سیدمحمد بیرجندی تدین

[ویکی فقه] سید محمد تدین پسر سید محمدتقی روضه خوان بیرجند بود و از چهره های سیاسی و فرهنگی اواخر دوره قاجار و دوران پهلوی بود، ریاست مجلس، مسول انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی و وزارت معارف، اوقاف و فرهنگ و عضویت در مجلس سنا از سوابق ایشان می باشد.
سیدمحمد بیرجندی معروف به تدیّن، پسر سید محمدتقی روضه خوان بیرجند بود، در ۱۲۶۰ ش در یکی از قرای بیرجند متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در بیرجند گذراند، سپس برای ادامه تحصیل راهی مشهد شد و در مدرسه میرزاجعفر حجره ای گرفت و به مدت هشت سال به آموختن علوم قدیمه پرداخت. در ۲۳ سالگی از مشهد به تهران عزیمت کرد و چندسال به تحصیل ریاضیات و فلسفه مشغول بود. سپس تحصیلات خود را نزد عبدالرزاق بغایری و ناظم الاطباء در رشته های ریاضی و طبیعی و طب ادامه داد و سرانجام در یکی از حجرات مدرسه فیلسوف واقع در امامزاده اسماعیل تهران مکتبخانه ای دایر کرد و روضه خوانی هم می کرد. بعدها مکتب خانه را به مدرسه ای به نام تدیّن تبدیل کرد و خود نیز به تدیّن معروف شد. حُسن مدیریت وی و مراقبت در پیشرفت تحصیل شاگردان، سبب شهرت مدرسه تدیّن شد. سید محمد تدین در هر حالی از ترقی و توسعه مدرسه خود دست برنداشت و کلاس های جدیدی دایر می کرد. وقتی هم در کابینه مستوفی الممالک وزیر معارف شد، در جهت توسعه و تکمیل مدارس اقداماتی کرد، لایحه تعلیمات عمومی و ورزش اجباری و اعزام محصل به خارج در زمان وزارت او تصویب شد، به همین جهت از سال ۱۳۰۷ سالی یکصد نفر دانشجوی ایرانی پس از کنکور به خرج دولت ایران به خارج اعزام می شدند. در مبارزات مشروطیت جزو دموکرات ها بود و از طرف آن ها در دوره چهارم از تهران نامزد نمایندگی مجلش شد و هنگام انعقاد قرداد ۱۹۱۹ در کابینه وثوق الدوله از قرارداد پشتیبانی کرد.تدین در مسجد جامع تهران به منبر می رفت و از راه دیگری در تحسین مردم ایران را ناراضی و وثوق الدوله را راضی می کرد. مدتی وزیر کابینه شد، چون مبلغ ۶۰۰ هزار تومان از طرف رضاشاه برای انجام کاری اختصاص داده شده بود و به مصرف صحیحی نرسید، مغضوب شد و از اواخر سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۲۰ کاری نداشت و به امور مدرسه خود سرکشی می کرد. هنگامی که بین میرزا کوچک خان و قوای انگلیس در گیلان جنگ و درگیری بود، وثوق الدوله تدین را به گیلان فرستاد و پیام صلحی را برای میرزا کوچک خان داد. در ضمن تدین که سابقه آشنایی با امیر عشایر خلخالی داشت با او وارد مذاکره شده تا او را از اتحاد و همکاری با میراز کوچک خان منصرف کند، تدین در این زمینه موفقیتی به دست نیاورد.
مبارزات سیاسی تدین و مشروطه طلبان
تدیّن با مشروطه طلبان همراه و هم رأی بود و روزی که به فرمان محمد علی شاه مجلس را به توپ بستند از مردم جدا نشد و پس از آن با نطق ها و خطابه های پرشور، خلق را به مقاومت در برابر ستمگری های محمدعلی شاه و یاری کردن مجاهدین تشویق می کرد.وی با شرکت عده ای از روشنفکران آزادی خواه، دسته سادات فاطمیه را تشکیل داد و در مساجد به منبر می رفت و مردم را به فداکاری برمی انگیخت. چندی هم با سربازان ملی در مسجد سپهسالار با قوای استبداد جنگید. او که به همین سبب شهرت یافته بود، از افراد مبرّز حزب دموکرات شد.
ورود به عرصه سیاست
در انتخابات دوره چهارم مجلس شورای ملی به نمایندگی از تهران انتخاب شد. در کابینه وثوق الدوله به حکومت گیلان منصوب و مأمور مذاکره و ابلاغ پیام صلح رئیس دولت به میرزا کوچک خان جنگلی و حل مسالمت آمیز قضیه جنگل شد که توفیقی حاصل نکرد و به تهران بازگشت.
طرح قانونی تغییر مشروطه به جمهوریت
...