روغن خشک شونده

روغن خشک شونده ( به انگلیسی: Drying oil ) روغنی است که با قرار گرفتن در معرض هوا پس از مدتی به فیلمی جامد و سخت تبدیل می شود. سخت شدن فیلم از طریق واکنشی شیمیایی صورت می گیرد که در آن ترکیبات داخل فیلم از طریق برهمکنش با اکسیژن ایجاد اتصالات عرضی ( پلیمریزه شدن ) می نمایند ( نه از طریق تبخیر آب یا سایر حلال ها ) . روغن های خشک شونده ترکیب کلیدی در رنگ های روغنی و برخی ورنی ها هستند. برخی از روغن های خشک شونده معمول شامل روغن بزرک، روغن تانگ، روغن دانه شقایق، روغن پریلا ( نعنای ارغوانی ) و روغن گردو می باشند. استفاده از این روغن ها به صورت خالص به عنوان فیلم خشک شونده در دهه های اخیر کاهش یافته و جای خود را به رزین های آلکیدی و سایر رزین ها داده اند. هرچند بخشی از این روغن ها خود از مواد اولیه اصلی برای ساخت رزین های آلکیدی هستند.
از آن جایی که اکسایش فرآیندی کلیدی در پلیمریزه شدن این روغن ها می باشد مواردی که مستعد خشک شدن شیمیایی هستند مناسب آشپزی نبوده و همچنین بسیار مستعد فاسد شدن از طریف خود اکسایش هستند[ ۱] . پارچه ها، لباس ها و کاغذهای آغشته به روغن های خشک شونده ممکن است بعد از چند ساعت به دلیل گرمای آزاد شده در طول فرآیند اکسایش دچار خود احتراقی ( آتش سوزی ) شوند.
خشک شدن، سخت شدن یا اصطلاحاً کیور شدن روغن ها نتیجه خود اکسایش یعنی افزوده شدن اکسیژن به یک ترکیب آلی و در پی آن ایجاد اتصالات عرضی می باشد. این فرآیند با ورود یک مولکول اکسیژن موجود در هوا به پیوند هیدروژن - کربن ( C - H ) مجاور یک پیوند دوگانه در یک اسید چرب غیراشباع آغاز می گردد. هیدروپراکسید های ایجاد شده مستعد واکنش های اتصال عرضی هستند. تشکیل پیوند بین زنجیره های اسید چرب مجاور هم منجر به تشکیل شبکه پلیمری می شود که اغلب به صورت فیلمی پوسته ای شکل بر روی نمونه ها قابل مشاهده است. نتیجه این پلیمریزاسیون اغلب فیلم هایی پایدار می باشد که تا حدودی کشسان بوده و به راحتی شکل خود را از دست نداده و جاری نمی شود. مشتقات اسید چرب حاوی دی اِن مثل اسیدهای مشتق شده از لینولئیک اسید به ویژه تمایل به این واکنش دارند زیرا تولید رادیکال های پنتادیِنیل می نمایند. اسیدهای چرب مونوی اشباع شده مثل اولئیک اسید کمتر دچار خشک شدن می شوند زیرا حدواسط های رادیکالی آلیلی پایداری کمتری دارند ( یعنی به کندی شکل می گیرند ) . [ ۲]