سیاره فراخورشیدی

سیارهٔ فراخورشیدی یا سیارهٔ غیرخورشیدی ( به انگلیسی: Exoplanet یا Extrasolar planet ) سیاره ای است که بیرون از منظومهٔ خورشیدی قرار دارد و به دور یک ستاره ( غیر از خورشید ) در حال گردش است. نخستین شناسایی علمی وجود یک سیارهٔ فراخورشیدی در سال ۱۹۸۸ انجام شد، با این حال، نخستین تأیید در سال ۱۹۹۲ صورت گرفت. از آن به بعد، و تا اول مهٔ ۲۰۱۷، شمار سیارگان فراخورشیدی شناسایی شده ۳٬۶۰۸ سیاره بوده که ۲٬۷۰۲ سیاره در ۶۱۰ سامانهٔ سیاره ای مختلف، تأیید شده اند[ ۱] و این تعداد روز به روز در حال افزایش است. [ ۲] [ ۳] مطالعهٔ سیاره های فراخورشیدی جزو موضوعات نوین در دانش اخترشناسی است و شامل دو شاخهٔ کلی کشف و شخصیت پردازی این گونه سیاره ها می شود. نخستین سیارهٔ فراخورشیدی در اوایل دههٔ ۹۰ میلادی کشف شد و از سال ۲۰۰۲ افزون بر کشف، بررسی ویژگی های این سیاره ها نیز آغاز شد. رصدهای زمینی و فضایی سیارات فراخورشیدی به دو دلیل عمده کار چندان آسانی نیست. نخست اینکه سیارات به طور کلی نسبت به ستارگان اندازه های بسیار کوچکی دارند و سیارات فراخورشیدی در فاصله های بسیار دوری از زمین واقع اند. دیگر اینکه سیارات با ستارهٔ میزبان شان اختلاف درخشندگی فوق العاده زیادی دارند. وابسته به نوع ستاره، اندازه و دمای سیاره، ستاره می تواند از حدود ۱٬۰۰۰ تا یک میلیون برابر پرفروغ تر از سیاره های پیرامون خود باشد؛ بنابراین تفکیک نور بازتاب شده از سیاره از نور ستاره بسیار مشکل است. به عنوان یک تشبیه، رصد یک سیارهٔ غول پیکر مانند مشتری در مدار نزدیک ترین ستاره ها به خورشید، مانند این ست که در تهران بایستیم و بخواهیم سر یک مورچه، که در جزیرهٔ کیش در حال راه رفتن در کنار یک نورافکن به شدت پرنور است را مشاهده کنیم! با وجود تمام این سختی ها، اخترشناسان توانسته اند روش ها و ابزارهایی برای آشکارسازی و مطالعهٔ خصوصیات سیارات فراخورشیدی ابداع کنند. تاکنون حدود شش روش آشکارسازی یافت شده که به استثنای یکی، در بقیه سیاره به روش غیرمستقیم بررسی می شود.
یک طوفان شدید گرد و غبار برای نخستین بار در سیاره ای بیرون از منظومه شمسی مشاهده شد. این طوفان در سیاره فراخورشیدی موسوم به «VHS 1256b» کشف شد که حدود ۴۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. برای تحقق یافتن این کشف، به توانایی های قابل توجه «تلسکوپ فضایی جیمز وب» ( JWST ) نیاز بود. [ ۴]