روایات قیاس

[ویکی فقه] در این نوشتار روایات قیاس آورده می شود تا معلم شود که آیا روایات نهی از قیاس ناظر به قیاس فقهی است یا ناظر به تنزیل نصوص بر علل مستنبط عقلی است؟ آیا قیاس اصولی و تمثیل منطقی با یکدیگر متفاوت اند چنان که برخی ادعا کرده اند، یا آنکه هر دو یکی هستند؛ چنان که متکلمان و فقیهان شیعه آن را باور دارند؟ آیا نهی امامان (علیهم السلام) از قیاس به جهت مقاصد سیاسی بوده است و اشکال علمی بر قیاس نداشته اند؟
تعبد به قیاس از نظر عقل منعی ندارد و نسبت دادن عدم امکان تعبد به شیعه، صحیح نیست. تحصیل مناط در قیاس از سه راه تحقیق، تنقیح و تخریج مناط میسور است. در فقه اهل سنت مناط ظنّی معتبر است، ولی در فقه شیعه مناطی معتبر است که قطعی باشد. از این رو، قیاس مورد قبول شیعه به برهان بازمی گردد و از میان قیاس های منصوص العلة، اولویت، تنقیح مناط و مستنبط العله، قیاس مستنبط العله که مناط آن ظنی است، اعتباری ندارد. ادعای کسانی که با سیاسی دانستن مواضع امامان معصوم (علیهم السلام) در برابر قیاس و یا با تفاوت گذاشتن میان تمثیل منطقی و قیاس اصولی و نیز حمل روایات منع از قیاس به تنزیل نصوص بر مناط عقلی درصدد توجیه و تثبیت قیاس ظنی هستند، خلاف واقع و روایات نهی از قیاس است. و حتی بخش اندکی از روایات که به قیاس به معنای تنزیل نصوص بر مناط عقلی ناظر است، از حیث ملاک شامل قیاس فقهی نیز می شود.
کلید واژه ها
قیاس، تمثیل منطقی، مناط عقلی، مناط ظنی، مناط قطعی.
مقدمه
یکی از منابع استنباط احکام شرعی و مورد اختلاف فقیهان اسلام قیاس است. که به رغم شهرت و نقش آن در حوزه استنباط، هنوز پرسش های بی پاسخ فراوانی درباره آن فراروی پژوهشگران قرار دارد؛ مانند اینکه محل نزاع فقیهان طرف دار و مخالف قیاس کجاست؟ نقش مناط ظنی و قطعی در گرایش به قیاس چیست؟ آیا چنان که برخی از محققان می گویند، فقیهان شیعه در فهم قیاس موردنظر اهل سنت، دچار اشتباه شده اند؟ چنانکه در بالا اشاره کردیم آیا روایات نهی از قیاس ناظر به قیاس فقهی است یا ناظر به تنزیل نصوص بر علل مستنبط عقلی است؟ آیا قیاس اصولی و تمثیل منطقی با یکدیگر متفاوت اند چنان که برخی ادعا کرده اند، یا آنکه هر دو یکی هستند؛ چنان که متکلمان و فقیهان شیعه آن را باور دارند؟ آیا نهی امامان (علیهم السلام) از قیاس به جهت مقاصد سیاسی بوده است و اشکال علمی بر قیاس نداشته اند؟ مقاله حاضر در پی تحقق اهداف ذیل است:۱. ایجاد فضای نقد با هدف شفاف سازی مبانی فقیهان در موضوع قیاس؛۲. به چالش کشیدن نظریه جواز قیاس ظنی، میان برخی از محققان نواندیش؛۳. تبیین و تکمیل نظریه فقیهان شیعه، براساس اندیشه فقهی امامان معصوم (علیهم السلام) در مورد قیاس؛۴. بازکاوی روایات منع قیاس و تبیین مقاصد اهل بیت (علیهم السلام) در نهی از قیاس ظنی.
معنای لغوی و اصطلاحی قیاس
...