ساقی

[ویکی اهل البیت] ساقی (اسم الله). این صفحه مدخلی از فرهنگ قرآن است
این صفت الهی، اسم فاعل از ثلاثی مجرّد «سَقی یَسقی» به معنای آب دادن برای آشامیدن است. این صفت فعل الهی 8 بار در قرآن در مورد خداوند بکار رفته است.
فرهنگ قرآن، جلد 15، صفحه 490.

ساقی یا می ریز به فردی گفته می شود که آب یا شراب به دیگری دهد. [ ۱] در اصطلاح عارفان واسطه فیض الهی است[ ۲] و ادبیات فارسی مشحون است از اشعاری که خطاب به ساقی سروده شده اند به حدی که منظومه های ساقی نامه نیز به وجود آمده اند. به طور مثال حافظ می گوید:
یا که شیخ بهایی سروده است:
ساقی در بسیاری از اشعار ممدوح است و مدح ساقی گاهی تا جایی پیش می رود که با معشوق برابری می کند. معروف ترین ساقی نامه متعلق به نظامی گنجوی، حافظ و رضی الدین آرتیمانی است[ ۲] اگرچه خیام نیز شعرهایی دربارهٔ شراب خواری دارد. [ ۳]

ساقی (اراک). ساقی از روستاهای شهر اراک است. این روستا به همراه روستاهای هزاوه، داین، مرزیجران ترلان در بخش مرکزی و در دهستان امیریه واقع شده است. شغل اصلی اهالی روستا کشاورزی و دامپروری است. در سال های اخیر به دستور استاندار مرکزی، تمام روستاهای استان مرکزی از جمله روستای ساقی گازرسانی شد. همچنین از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۰ پروژه بزرگراه اراک - توره به اتمام رسید که طی آن روستای ساقی در فاصله یک کیلومتری این اتوبان قرار گرفت.

ساقی (بیرجند). ساقی نام روستایی است در دهستان القورات از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند، واقع در استان خراسان جنوبی که بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۲۲۶ نفر ( در ۱۰۱ خانوار ) بوده است. [ ۱]
روستای ساقی در گذشته دارای تعدادی زیادی چشمه و قنات بوده که امروزه اغلب آنها خشک شده و موجب مهاجرت مردم گردیده است. مقبره ای منتصب به سید تاج الدین ( ع ) از نوادگان منسوب به امام رضا ( ع ) در فاصله ۲ کیلومتری بزرگراه بیرجند ـ قاین بر فراز تپه ای مشرف بر روستا واقع شده است . [ ۲]

در لغت به معنی آن که سیراب کند و دهندۀ هر نوشیدنی. از اصطلاحات استعاری رایج در زبان عارفان فارسی زبان. کسی که وجود او سبب بی خودی و سُکْر در سالک می شود. ساقی همچنین نماد خداوند است که از شراب عشق و محبت خود عاشقان را سیراب می کند. نزد صوفیه، فیض رسانندگان و ترغیب کنندگان به کشف رموز و حقایق را ساقی گویند و نزد سالک، ساقی پیر کامل و مرشد است که به صفت حق تعالی درآمده و به سالک بهرۀ عشق و رمز حقیقت را می رساند و دستگیری اوست که سالک را به پیش می برد. در معنی منسوخ، ساقی به زنان و غلامان خوبرویی اطلاق می شد که کارشان گرداندن پیاله بین حریفان در بزم ها بود. نزد شیعه، ساقی کنایه از حضرت علی (ع) است، که او را ساقی کوثر می خوانند و نیز حمزۀ سیدالشهدا و حضرت عباس. در درگاه سلاطین، یکی از کارهای مهم این بود که پیاله به دست پادشاه دهند و کسی که مسئول این کار بود از ارج و قُرب خاصی برخوردار بود و این در رسمی کهن در مشرق زمین ریشه داشت که بنابر این رسم، پیاله یا جام را بر سفره نمی نهادند بلکه به دست گرفته می گرداندند. ساقی در ادبیات گاه در معنی اصلی خود و در کنایه به معنی معشوق آمده است و شامل صفاتی دل پسند چون سیم ساق و شهد لب و ماهروست. ساقی نامه، عنوان عمومی منظومه هایی است که اغلب در قالب مثنوی در بحر متقارب و مشتمل بر ابیاتی است خطاب به ساقی که تأکید بر بی اعتباری و ناپایداری دنیا می کند و او را به دادن شراب ترغیب می کند. قدیمی ترین ساقی نامه های مستقل منسوب به حافظ و سلمان ساوجی (متوفی ۷۸۸ق) است. نظامی گنجوی و امیرخسرو دهلوی از نخستین گویندگان ساقی نامه بوده اند گرچه منظومه های مستقل ندارند. برخی از ساقی نامه های مشهور از آنِ این کسان است: ظهوری ترشیزی، فغفور گیلانی، رضی آرتیمانی، سالک قزوینی، طغرای مشهدی، وحید قزوینی. در الذریعه، از ۱۲۵ ساقی نامه یاد شده و در میخانه، تذکره ای از ملا عبدالنبی فخرالزمانی قزوینی، ۴۶ تن از شاعران به همراه متن ساقی نامه های آنان آمده است. ساقی نامه، در موسیقی ایرانی نام گوشه ای در دستگاه ماهور است.