سنگاب

سنگاب ظرف سنگی بزرگی است که در گذشته آن را از آب پر می کرده اند و برای وضوگرفتن یا آشامیدن بکار میرفته است. محل نصب سنگاب معمولاً در حیاط مسجد یا امامزاده بوده است، ولی بر حسب نیاز در سایر مکان های عمومی هم از آن استفاده می کرده اند.
کلمه سنگاب در لغت نامه دهخدا چنین تعریف شده است: «ظرف بسیار بزرگ که تواند چند خروار آب گیرد از یک پاره سنگ تراشیده که در مسجدها برای آشامیدن یا وضو دارند. ( یادداشت مؤلف ) . دوستکانی بزرگ که از یک پاره سنگ تراشیده و در مساجد و تکایا نهند برای آب خوردن و وضو ساختن. ظرف بزرگ از سنگ تراشیده که یک کُر و بیشتر آب گیرد و در مساجد و امامزاده ها نهند. . . ». [ ۱] در فرهنگ معین تعریف زیر برای سنگاب آمده است: «ظرف بزرگ آب از جنس سنگ که در مساجد و جاهایی مانند آن قرار می دادند». [ ۲]
در مسجدها و امامزاده های شهر اصفهان مجموعاً بیش از ۵۰ سنگاب وجوددارد که مربوط به دورانهای صفویه و قاجاریه هستند.
مجموعاً هفت سنگاب در مسجد امام وجود دارد. این سنگاب ها از دوران صفویه هستند. [ ۳]
۱ - سنگاب در ورودی: این سنگاب بر روی پایه ای هشت ضلعب در برابر درِ ورودی مسجد قراردارد، و از سنگ یشم ساخته شده است. کتیبه ای بر روی این سنگاب وجود ندارد، و بر سطح خارجی آن، با فاصله ای از لبه، نقشهای برجسته گل و بته کنده کاری شده است. از اواخر دهه ۱۳۷۰ حفاظی چوبی برای جلوگیری از آسیب های احتمالی دور سنگاب نصب شده بود که در سال ۱۳۸۹ با حفاظی شیشه ای تعویض شد. با وجود حفاظ امکان لمس سنگاب وجود ندارد.
۲ - سنگاب چهلستون غربی: این سنگاب هم از سنگ یشم ساخته شده و بر پایه ای هشت ضلعی در میان دو مربع سنگی پاشویه دار قرارگرفته است. علاوه بر نقش های گل و بته در سطح خارجی سنگاب، در اطراف لبه آن اشعاری به خط نستعلیق به صورت برجسته کنده کاری شده است، و در بین بیت های شعر اصلی، جملات شعرگونه دیگری در وصف علی نگاشته شده اند. متن اشعار به این قرار است:
بر اساس این شعر، سنگاب در زمان شاه سلیمان و در تاریخ ۱۰۹۵ ( قمری ) برابر با ۱۰۶۳ ( خورشیدی ) ساخته شده است. با استفاده از حساب ابجد، جمله «زمزمی از کعبه ثانی زده جوش» هم همین تاریخ را بدست می دهد.
۳ - سنگاب چهلستون شرقی: این سنگاب از جنس سنگ آهک است و به این دلیل دارای نقش و رگه های طبیعی است. پایه آن هشت گوش است و در میان دو پاشویه چهارگوش قراردارد.