روش شناسی دین پژوهی

[ویکی فقه] در تعریف مقام پژوهش دینی باید بدانیم که از چه روی کردی باید بهره ببریم، تا نتیجه ای صحیح و بدون انحراف از دین واقعی داشته باشیم، شناخت روش های این مقوله که چه روی کرد و روشی کارآمد است را روش شناسی دین پژوهی گویند.
پس از بیان تعاریف مختلف دین و دین پژوهی و انواع آن، نوبت به روش شناسی آن رسیده است و این که آیا در عرصه پژوهش های دینی و مسائل مختلف دین پژوهی اعم از کلام، فلسفه دین، روان شناسی دین، جامعه شناسی دین و... تنها باید از روی کرد برون دینی بهره برد یا روی کرد درون دینی نیز کارآمد است؟ آیا روش تجربی در این قلمرو به کار گرفته می شود یا فقط باید به روش عقلی رو آورد.
دیدگاه علامه طباطبایی
علامه طباطبایی درباره اهمیت نقش روش شناختی دین پژوهی در معارف دینی و تفسیر قرآن می نویسد:«عده ای به نام حدیث شناس، در فهم معانی آیات به روایات صحابه و تابعان اکتفا کرده و بدون توجه به مضمون روایت و به کار انداختن عقل و اندیشه به آن احادیث عمل می نمودند؛ در حالی که نه تنها قرآن، عقل را از اعتبار ساقط نکرده است بلکه اعتبار قرآن و کلام خدا بودن آن به وسیله ی عقل ثابت می گردد؛ و هم چنین قرآن کریم حجیّتی برای کلام صحابه و تابعان و امثال آن ها اثبات نکرده است و اصولا چگونه می توان سخن صحابه را با این همه اختلاف های فاحش حجت دانست.
دیدگاه متکلمان
متکلمان نیز در اثر اختلاف مسلک، گرفتار آرای مختلف در تفسیر و فهم معانی آیات قرآنی شدند و اگر آیه ای با آرای آن ها مخالف بود، به تاویل آن می پرداختند و این کار به تطبیق شباهت بیش تری دارد تا به تفسیر؛ زیرا وقتی ذهن آدمی مشوب و پای بند نظریه های خاصی باشد، در حقیقت عینک رنگین به چشم دارد که قرآن را نیز به همان رنگ می بیند و می خواهد نظریه ی خود را بر قرآن تحمیل نموده و قرآن را با آن تطبیق دهد. فرق است بین این که یک دانشمند، وقتی پیرامون آیه ای از آیات، فکر و بحث می کند، با خود بگوید: ببینیم قرآن چه می گوید؟ یا آن که بگوید: این آیه را به چه معنایی حمل کنیم. اولی که می خواهد بفهمد آیه ی قرآن چه می گوید، باید تمام معلومات و نظریه های علمی خود را موقتاً فراموش کند و به هیچ نظریه ی علمی تکیه نکند؛ ولی دومی نظریات خود را در مسئله دخالت می دهد.
دیدگاه فلاسفه
...