زبان نواخت بر

زبان نواخت بر زبانی است که از نواخت برای تشخیص و تصریف واژگان استفاده می کند. نواخت یک صفت واجی است که در بسیاری از زبان های جهان رایج است و از آن همانند هم خوان ها و واک ها برای تشخیص کلمات یا صرف آن ها استفاده می شود ( ولی در اروپا، خاورمیانه، جنوب آسیا و اقیانوس آرام کمیاب است ) . زبان های چینی بسیاری همچون ماندارین، کانتونی و هاکین و همچنین زبان های تایلندی، ویتنامی و بیشتر زبان های جنوب صحرای آفریقا همچون هوسه، ویژگی نواخت بری واژگانی یا دستوری را به صورت گسترده به کار می برند. می توان گفت هفتاد درصد از زبان های جهان نواخت بر هستند.
زبان فارسی زبانی نواخت بر نیست اما در آن ویژگی نواخت بری به گونه ای محدود به کار می رود. یک نمونه مشهود از خاصیت نواخت بری واژگان در فارسی واژهٔ «گویا» است که بسته به نحوه ادای آن می توان معنی های «روان و سلیس» یا «انگار» را برداشت کرد.
بیشتر زبان ها از زیر و بم واژگان آهنگ برای انتقال نوا و کاربرد استفاده می کنند اما این ویژگی آن هارا نواخت بر نمی کند. در زبان های نواخت بر هر هجا یک زیر و بم ذاتی دارد و بدین ترتیب جفت های حداقل ( یا مجموعه های بزرگتر ) بین هجاها با همان ویژگی های بخشی ( همخوان ها و واک ها ) اما نواخت های مختلف وجود دارد.
برای نمونه چینی ماندارین ۵ نواخت دارد که به شرح زیر است:
• در نواخت اوّل هجا به صورت یکنواخت و کشیده تلفظ می شود.
• در نواخت دوّم، در هنگام تلفّظ هجا صدای فرد به صورت تدریجی به سمت بالا می رود.
• در نواخت سوّم صدای فرد ابتدا به سمت پایین سقوط می کند و سپس به سمت بالا اوج می گیرد.
• در نواخت چهارم هجا به صورت دفعی و ضربتی تلفّظ می شود.
• تلفّظ پنجم هم که به صورت استثنائی در برخی هجاها وجود دارد فاقد نواخت است و هجا به صورت معمولی بیان می شود.
به عنوان مثال هجای ma در نواخت اوّل معنی مادر را می دهد و بدین شکل نوشته می شود: ( 媽/妈 ) . در نواخت دوّم معنای کَنَف را می دهد و بدین شکل نوشته می شود: ( 麻 ) . در نواخت سوّم معنی اسب را می دهد و بدین شکل نوشته می شود: ( 馬/马 ) . در نواخت چهارم معنای توامان سرزنش کردن و توهین کردن را می دهد و بدین شکل نوشته می شود: ( 罵/骂 ) . در نواخت پنجم به عنوان جزء پایانی جمله سؤالی بکار می رود و جمله را سؤالی می کند و بدین شکل نوشته می شود: ( 嗎/吗 ) .
این ویژگی در جمله نسبتاً متناقض زیر ترکیب می شود: