محمد بن شدّاد بن قرتپ ( در اصل قُرتق ) بود.
نام برخی از شخصیت های مهم آنها علی لشکری ( یکم و دوم ) ، فضل یا فضلون ( یکم و دوم و سوم ) و ابوالاسوار شاور ( بن فضل یکم بن محمد ) ، در اشعار و منابع تاریخی آمده است. شدادیان در جنگ های اسلام با روم، طوایف گرجی و ارمنی و دیگر طوایف این مناطق نقش برجسته ای داشتند. شدادیان در ابتدای به قدرت رسیدن درگیری های نیز با دیلمیان داشتند.

شَدّادیان (۳۴۰ ـ ۵۷۰ ق)
سلسله ای کردنژاد در اران و دوین . نیای بزرگ این دودمان محمد بن شدّاد در میانۀ قرن ۴ ق در شهر دوین در ایام حکومت آل مسافر، مستقر شد. گوناگونی نام های آنان همچون نام دیلمی مرزبان و نام ارمنی آشوت بازتابی از شرایط قومی و سیاسی آشفتۀ منطقه در آن ایام بوده است . شدادیان در ایام پادشاهی ابوالاسوار شاوور بن فضل که در دوین ( ۴۱۳ ـ ۴۴۱ ق) و سپس در گنجه (تا ۴۵۹ ق) فرمان راند، به اوج خود رسیدند. غارت و ویرانی ناحیۀ دوین توسط (سپاهیان) بیزانس احتمالاً در عزم وی به ترک دوین که در آن جا از جنوب و مغرب با امرای ارمنی مواجه بود، مؤثر افتاد. ابوالاسوار در ۴۴۶ ق به اطاعت طغرل بیک سلجوقی درآمد. در ۴۵۷ق بار دیگر حکمران آنی شد. پیش از آن وی درگیر همسایگانش شروانشاهان بود و در چهار مرحلۀ جداگانه به قلمرو خواهرزاده اش شیروانشاه فریبرز بن سلار هجوم آورد. سرانجام درپی گسترش قدرت سلجوقیان در این ناحیه فضل دوم ، پسر ابوالاسوار به اسارت گرجیان درآمد و شروانشاه به اران تاخت . در ۴۶۰ ق سپاه سلجوقی به فرماندهی ساوتگین وارد اران شد و سلطان سلجوقی اقطاعاتی در دربند و اران به سپهسالارش واگذار کرد. ساوتگین یک بار دیگر در ۴۶۸ ق به قلمرو شدادیان حمله کرد و فضل سوم پسر فضل دوم ناگزیر قلمرو اجدادی خود را به وی تسلیم کرد. اگرچه ساوتگین شدادیان را برچید اما شاخۀ کوچک تر آن که نوادگان منوچهر، پسر ابوالاسوار بودند از سوی سلجوقیان در آنی حکومت داشتند و تا ۵۵۶ق که گرجیان بار دیگر این شهر را پس گرفتند، در آن جا ساکن بودند.