جامعه شناسی

/jAme~eSenAsi/

معنی انگلیسی:
sociology, soclology

لغت نامه دهخدا

جامعه شناسی. [ م ِ ع َ / ع ِ ش ِ ] ( حامص مرکب ) شناخت جامعه. معرفت الجوامع. آشنایی به احوال جامعه. و رجوع به جامعه شود. || در اصطلاح جامعه شناسان ، علمی که اوصاف کلی و عمومی جوامع حیوانی مخصوصاً جوامع انسانی را مطالعه میکند. ( فلسفه علمی شاله ترجمه دکتر مهدوی ). علم به پدیده های اجتماعات. اگوست کنت مؤسس فلسفه تحققی ، پدر جامعه شناسی است. وی معتقد به درک و فهم حوادث اجتماعی بطریق تحقیق علمی و تحققی میباشد.
تاریخ تحول جامعه شناسی ، تفکر درباره امور اجتماعی و کوشش برای درک تحولاتی که در داخل جامعه انجام میگیرد و کنجکاوی برای یافتن قوانین تبدل جامعه در تاریخ سابقه ممتدی دارد. کتاب جمهوریت تألیف افلاطون و کتاب سیاست تألیف ارسطو و «مقدمه ٔ» ابن خلدون را میتوان جزء مدارک قدیمه جامعه شناسی نام برد. بطور کلی در جامعه شناسی از لحاظ درک قوانین عمومی اجتماع و از نظر تغییر آثار و وقایع اجتماعی مانند همه علوم و معارف دیگر بشری ، تحولاتی روی داده است. و این تحولات از مبداء استنباط تخیلی آغاز و تا امروز به منتهای استنباط علمی و عینی ختم گردیده است. تحت تأثیر تعلیمات مذهبی و معتقدات کتب مقدس نظریه رائج ،نظریه جامدی بود که میتوان آن را نظریه تقدیر و مشیت یا نظریه اپولوژتیک نامید که بر طبق آن نظامات اجتماعی و تحولات آن مربوطبه مشیت الهی است و همچنانکه سرنوشت افراد بشری در لوح محفوظ ثبت است تقدیر اجتماعات انسانی نیز از پیش در عالم ذر معین شده و خداوند بحکمت بالغه خویش ترقی و تنزل اجتماعی را موجب میشود و به کسی نرسد که در دستگاه تقدیر خدائی چون و چرائی روا دارد و از سر «تبعیض » و موجبات عروج و نزول ملل و نحل چیزی بپرسد.هرودت مورخ مشهور یونانی در ذکر حوادث تاریخ همه جا آنها را نتیجه رشک و کین خدایان می پنداشت. از مدارک مذهبی میتوان الواح دهگانه موسی را نام برد، که مقررات ازلی نظام اجتماع را برحسب مشیت معین میکند. بطور کلی قوانین زمان باستان بصورت قواعد و ضوابط فنا ناپذیر و دائم الاعتبار تلقی میشد و با وجود عدم تطابق آن با شرائط تازه محیط، با هزاران قساوت میکوشیدند تا همچنان آن نصوص فرتوت و عتیق را مجری دارند. بتدریج مفهوم جامد فوق جای خود را به مفهوم دیگری دادکه علمی تر و عینی تر است. مثلا ابن خلدون در مقدمه خود نظریات درخشانی راجع به تحول اجتماع بیان کرده و معتقد است که اجتماعات انسانی از حالت وحشی گری و بیابانگردی به شهرنشینی و حضارت رسیده اند و برای درک وقایع تاریخ باید کلیه احوال معنوی ملل را در نظر گرفت. در طلیعه پیدایش جامعه سرمایه داری و هنگامی که کشفیات و اختراعات و آثار نوین دانشمندان ، تفکر جامدقرون وسطی را متزلزل ساخت ، پایه و اساس اسلوب کهن آپولوژتیک بیش از پیش لرزان شد و فلاسفه بزرگی مانند هابس و اسپینوزا و لاک کتبی در زمینه جامعه شناسی تألیف کردند. دو تألیف معروف هابس در این مبحث عبارت است از درباره تمدن و لویاتان یا درباره ماده و کتاب معروف اسپینوزا دراین زمینه رساله سیاسی و کتاب لاک «تتبعی درباره حکومتهای مدنی » نام دارد. در قرن شانزدهم دو تن از دانشمندان ، نخستین بحث منظم را درباره ایجاد یک جامعه سوسیالیستی به میان آوردند. این دو دانشمند تألیفاتی دارند که طرحی برای ایجاد یک جامعه بر وفق عالیترین آرزوی بشر میدهند. در قرن هفدهم توجه زیادی به امور حقوقی شد و بحث راجع بحقوق فطری بشری بمیان آمد. از متفکرینی که میتوان ازآنان نام برد یکی حقوقدان معروف هلندی هوگو گروسیوس است. بحث درباره حقوق فطری و نوع حکومت ها و چگونگی روش سیاسی دولتها موازی با رشد طبقه بورژوا و مبارزه آن طبقه با دستگاه فئودالها است و در اظهار نظر این متفکرین غالباً نظریه بورژوا منعکس شده و از آن دفاع میشود. در قرن هجدهم این بحث توسعه بسیاری پیدا میکند و دانشمندانی مانند روسو و دلباک تحت تاثیر گذشتگان از قبیل هابس درباره اداره اجتماع تألیفاتی کردند. کتاب دلباک موسوم به دستگاه اجتماعی وکتاب قرارداد اجتماعی روسو شهرت بسزا دارند و تمام این فلاسفه در مباحث جامعه شناسی یک روش تئولوژیک دارند، بدینمعنی که غایت و هدفی در نظر داشتند و گمان میکردند تمام تحولات اجتماعی تابع غایتی است که مورد علاقه آنها است و شیوه آنان در این مباحث استنتاج مقررات و دستورات از اصول کلی بود. و بالاخره در این قرن در اثر توسعه صنایع و تکامل افکار فلسفی بتدریج جامعه شناسی صورت علمی تر و دقیق تری بخود گرفت. و از همان اوان انقلاب کبیر فرانسه در زمانی که منتسکیو کتاب روح القوانین خود را مینوشت به وجود قوانین در جامعه توجه کافی میشد. منتسکیو مینویسد «قوانین عبارت است از روابط جبری که از طبیعت اشیاء ناشی میشود» و حتی بمفهوم نسبیت در قوانین اجتماع توجه داشته و گوید: «قوانین بایستی نسبی باشد و با طبیعت کشور و آب وهوا و وضع جغرافیائی و طریقه زندگی مردم و عقاید مذهبی ، تجارت ، آداب ، ثروت عمومی و تمایلات روحی اهالی ارتباط داشته باشد و قوانین را باید از این نقطه نظر مورد توجه قرار داد». ولتر در کتاب «تتبعی درباره آداب و رسوم » مینویسد: «تاریخ دارای علل کاملاً انسانی است و تمام تظاهرات گوناگون فعالیت بشری مانند سیاست ، مذهب ، هنر، طرز تفکر و امثال آن ، بهم پیوستگی دارد. ولتر و سایر دانشمندان این قرن تأثیر عوامل ماوراء طبیعت را در حیات اجتماعی انکار کرده و اصل بهم پیوستگی پدیده های اجتماعی را تأیید کرده اند. در این قرن صاحب نظران درباره سازمان اجتماع نیز اظهارنظر کرده و از آنجمله بنالد در کتاب خود بنام «تئوری دولت » که بسال 1786م. منتشر کرده می نویسد: «سازمان اجتماعی سیاسی و مذهبی لزوما از طبیعت اشیائی که آن را ترکیب میکنند ناشی شده است. همچنانکه وزن ناگزیر ناشی از طبیعت خود شی است.و بهمین جهت قانون گذار نباید قانون را وضع کند، بلکه باید آن را کشف سازد و اشاعه دهد. ملتی که از قانون گذار وضع قوانین را میطلبد بمثابه بیماری است که از پزشک خویش بخواهد تا مزاج وی را عوض کند». و آمار در این قرن توسعه یافته و به جامعه شناسی کمک کرد. بطور کلی مختصات و ممیزات دورانی که شرح آن گذشت بدینقرار است : نخست اینکه غالب نظریات دانشمندان دارای جنبه مذهبی شدید بود، زیرا هنوز کلیسا قدرت و نفوذ کامل داشت و مردم هم تعصبات دینی نشان میدادند و بعلت پائین بودن سطح دانش نوین ، دانشمندان از تفکیک دین ودانش میترسیدند و برای اولین بار انقلاب کبیر فرانسه پایه های نفوذ مذهب را متزلزل کرد و تفکیک دین را ازسیاست رسماً اعلام داشت و اندیشه انسانی را از سلطه کلیسا خارج ساخت. دوم اینکه تمام نظریات فوق دارای جنبه غائی بوده و خصلت کاملا علمی و تحقیقی نداشت ومیخواسته اند از تمام نظریات مزبور نتیجه فلسفی یا اخلاقی را بدست آرند. سوم اینکه با وجود توجه تمام دانشمندان به تأثیر محیط و اثر متقابل پدیده های اجتماعی باز هم رکود و خمودی در نظریات آنان مشاهده میشود، بدین معنی که جامعه را دارای نظام ثابتی تحت قوانین لایتغیری تصور میکنند. چهارم اینکه کلیه نظریات یک جهت دارد، بدین معنی که اجتماع و پدیده های آن را درکلیه خطوط سیر و تکامل و از همه جهات گوناگون آن در نظر نمیگیرند و به شیوه منطق جامد نمودهای اجتماعی را جدا از یکدیگر تحت مداقه قرار میدهند. در قرن نوزدهم بر اثر بسط و توسعه دانش مفهوم نسبیت در جامعه شناسی بخوبی راه یافت و بالاخره در اثر ترقی فوق العاده ای که در تمام رشته های علمی پدید آمده بود نظریات علمی و تحقیقی درباره جامعه شناسی از طرف دانشمندان بنام مانند اگوست کنت و نظائر او اظهار شد. ممیزات جامعه شناسی ، امتیاز مباحث جامعه شناسی از روانشناسی بدین جهت است که پدیده های اجتماعی در داخله اجتماع حاصل میگردد و پدیده هائی که در روانشناسی مورد بحث واقع میشود در یک وجدان فردی روی میدهد و وجه امتیاز آنها از حوادث تاریخی و جغرافیائی کلیت و عمومیت حوادث اجتماعی است. مثلا تاریخ در اصل و ریشه مسیحیت یا توسعه صنایع در قرن نوزدهم یا جنگهای ناپلئون بخصوص مطالعه میکند در صورتی که جامعه شناسی از دیانت و مزد کارگر و جنگ بطور کلی بحث میکند. جامعه شناس بزرگ فرانسوی دورکیم 1858 - 1917 م. که یکی از متفکران قرن حاضر است و در کتابی راجع به قواعد و روش جامعه شناختی نوشته و وجه امتیاز حوادث نفسانی و اخلاقی را ازحوادث اجتماعی نشان داده است. او میگوید: حوادث اجتماعی طریقه های عمل و فکر و احساسی است که وصف بارز آنها این است که در خارج و وراء وجدان فردی موجود میباشد.بیشتر بخوانید ...

فرهنگ فارسی

شناخت جامعه

فرهنگ معین

( ~. شِ ) (حامص . اِمر. ) دانشی که بررسی و تحقیق دربارة مظاهر مختلف حیات اجتماعی انسان را از طریق علمی مورد مطالعه قرار می دهد.

فرهنگ عمید

علمی که دربارۀ گروه های مختلف بشری و عادات، اخلاق، آداب، و رسوم آن ها و روابط بین افراد، گروه ها، و طبقات اجتماعی بحث می کند، علم الاجتماع.

فرهنگستان زبان و ادب

{sociology} [باستان شناسی، جامعه شناسی] مطالعۀ علمی رفتارها و کنش های اجتماعی یا گروهی انسان

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] جامعه شناسی مطالعه قوانین و فرایندهای اجتماعی است که مردم را نه تنها به عنوان افراد و اشخاص بلکه به عنوان اعضاء انجمن ها ،گروه ها و نهادهای اجتماعی شناسانده و مورد بررسی قرار می دهد.
برخی از جامعه شناسان، از ارائه یا گزینش یک تعریف معین برای جامعه شناسی عمداً دوری کرده اند و چنین تعریفی را با ویژگی های این علم سازگار نمی دانند یا به طور کلی ذکر تعریف معین در آغاز هر علمی را ناصواب می شمارند.روبرت هیجدورن و سانفورد لبوویتس با بیان این نکته که جامعه شناسان برای انجام رسالت خویش و نیل به اهدافشان، نیاز به ذکر تعریف واحدی از جامعه شناسی ندارند و در این مرحله از رشد جامعه شناسی بهتر است توقع یک تعریف پذیرفته شده را نداشته باشیم، می گویند: جامعه شناسی، همان چیزی است که جامعه شناسان فکر می کنند؛ شاید، همان کاری است که جامعه شناسان می کنند؛ یا کاری است که جامعه شناسان باید انجام دهند؛ یا جامعه شناسی مطالعه گروه ها یا مطالعه افراد در گروه هاست؛ یا جامعه شناسی مطالعه رفتار بشر به طور کلی است؛ شاید مطالعه کنش متقابل بین اشخاص است و ممکن است گفته شود جامعه شناسی مشتمل بر مطالعه قوانین و مقرراتی است که در جامعه به کنش متقابل، شکل و ساختار می دهد؛ یا عبارت است از مطالعه اعمال افراد که شامل مطالعه انگیزه بشری نیز می شود. فی الواقع همه این عبارات در تعریف (به عنوان تعریف) جامعه شناسی بیان شده است.
Hagedorn،R. and Labovitz،S.، An Introduction to Sociological Orientation، ص۲-۳
در مبحث قلمرو «جامعه شناسی و رابطه آن با سایر علوم» خواهیم گفت که مهم ترین وجه تمایز یک علم از دیگر علم دیگر موضوع آن است. به همین دلیل معمولاً در تعاریف علوم بر موضوع آنها تاکید می شود؛ بنابراین، با توجه به تعریفی که برای جامعه شناسی ارائه شد می توان گفت که: موضوع جامعه شناسی جوامع انسانی به عنوان مجموعه هایی است که به گونه ای به وحدت رسیده اند و ارتباط آنها با یکدیگر و نیز پدیده های اجتماعی به عنوان اجزا یا ابعادی از جامعه و ارتباط آنها با یکدیگر است.
هدف جامعه شناسی
رشته های مختلف علوم اجتماعی، معمولاً در پس احساس نیاز به تبیین یک مساله نظری یا حل یک مشکل اجتماعی پدید آمده اند، و بر همین اساس جامعه شناسی به جامعه شناسی محض (pure sociology) و جامعه شناسی کاربردی یا کاربستی (applied sociology) تقسیم شده است که در جامعه شناسی محض هدف تبیین مسائل اجتماعی نظری است. در جامعه شناسی کاربردی، هدف فراتر از دانش نظری است و بهره گیری از همان تبیین های نظری برای حل مشکلات اجتماعی در مرحله عمل است که گاه از آن با عنوان کاربرد جامعه شناسی یاد می شود.
Lazarsfeld ،Paul F. et al، The Uses of Sociology، ص۷۲۵.
...

دانشنامه آزاد فارسی

جامعه شناسی (sociology)
مطالعۀ نظام مند منشأ و اساسِ جنبه های گوناگون جامعۀ انسانی، به ویژه نظم اجتماعی۱، تغییر اجتماعی۲، تضاد اجتماعی۳ و مسائل اجتماعی۴. در جامعه شناسی نهادهایی نظیر خانواده، قانون و دین و نیز مفاهیمی نظیر هنجار۵، نقش۶ و فرهنگ بررسی می شوند. جامعه شناسی می کوشد افراد را در محیط اجتماعی بر مبنای اصول اساسی حاکم بر رفتارهای معیّن اخلاقی و فلسفی و سیاسی آنان مطالعه کند. جامعه شناسی، که در قرن ۱۹ شکل گرفت، درپی فهم تغییرات گسترده ای بود که براثر صنعتی شدن۷، شهرنشینی۸ و شکل گیری نظام سیاسی جدید در جوامع رخ می دهد. اگرچه بیشتر به جوامع معاصر می پردازد، آن ها را با جوامع پیشاصنعتی نیز مقایسه می کند و از علوم مرتبط نظیر تاریخ، سیاست، اقتصاد، روان شناسی، فلسفه و انسان شناسی نیز کمک می گیرد. جامعه شناسی، به منزلۀ یکی از علوم اجتماعی، رفتار انسان را در وضعیت اجتماعی آن بررسی می کند؛ به ویژه در زمینۀ نحوۀ باز تولید، توسعه و تغییر جوامع مطالعه می کند و به ماهیت، علل و تأثیرات روابط و کنش متقابل۹ بین افراد و گروه ها می پردازد. جامعه شناسی قواعد و الگوهای رفتار انسانی را بررسی می کند. برخی دیگر از پدیده های موردِ توجه جامعه شناسی عبارت اند از خانواده، قانون، دین، طبقه۱۰، قومیت۱۱، نژاد۱۲، جنسیت۱۳، فقر۱۴، آرای سیاسی۱۵، پرخاشگری۱۶، ازدواج، تحصیلات، ارتباطات، کار، تغییرات اجتماعی، شهرنشینی، سلامت و تحرک اجتماعی۱۷. برخی مفاهیمی که جامعه شناسی از آن ها بهره می گیرد عبارت اند از سازمان اجتماعی۱۸، فرهنگ، هنجار، نقش، ارزش۱۹، نماد۲۰، و مناسک۲۱. در جامعه شناسی جدید از روش های متنوعی استفاده می شود؛ ازجمله آزمایشِ تحت کنترل، مشاهدۀ همراه با مشارکت و تحلیل های آماری. سنت های فکری و چشم اندازهای نظری گوناگونی نیز در آن مطرح شده اند؛ ازجمله کارکردگرایی۲۲، ساختارگرایی۲۳، کنش متقابل نمادین۲۴، مارکسیسم۲۵، نظریۀ کنش۲۶ و نظریۀ انتقادی۲۷. امروزه جامعه شناسی درپیِ دستیابی به روش هایی دقیق تر و اثبات پذیرتر است؛ همچنین به نحوۀ ارتباط افراد با ساختارهای اجتماعی و نیز به مقولاتی نظیر محیط زیست، انترناسیونالیسم۲۸ و پست مدرنیسم۲۹ می پردازد. از دهۀ ۱۹۷۰، جامعه شناسی در ارزیابی سیاست های دولت در حوزه هایی نظیر بهداشت، آموزش و رفاه اجتماعی۳۰ نقشی فزاینده یافته است.
social ordersocial changesocial conflictsocial problemsnormroleindustrializationurbanizationinteractionclassethnicityracegenderpovertypoliticsaggressionsocial movementsocial organizationvaluesymbolsritualfunctionalismstructuralismsymbolic interactionismMarxismaction theorycritical theoryinternationalismpostmodernismsocial welfare

مترادف ها

sociology (اسم)
جامعه شناسی، انسگان شناسی

پیشنهاد کاربران

همایه شناسی:جامعه شناسی
همایه به معنی جامعه برگرفته از فعل هماییدن به معنی جمع شدن است و واژگان همایش و گردهمایی برگرفته از همین فعل می باشد.
Sociology
سُ سیا لِ جی
همزیستگاه شناسی، توده شناسی ، هازه شناسی
در پارسی " هازه شناسی ، چپیره شناسی " در نسک : فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه از ابوالقاسم پرتو .
هازه ، هازمان = جامعه

بپرس