زانتوموناس

زانتوموناس ( نام علمی: Xanthomonas ) ، سرده ( جنس ) مهمی از باکتری های گرم منفی متعلق به شاخه پروتئوباکتریا، رده گاماپروتئوباکتریا هستند. گونه های این باکتری بسیار متنوع هستند. گونه زایی متنوع این باکتری توسط نوترکیبی همتا ( نام علمی: Homologous recombination ) صورت می گیرد. [ ۱]
گونه های این سرده اغلب میله ای شکل، بدون اسپور، تاژک دار، کاتالاز مثبت و اکسیداز منفی هستند.
گونه های مختلف باکتری زانتوموناس، بیمارگر ( عامل بیماری ) بیماری های گیاهی گوناگونی می باشند.
بیماری لکه برگی باکتریایی با ( نام علمی: bacterial spot ) که توسط بیمارگر ( نام علمی: Xanthomonas campestris pv. Vesicatoria ) به وجود می آید، سال هاست که زیان های زیادی به وجود می آورد. [ ۲]
بیماری آتشک برنج که به وسیلهٔ بیمارگر ( نام علمی: Xanthomonas oryzae pv. oryzae ) به وجود می آید، به ویژه در قاره آسیا سبب خسارت های بسیار می شود. [ ۳]
بیماریی شانکر باکتریایی مرکبات ( زغالک مرکبات ) که بیمارگر آن ( نام علمی: Xanthomonas axonopodis ) است.
سوزاندن درختان، استفاده از سموم شیمیایی و اعمال قوانین قرنطینه ای از روش های کنترل این بیماری است. استفاده بیش از حد سموم، آثار سوء بر سلامت و اکوسیستم ها به همراه خواهد داشت و از طرف دیگر نابودی درختان هزینهٔ هنگفت مالی و زمانی را بر باغداران برای احیای مجدد تحمیل خواهد کرد. روش های کنترل زیستی و بهره مندی از باکتریوفاژها ( ویروس های باکتری خوار ) راهکار مناسب دیگری است که نه تنها فشار انتخابی بر طبیعت برای شکل گیری سویه های جدید وارد نمی کند، بلکه ممکن است با هزینهٔ بسیار کم در کنترل و ریشه کنی بیماری های باکتریایی گیاهی از جمله شانکر مرکبات نقش داشته باشد. در این تحقیق برای اولین بار در ایران باکتریوفاژ ها از خاک جدا و سپس اثر کنترلی آن ها بر روی باکتری زانتوموناس مشاهده گردید. [ ۴]
گونه های مختلف زانتموناس نوعی صمغ تولید می کنند که صمغ زانتان ( به انگلیسی: xanthan gum ) خوانده می شود و در صنایع بسیاری از جمله شیمی صنایع غذایی، فراورده های نفتی و مواد آرایشی کاربرد دارد. صمغ زانتان نخستین نسل جدید چندقندی برون سلولی در علم زیست فناوری است که توسط چندین ریزاندامگان مانند باکتری زانتوموناس کمپستریس ( campestris Xanthomonas ) تولید می شود. [ ۵]