سد ایلیسو

رود دجله و فرات از ترکیه سر چشمه می گیرند؛ رود فرات از کوهستان های شرق آناتولی در کشور ترکیه سرچشمه گرفته و به سوی کشورهای سوریه، عراق و خلیج فارس روان است. این رود در مغرب کشور عراق و متشکل است از دو شعبه قره سو و مرادچای، که سرچشمهٔ آن ها نزدیک رود ارس در شرق آناتولی ترکیه است. موقعی که دو شعبهٔ قره سو و مرادچای به هم می رسند، فرات به دجله نزدیک می شود، ولی دوباره دجله متوجه جنوب شرقی شده و فرات به سمت مغرب مایل می شود و سپس در نزدیکی خلیج فارس به رود دجله می پیوندد. رود دجله از دامنهٔ جنوبی رشته کوه توروس در شرق ترکیه سرچشمه می گیرد، پس از ورود به کشور عراق از میان شهرهای بزرگی چون بغداد و موصل عبور کرده به فرات می رسد و سرانجام هر دو به رود کارون می پیوندد که اروندرود را تشکیل می دهند و در پایان به خلیج فارس سرازیر می شوند. ترکیه مدعی است همان طور که منابع نفتی هر کشور متعلق به آن کشور است، منابع آبی هم که از ترکیه سرچشمه می گیرند، به این کشور تعلق دارند. در سال ۱۹۳۶ فکر اجرای طرحی به نام پروژهٔ آناتولی جنوب شرقی که به زبان ترکی استانبولی، Guneydogu Anadolu Projesi و به صورت خلاصهٔ GAP ( گاپ ) خوانده می شود شکل گرفت؛ و از ۱۹۸۰ جدی تر شد. گاپ طرحی عمرانی است که بر پایهٔ آن دولت ترکیه در نظر دارد مجموعه ای از سد و نیروگاه برقابی را بر بخش بالایی رودخانه های دجله و فرات که از کوه های آناتولی مرکزی سرچشمه می گیرند و از جنوب شرقی آن کشور به سوی سوریه و عراق روان می شوند، بسازد. دولت ترکیه مدعی است که در چارچوب این طرح، نه تنها برق و آب برای توسعهٔ کشاورزی تأمین شده و سیلاب ها کنترل خواهند شد، بلکه امکانات بسیاری مانند جاده، راه آهن، فرودگاه، جاذبهٔ گردشگری، کارخانه، بیمارستان، مدرسه و امکانات نوین برای مردم این کشور فراهم می شود و از مهاجرت مردم نیز جلوگیری خواهد شد. دولت ترکیه، برای اجرای کامل این طرح سی سال زمان و ۳۲ میلیارد دلار پول در نظر گرفته است. در این طرح، ۱۴ سد بر روی فرات، ۸ سد بر دجله و سرجمع ۱۹ نیروگاه برقابی ساخته خواهد شد. پس از تکمیل، این طرح قرار است ۷٫۱ میلیون هکتار زمین کشاورزی را آبیاری و سالانه ۵۵ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کند. نخستین سازهٔ بزرگ که در این طرح ساخته شد، سد آتاترک بود که در سال ۱۹۹۲ تکمیل شد. سد آتاترک از لحاظ حجم کار ساختمانی پنجمین سد بزرگ جهان و از لحاظ تولید برق آبی نیز در دنیا سوم می باشد. سد آتاترک بزرگترین سد اروپا و ترکیه است. [ ۱]