ستاره قطبی

معنی انگلیسی:

polaris, polestar, the north star of poleo-star

فرهنگ فارسی

یکی از ستارگان بنات نعش صغری جدی . از آن جهت آنرا ستاره قطبی گویند که همیشه در انتهای محور زمین در قطب شمال دیده میشود .

فرهنگ معین

( ستارة قطبی ) ( ~ ء قُ ) (اِمر. ) ستاره ای است کم نور در انتهای دُم صورت فلکی دُب اصغر (خرس کوچک ) که با اختلاف کمتر از یک درجه از محل واقعی قطب شمال قرار دارد.

دانشنامه عمومی

ستارهٔ قطبی ( به انگلیسی: Polaris star ) یا ستارهٔ شمالی ستاره ای است که بسیار نزدیک به امتداد محور زمین بر کرهٔ سماوی باشد، و جهت شمال ( در نیمکرهٔ شمالی ) را نشان می دهد و ستاره ای است که موقعیت محلش نسبت به ناظر ساکن روی زمین تغییر نمی کند. در حال حاضر این موقعیت از آن ستارهٔ جُدَی است که با قدر ظاهری ۲٫۱ درخشان ترین ستارهٔ صورت فلکی خرس کوچک ( دب اصغر ) است، اما به دلیل حرکت تقدیمی زمین این مکان تغییر می کند. در ۴٬۰۰۰ سال پیش ستارهٔ قطبی ستاره اتا آبمار بود، ۳٬۰۰۰ سال پیش ستارهٔ قطبی ستارهٔ آلفا اژدها، ۱۶٬۵۰۰ سال پیش ستارهٔ دلتای ماکیان، و در سال ۱۴٬۰۰۰ میلادی ستارهٔ قطبی ستارهٔ آلفا شلیاق خواهد بود.
زمین دور محوری فرضی که از شمال و جنوب کرهٔ زمین می گذرد می چرخد. این چرخش زمین موجب می شود که ما تصور کنیم همهٔ ستاره های آسمان حول محوری می چرخند ( حرکت ظاهری دارند ) ، که در محل محور گردش آن ها ستارهٔ قطبی می درخشد؛ ستارهٔ پرنوری که جایش در آسمان ثابت است. دلیل عدم حرکت ظاهری ستارهٔ قطبی این است که این ستاره در امتداد محور چرخش زمین قرار دارد.
• در شب می توان به وسیلهٔ ستارهٔ قطبی و دب اکبر زمان را تشخیص داد. روش آن در مدخل ساعت ستاره ای آمده است.
• همچنین توسط ستارهٔ قطبی می توان عرض جغرافیایی را تعیین کرد. .
در نیم کرهٔ شمالی زمین ستارهٔ جُدَی با تقریب بسیار خوبی جهت شمال جغرافیایی را نشان می دهد؛ یعنی اگر رو به آن بایستیم، درست به سمت شمال ایستاده ایم. برای یافتن ستارهٔ قطبی روش های مختلفی وجود دارد:
• به وسیلهٔ ستاره های ملاقه ای شکل «دب اکبر» ( صورت فلکی هفت برادران ) : هر گاه دو ستارهٔ پایانی پیالهٔ ملاقه را به هم وصل کنیم، و ۵ برابر فاصلهٔ میان دو ستاره به سمت بالا ادامه دهیم، به ستارهٔ قطبی می رسیم.
• به وسیلهٔ ستاره های W شکلِ «ذات الکرسی»: هرگاه وسط W را حدود ۵ برابر فاصلهٔ دو ستارهٔ اضلاع آن به سوی بالا ادامه دهیم، به ستارهٔ قطبی می رسیم. ذات الکرسی نسبت به دب اکبر به ستارهٔ قطبی نزدیک تر است، ولی یافتن آن در آسمان مشکل تر است.
• ستارهٔ قطبی، خود آخرین ستارهٔ دستهٔ ملاقهٔ صورت فلکی ملاقه ای شکل «دب اصغر» است.
در حال حاضر هیچ ستاره پرنوری به عنوان ستاره جنوبی، مانند ستاره جدی که به عنوان ستاره شمالی وجود دارد، موجود نیست. سیگما هشتک نزدیک ترین ستاره قابل رؤیت با چشم غیرمسلح به قطب جنوب است ( با فاصله زاویه ای یک درجه از قطب جنوب ) ، ولی کم فروغ بودن آن ( با قدر ظاهری حدود ۵٫۵ این ستاره ) ، آن را از استفاده عملی به عنوان ستاره قطب جنوب خارج می سازد. در روی خط استوا، و اندکی بالا و پایین آن، هم می توان ستاره جدی را در آسمان دید، و هم صورت فلکی چلیپا را می توان دید.