سرطان

سَرَطان یا چَنگار[ ۲] ( به انگلیسی: Cancer ) به گروهی از بیماری ها گفته می شود که شامل رشد غیرطبیعی سلول های تغییر یافته با توانایی حمله یا انتشار به سایر قسمت های بدن است. در سلول های سرطانی سازوکارهای طبیعی تقسیم و رشد سلول ها دچار اشکال می شود. این توده های سلولی با تومورهای خوش خیم که توانایی متاستاز و گسترش در بدن ندارند، متضاد است و می توانند در بخش های مختلف بدن تومور ایجاد کنند. علائم و نشانه های بیماری بسته به شرایط و نوع سرطان متفاوت است اما علائم احتمالی عبارتند از ایجاد توده در بخشی از بدن، خونریزی غیرطبیعی، سرفه های طولانی، کاهش وزن غیرقابل توضیح و تغییر در دفع مدفوع. [ ۳] این علائم در حالی که می توانند نشانه سرطان باشند در مواردی از اختلالات و عارضه های دیگری نشات می گیرند. [ ۳] امروزه بیش از ۱۰۰ نوع سرطان در انسان شناخته شده است. [ ۴]
مصرف دخانیات عامل حدود ۲۲ درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان است. [ ۵] ۱۰ درصد دیگر به دلیل چاقی، رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت بدنی یا سوءمصرف الکل رخ می دهد. [ ۵] [ ۶] [ ۷] عوامل دیگر نظیر عفونت های خاص، قرار گرفتن در معرض پرتو یونیزان و آلاینده های محیطی نیز در ابتلا به سرطان مؤثر است. [ ۸] همچنین تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان ها به دلیل نقص های ژنتیکی ارثی رخ می دهند. [ ۹] در کشورهای در حال توسعه، ۱۵ درصد از سرطان ها به دلیل عفونت هایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، هپاتیت B، هپاتیت C، ویروس پاپیلوم انسانی، ویروس اپشتین–بار و ویروس نقص ایمنی اکتسابی ( HIV ) است. [ ۵] به طور معمول، تغییرات ژنتیکی بسیاری قبل از ایجاد سرطان در سلول نیاز است و این عوامل، تا حدی، با تغییر ژن های یک سلول همراه هستند و شرایط را برای ایجاد سرطان فراهم می کنند. [ ۱۰] سرطان اگر دارای توده سلولی باشد، با معاینه پزشکی و در غیر این صورت می توان با علائم و نشانه های خاص یا آزمایش های غربالگری تشخیص داد که معمولاً با تصویربرداری پزشکی بررسی و با بیوپسی تأیید می شود. [ ۱۱]
خطر ابتلا به برخی سرطان ها را می توان با سیگار نکشیدن، حفظ وزن مناسب، محدود کردن مصرف الکل، خوردن مقدار زیادی سبزیجات، میوه ها و غلات کامل، واکسیناسیون علیه برخی بیماری های عفونی، محدود کردن مصرف گوشت فرآوری شده و گوشت قرمز و قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، کاهش داد. [ ۱۲] [ ۱۳] تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری برای سرطان دهانه رحم و روده بزرگ مفید بوده؛[ ۱۴] با این حال مزایای غربالگری سرطان سینه مورد مناقشه است. [ ۱۵] [ ۱۶] سرطان اغلب با ترکیبی از پرتودرمانی، جراحی، شیمی درمانی و درمان هدفمند، مورد درمان قرار می گیرد. [ ۵] [ ۱۷] انتخاب درمان مناسب برای موارد خاص سرطان باید با مرحله منحصر به فرد تومور، سلامت بیمار و ساختار ژنتیکی سلول های صورت می گیرد. مراقبت تسکینی و علائم، بخش مهمی از مراقبت های حین بیماری هستند. [ ۵] مدیریت درد مزمن به ویژه در افراد مبتلا به نوع پیشرفته بیماری، اهمیت دارد. [ ۵] شانس بقا به نوع سرطان و وسعت بیماری در شروع درمان بستگی دارد. [ ۹] در کشورهای توسعه یافته امید به زندگی پنج ساله برای کودکان زیر ۱۵ سال در هنگام تشخیص، به طور متوسط ۸۰٪ است. [ ۱۸] در ایالات متحده نیز میانگین بقای پنج ساله ۶۶٪ برای همه سنین است. [ ۱۹]

سَرَطان (cancer)
گروهی از بیماری ها با ویژگیِ تکثیر غیرطبیعی سلول ها. سلول های (بدخیم) سرطانی معمولاً رو به فساد می گذارند و تنها قادر به تکثیر خود هستند (تشکیل تومور). سلول های بدخیم با جریان خون یا سیستم لنفاوی (← متاستاز) بخش های دیگر را فرا می گیرد. سالانه تقریباً ۶ میلیون نفر در سراسر جهان براثر سرطان جان خود را از دست می دهند.
علل. بیش از ۱۰۰ نوع سرطان وجود دارد. برخی، همچون سرطان روده یا ریه، رایج و برخی دیگر کمیاب اند. علل احتمالی بروز این بیماری ناشناخته است. عوامل به وجودآورنده (سرطان زاها) عبارت اند از مواد شیمیایی، همچون موادی که در دود سیگار، اشکال دیگر دود، گرد و غبار پنبۀ نسوز (آزبست)، گاز احتراق و بسیاری از مواد شیمیایی صنعتی وجود دارد. علاوه بر اشعۀ ایکس و رادیواکتیویته، برخی از ویروس ها نیز می توانند موجب رشد سرطانی سلول ها شوند. عوامل تغذیه ای در بروز برخی از سرطان ها مهم اند؛ مثلاً فقدان فیبر در رژیم غذایی ممکن است انسان را مستعد ابتلا به سرطان روده کند و رژیم غذایی دارای چربی حیوانی زیاد و مقادیر اندکی میوه و سبزی تازه، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می دهد. تنش های روانی می تواند خطر سرطان را افزایش دهد، به ویژه اگر شخص قادر به کنترل عامل تنش زا نباشد.
ژن های سرطان زا. در برخی از خانواده ها استعداد ژنتیکی به نوع خاصی از سرطان وجود دارد. در ۱۹۹۳ پژوهشگران نخستین ژنی را که افراد را مستعد سرطان می کند جدا کردند. اگر ژن جهش یابد، در افراد دارای ژن تغییر شکل یافته ۷۰ درصد احتمال بروز سرطان رودۀ بزرگ، و در زنان حامل این ژن ۵۰ درصد احتمال بروز سرطان رحم وجود دارد. این ژن دلیل بروز حدود دَه درصد سرطان های رودۀ بزرگ است. در ۱۹۹۴ ژن عامل بروز سرطان سینه شناخته شد. بی آر سی اِی ۱ عامل تقریباً نیمی از موارد ابتلای ارثی به سرطان سینه و اغلب موارد سرطان تخمدان شناخته شده است. در ۱۹۹۵ ارتباط میان بی آر سی ای ۱ و سرطان غیرارثی سینه کشف شد. زنانی که حامل این ژن باشند، ۸۵ درصد احتمال ابتلا به سرطان سینه یا تخمدان طی دوران زندگی شان دارند. ژن دوم سرطان سینه با نام بی آر سی ای ۲ نیز در ۱۹۹۵ شناخته شد. رایج ترین سرطان در مردان جوان، سرطان بیضه است، که میزان شیوع آن از ۱۹۷۴ حدود سه درصد در سال افزایش یافته است. در فوریۀ ۲۰۰۰، پژوهشگران انگلیسی کشف ژنی جهش یافته را اعلام کردند که شیوع سرطان بیضه را ۵۰ برابر افزایش می دهد. ژن تی جی سی تی ۱ از مادر به ارث می رسد و اگر یک نظام تصویربرداری پیشرفته طراحی شود، ۹۵ درصد موارد سرطان بیضه قابل پیش بینی خواهد بود. در انگلیس سالانه ۲۸ هزار زن به سرطان سینه مبتلا می شوند، که از آن میان حدود پنج درصد مبتلا به نوع ارثی این بیماری هستند.
درمان. سرطان یکی از علل اصلی مرگ ومیر در دنیای صنعتی است با این حال به هیچ روی غیرقابل علاج نیست، به ویژه در برخی تومورها، ازجمله بیماری هاجکین، لوسمی (سرطان خون) و سرطان بیضه. معالجه ها گاهی با انجام درمان های خاص صورت می گیرد، ازجمله عمل جراحی، شیمی درمانی با داروهای سیتوتوکسیک(یاخته کش)، و پرتودرمانی، یا ترکیبی از هر سه. از پادتن های تک تاگیبرای درمان برخی سرطان ها استفاده شده و موفقیت هایی نیز به دست آمده است. در ۱۹۹۰ کشف شد که وجود پروتئین خاصی به نام پی گلیکوپروتئین در برخی از بیماران، از سلول های سرطانی حفاظت می کند و مانع از تأثیر داروهایی می شود که باید آن ها را نابود کند. اگر بتوان از تأثیر این پروتئین جلوگیری کرد، درمان سرطان بسیار ساده تر خواهد شد. برنامه های بهداشت عمومی به پیشگیری و تشخیص در مراحل اولیه تأکید دارد. سازمان غذا و داروی امریکا در مه ۲۰۰۱ دارویی از نسل جدید داروها را تائید کرد که با همۀ انواع سرطان مبارزه می کند.

سرطان (اخترشناسی). سَرَطان (اخترشناسی)(cancer)
سَرَطان
(یا: خرچنگ) کم فروغ ترین صورت فلکی بُرجگاهی(منطقةالبروجی). درخشان ترین ستاره های آن از قدر چهارم اند. این صورت در نیمکرۀ شمالی آسمان، بین جمینیو اسد، قرار دارد و نشان دهندۀ شکل خرچنگ است. خورشید، ضمن حرکت ظاهری خود، در تیر ماه از برابر صورت فلکی سرطان عبور می کند. در احکام نجوم، روزهای سرطان یا چهارمین بُرج از بُرجگاه (منطقة البروج) از یکم تا سی ویکم تیر ماه است. خوشۀ ستاره ای بازِمِعلَفمشخص ترین جزء سرطان است که مردم آن را با نام «کندو» می شناسند و با چشم غیرمسلح به صورت لکه ای ابرآلود دیده می شود. سرطان نزد کلدانیان و فیلسوفان پیرو افلاطون «دروازۀ آدمیان» بود که ارواح از میان آن به جسم انسان ها وارد می شدند و سرانجام هم با عبور از جَدْییا «دروازۀ خدایان» به ملکوت بازمی گشتند.