روش تاریخی انتقادی

روش تاریخی - انتقادی ( فرانسوی: La méthode historico - critique ) یا نقّادی تاریخی ( انگلیسی: Historical criticism ) شاخه ای از نقد و تفسیر است که بر اساس آن، ریشه های متون باستانی تحقیق می شود تا «جهانی که در پشت آن قرار دارد» درک شود. این روش زمینهٔ تاریخی و روند شکل گیری آثار را بررسی می کند. برای این امر، از دانش هایی همچون تاریخ، زبان شناسی، لغت شناسی، نسخه شناسی، جامعه شناسی و باستان شناسی استفاده می شود. روش تاریخی - انتقادی در ابتدا برای متون مسیحی و یهودیِ عهد باستان به کار گرفته شد، اما گاه به متون مذهبی و غیرمذهبی دیگر نقاط جهان نیز اعمال شده است. در مورد متون مذهبی، این روش تلاش می کند تا با مطالعهٔ منابع مختلف و داده های تاریخی، شیوهٔ شکل گیری متن را فراتر از تفسیرها و روایت های جزمی شده و متأخر بررسی کند. [ ۱]
بر اساس سنتِ رَبَّنیِ یهودی، تورات توسط خداوند در کوه سینا بر موسی نازل شده است. از قرن هفدهم به بعد، چندین نویسنده این فرضیه را بررسی کردند که تورات، علی رغم آنچه سنتِ یهودی ادعا می کند، نه اثر موسی به تنهایی، بلکه اثر نویسندگان متعددی است. در میان آن ها، اسپینوزا با انکار ویژگی الهی تورات، معتقد بود که تورات با دیگر کتاب های عهد قدیم، نه به شکل جدا، بلکه یک کل نوشته شده در زمان های مختلف را تشکیل می دهد و نمی تواند مقدم بر پایان پادشاهی یهودا باشد. [ ۲] [ ۳] وی در رسالهٔ الهی - سیاسی خود ( ۱۶۷۰ ) نوشت که «قاعدهٔ کلی که در تفسیر کتاب مقدس وضع شده این است که تعالیم دیگری به غیر از آموزه هایی که تحقیقات تاریخی به وضوح به ما نشان داده است، ارائه نکند. »
امروزه و به ویژه پس از دههٔ ۱۹۷۰، نظریه های مختلفی برای توضیح منشأ تورات دوباره بررسی شده اند. با این وجود، علی رغم اختلافات، این نظریه ها با اجماع بر روی فرضیهٔ مستند، بر این حقیقت توافق دارند که تورات مجموعه متونی است که توسط نویسنده/کاتبانی، در حدود دورهٔ اسیران یهودی در بابل و پس از آن، به اشتراک گذاشته شده است. [ ۴] بر این اساس، انتشار این مجموعه، می تواند به عنوان ایجاد یک تلاش هویتی، پاسخی به تغییرات سیاسی، اقتصادی و مذهبی که با آن روبه رو است، درک شود. [ ۵]
در اواخر قرن هجدهم بود، به ویژه در دوران روشنگری، که تاریخ نویسانی شروع به بازسازی عیسای ناصری به عنوان یک شخصیت تاریخی، مستقل از عیسی مسیح در سنت های مسیحی کردند. این تلاش برای فهم عیسای تاریخی، به دوره های مختلف تقسیم می شود. اولین پژوهش در قرن نوزدهم در مورد مسئلهٔ منابعِ زندگیِ مسیح بود؛ منابعی که تقریباً به شکل کامل از عهد جدید آمده است. بررسی ها نشان می داد که این منابع بیشتر نقش دفاعیه را دارند تا زندگی نامه. در نتیجه «تصاویر» عیسی نزدیک تر به ذهنیت نویسندگان آن هاست تا واقعیت تاریخی قابل تأیید. [ ۶]