سبکتگین

ابو منصور سَبُک تَگین ملقب به ناصرالدین والدوله یکی از فرمانروایان غزنوی بود که در نیمهٔ دوم قرن چهارم هجری می زیست. او یکی از خادمان و مشاوران آلپ تگین بود که به مناصب بالا ارتقاء یافته و داماد او شده بود. جانشینان آلپ تگین پس از مرگ او ( ۳۵۲ ه. ق ) کاری از پیش نبردند و سبکتکین در سال ۳۶۶ هجری آنان را کنار زده و جایشان را گرفت. از این هنگام بر سرزمین های زیر فرمانروایی غزنویان افزوده شد. هر چند که سبک تگین پیروزی های بسیاری به خصوص در سرزمین سند به دست آورد ولی همچنان اطاعت ظاهری خود را نسبت به فرمانروایان سامانی زمان خود ابراز می داشت و فرمانروایی مستقل به شمار نمی آمد. او در سال ۳۸۷ هجری مرد و پسرش اسماعیل را که از دختر آلپ تکین بود به جانشینی خود برگزید ولی پسر دیگرش محمود که در خراسان مقام سپه سالاری داشت بر برادر چیره شد و به فرمانروایی رسید.
سبکتگین نامی ترکی است به معنی «شاهزاده محبوب». [ ۱] خاندان سبک تگین از اهالی برسخان بودند. در یکی از نبردهای قبایل ترک، سبک تگین توسط بختیان اسیر شد و به برده فروشی از چاچ فروخته شد. پس از آموزش نظامی در برده خانه ای در نخشب، در نیشابور به آلپ تگین فروخته شد و آلپ تگین او را به نگهبانان خود افزود. پس از مرگ آلپ تگین در ۳۵۲ قمری، سبک تگین غلام ابو اسحاق ابراهیم پسر آلپ تگین شد. [ ۲]
پس از مرگ ابواسحاق در ۳۵۵ قمری، بلگاتگین که از فرماندهان ترک و غلامان سابق آلپ تگین بود، به فرماندهی برگزیده شد و پس از مرگ او در ۳۶۴ قمری، بوری تگین یکی دیگر از غلامان آلپ تگین قدرت را به دست گرفت. مردم به دلیل بی لیاقتی بوری تگین از لویک ( که پیش از آلپ تگین حاکم غزنه بود ) دعوت کردند که دوباره به حکومت برگردد، ولی سبک تگین او را دفع کرد و در ۲۷ شعبان ۳۶۶ قمری جانشین بوری تگین شد. [ ۳]
سبک تگین خود را والی سامانیان می دانست و در سکه های ضرب شدهٔ او نام امیران سامانی پیش از نام وی آمده است. [ ۴] هم چنین هنگامی که امیر نوح بن منصور از وی برای دفع شورش فائق و ابوعلی سیمجور کمک خواست، به یاری امیر سامانی شتافت و در ۳۸۴ قمری بر آن ها چیره شد. نوح نیز به سبک تگین لقب ناصرالدین والدوله را داد. [ ۵]
سبک تگین اقطاع داری را اصلاح کرد و درآمد حاصله را به سپاهیان داد. هم چنین به نظر می رسد که ایجاد تشکیلاتی دیوانی غزنوی توسط وی انجام شده باشد. [ ۶]