سرای

سرای (آب شوران). سرای ( به لاتین: Saray ) یک منطقه مسکونی در جمهوری آذربایجان است که در شهرستان آب شوران واقع شده است. سرای ۱۰۶۹۳ نفر جمعیت دارد. سرای پرجمعیت ترین ناحیه پس از خردلان در این شهرستان است.

سرای (سرزمین آلتای). سرای ( به لاتین: Sarai ) یک منطقهٔ مسکونی در روسیه است که در سرزمین آلتای واقع شده است. [ ۱]

سرای (شهر). سَرای، سرای باتو، سرای کهنه یا سرای المقروص پایتخت های اردوی زرین مغول و از بزرگ ترین شهرهای سده های میانه بودند. سرای ( برگرفته از فارسی به معنی "عمارت" یا "دربار" ) نام دو شهر در نزدیکی ولگای جنوبی بود که به طور متوالی مرکز حکومتی اردوی زرین ( دولتی مغولی که در قرون سیزدهم و چهاردهم میلادی بر سرزمین هایی در ترکستان و روسیه کنونی سلطه داشت ) بودند.
در مورد مطابقت بین مکان های باستانی و ارجاعات مختلف موجود در منابع تاریخی به سرای از قبیل سرای باتو، سرای برکه، سرای جدید، اختلاف نظرهای قابل توجهی بین پژوهشگران وجود دارد.
آنندراج می نویسد: سرای نام شهری است از ترکستان و آن را سرای باتوخان گفتندی زیرا که باتوخان بن جوجی خان بانی آن بوده و ازآن جا تا دربند سه چهار مرحله است. جهانگشای جوینی ( ج ۱ ص ۲۲۲ ) دربارهٔ سرای می نویسد: باتو در مخیم خویش که در حدود ایتیل داشت مقام فرمود و شهری بنا نهاد که آن را سرای می خوانند.
عبید زاکانی نیز در بیتی نوشته است:
سرای قدیم توسط حاکم مغول باتو خان ( ۱۲۲۷–۱۲۵۵م ) تأسیس شد، همان طور که هر دو ارجاع گاه به گاه به «سرای باتو» و بیانیه صریح فرانسیسکن ویلیام روبروک، که در سال ۱۲۵۳ یا ۱۲۵۴م از باتو در راه خود به دربار مونگکه خان بزرگ در قراقوروم بازدید کرد. به گفته ویلیام، «سرای، شهر جدیدی است که باتو در اتیلیا می سازد». عطا ملک جوینی، مورخ ایرانی، این محل را هم «اردوگاه» و هم «شهر» توصیف می کند.
این شهر در ۱۲۰ کیلومتری شمال شهر آستراخان و در کنار رود آق تپه از شعبه های پایین رود ولگا جای داشت. باتو خان فرمانروای مغول این شهر را به جای شهر پیشین ساقسین در حدود ۱۲۴۰ میلادی پایه ریزی کرد.
به عنوان مقر اصلی باتو، برکه، و جانشینان آنها، سرای عملاً پایتخت یک دولت بزرگ بود، اگرچه خان و دربارش گهگاه در مکان های دیگر نیز اقامت داشتند. حاکمان مختلف روس به سرای می آمدند تا با خان بیعت کنند و حق امتیاز او ( یارلیک ) را دریافت کنند. در سال ۱۲۶۱م، این شهر مقر اسقف نشین کلیسای روسیه ( Krutitsy ) و در سال ۱۳۱۵ نیز به یک اسقف کاتولیک تبدیل شد.
به گفته وزیر ایلخانی رشید الدین فضل الله، این مکان حداقل گاهی به عنوان محل دفن خان ها نیز عمل می کرده است: هنگامی که برکه در سال ۱۲۶۶م درگذشت، در «سرای باتو» به خاک سپرده شد. احتمالاً برکه توسعه شهر را ادامه داده و اسکان مسلمانان و جذب آنان را به خود جلب کرده است.

سرای (هریس). سرای یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی است که در دهستان بدوستان غربی بخش خواجه شهرستان هریس واقع شده است. منطقه عالِم خیز مانند میرزا محمد علی سرایی از اساتید علامه طباطبایی آیت الله حاج میرزا احمد سرایی آیت الله حاج میرزا صفرآقا حسن زاده سرایی و شخصیتهای کشوری مانند حجت الاسلام والمسلمین حاج عبدالرحیم نجفقلی زاده سرایی نماینده ولی فقیه در سپاه استان های آذربایجان غربی و شرقی و حجت الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی نجفقلی زاده نماینده ولی فقیه در بسیج دانش آموزی کشور و شخصیتهای سیاسی مثل حاج رسول عطایی حاج ولی الله احمدیزاد سرای نمایندگان ادوار مجلس ملی و مجلس شورای اسلامی و قضات عالی رتبه همچون حاج میرزا علی اصغر حسن زاده سرای حاج میرزا اسحق سرایی حاج میرزا محسن حسن زاده سرای و صدها شاعر و نخبه علمی و تحصیل کرده در مراحل عالی دکتری از جمله دکتر سلیمان جدیدی سرای ( عضو هیات علمی دانشگاه ) و دکتر سعید صفیری سرای ( عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و جزء دانشمندان یک درصد برتر جهان در حوزه پزشکی از سال ۱۳۹۷ تاکنون ) اشاره نمود.
حمام تاریخی سرای: این حمام تاریخی مربوط به دوره پهلوی است و ۲۵ متر طول ، ۱۲ متر عرض و ۵ متر ارتفاع دارد. این حمام به دلیل نیاز روستاییان به حمام عمومی ساخته شده بود و به نام روستایی که در آن واقع شده ، نامگذاری شده است. حمام دارای ورودی ، بینه و گنبد آجری ، میاندر، گرم خانه و خزینه جداگانه برای آب سرد و گرم است و مجموعه کاملی را تشکیل می دهد. وضعیت فعلی حمام که پیشتر به عنوان حمام عمومی مورد استفاده قرار می گرفت، با گذشت زمان و به دلیل رطوبت بالا، ریزش برف و باران، عدم توجه مردم در حفظ و نگهداری، دچار آسیب و تخریب شده بود که با انجام عملیات مرمت و بازسازی آن این مکان متروکه به مکانی با کاربری فرهنگی تبدیل شده است. و در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۸۵۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
فرودگاه خاکی: یکی از جاذبه های توریستی روستای سرای پرواز هواپیماهای زرد و قرمز سمپاشی درامادر ام ۱۸ می باشد که بصورت فصلی برای سمپاشی آفات منطقه وارد این فرودگاه خاکی کنار جاده ای میشوند و در طول اقامت خود نظر رهگذران را به خود جلب میکنند.
در این بخش با توجه به اطلاعات مختصر از برخی مشاهیر به معرفی چند نمونه از مشاهیر نامی روستای سرای میپردازیم.

سرای (همدان). سرای ( همدان ) ، روستایی از توابع بخش فامنین شهرستان همدان در استان همدان ایران است. سرای از زمان مادها تا کنون، چندین بار خالی از سکنه و سپس با گذر زمان، جانی دوباره گرفته.
این روستا در دهستان خرم دشت قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن ۸۳ نفر ( ۲۲خانوار ) بوده است.

سرای (وان). سرای ( به ترکی استانبولی: Saray، به کردی: Sêrê ) یک منطقهٔ مسکونی در ترکیه است که در استان وان واقع شده است. [ ۳]