سیداسماعیل بن حسن جرجانی

[ویکی فقه] جرجانی، اسماعیل بن حسن بن محمد بن محمود بن احمد، طبیب نامدار سده های ۵- ۶ ق است.
برای او القاب و کنیه های متفاوتی ذکر کرده اند: زین الدین، شرف الدین، ابوابراهیم، ابوالفتح، ابوالفضائل، الامیر السید الامام، علوی حسینی، سپاهانی گرگانی، و طبیب علوی. درباره سیر زندگی او آگاهی چندانی در دست نیست. برخی محل تولد وی را گرگان دانسته اند و با توجه به اینکه او خود در مقدمه ذخیره خوارزمشاهی از ورود خویش به خوارزم در ۵۰۴ ق یاد کرده و در مقدمه ویرایش عربی ذخیره سن خود را هنگام نگارش آن کتاب ۷۰ سال گفته است، می توان تولد وی را در ۴۳۴ ق، یا اندکی پس از آن دانست. او احتمالا مقدمات طب را در گرگان فراگرفت. برخی از محققان او را از شاگردان ابن ابی صادق نیشابوری دانسته اند؛ حال آن که جرجانی در ذخیره تنها از ابن ابی صادق نقل کرده است و از عبارت او پیداست که ابن ابی صادق را شخصا نمی شناخته است.
سفر به قم
جرجانی در ذخیره به سفر خود به قم و دیدار با فرزندان کوشیار گیلانی، اخترشناس سده ۴ ق و نیز سفر به مرو اشاره کرده است. تا جایی که می دانیم، وی مابقی عمر خویش را در شهرهای خوارزم و مرو گذراند و مدتی نیز در خوارزم سرپرستی داروخانه بهاء الدوله را برعهده داشت. درباره زمان و محل مرگ وی نیز گزارش های متفاوتی وجود دارد.
اختلاف در زمان وفات وی
سمعانی محل وفات او را شهر مرو دانسته و از محمود بن محمد بن عباس صاحب کتاب تاریخ خوارزم نقل کرده است که جرجانی در ۵۳۱ ق در مرو درگذشت. بیهقی می گوید که جرجانی را در ۵۳۱ ق، هنگامی که او در سنین کهولت به سر می برده، در سرخس دیده است. حاجی خلیفه نیز به ۳ تاریخ مختلف، ۵۳۰، ۵۳۱ و ۵۳۵ ق اشاره کرده است که اگر تاریخ تولد او را در حدود سال ۴۳۴ ق بدانیم، باید گفت که او عمر درازی کرده است. خواندمیر او را تا زمان علاء الدین محمد بن تکش زنده دانسته و ابن ابی اصیبعه او را ملازم علاء الدین شمرده است. با این فرض جرجانی باید بیش از ۱۵۰ سال عمر کرده باشد که ظاهرا این اشتباهات به سبب خلط نام دو خوارزمشاه رخ داده است.
تسلط بر آثار پیشینیان
...