روان شناسی

[ویکی فقه] روان شناسی (حوزه های تخصصی). روان شناسان با استفاده عملی از اصول، قواعد و فرضیات نظری سعی دارند مشکلات و معضلات اجتماعی و فردی را از میان برداشته و به اموری در زمینه های تحقیقات، تدریس، خدمات خاص مثل مشاوره، راهنمایی، تشخیص و درمان ناهنجاری های رفتاری بپردازند.البته غالب روان شناسان در بیشتر از یک مورد از موارد فوق فعالیت می کنند. با توجه به تحصیلات و زمینه های تخصصی، حدود فعالیت آن ها از کارگاه ها، آزمایشگاه ها، کلاس های درس، مراکز آموزش عالی و بیمارستان ها تا همکاری با مراکز دولتی، نظامی و... متفاوت است.
• روان شناس عمومی• روان شناس تجربی• روان شناس فیزیولوژی و مقایسه ای• روان شناس رشد• روان شناس شخصیت و اجتماعی• روان شناس هنر• روان شناس بالینی• روان شناس مشاور• روان شناس صنعتی و سازمانی• روان شناس تربیتی• روان شناس مدرسه• روان شناس خدمات عمومی• روان شناس نظامی• روان شناس سنین کهولت• روان شناس مهندسی• روان شناس تولید و مصرف• تحلیل گر تجربی رفتار• روان شناس در خدمت محیط• روان درمان گر• روان شناس هیپنوتیزم• روان شناس جنایی• روان شناس سلامت• روان شناس کودک.
عظیمی، سیروس، اصول روان شناسی عمومی، تهران، دهخدا، چاپ دهم، ص۲۲ و ۲۳.
تشخیص اختلالات روانی و درمان آن ها با روش روان درمانی توسط روان شناسان بالینی انجام می شود.این روان شناسان پس از تحصیل در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، حدود ۳ الی ۵ سال در دوره دکترا دروس تخصصی روان شناسی را طی کرده و بعد از آن، توانایی می یابند در چارچوب سلامت روانی کمک رسانی، پشتیبانی و درمان را برای سازگاری فرد با محیط و بازگشت به اجتماع انجام دهند.
روان شناس مدرسه
روان شناس مدرسه ، روان شناسی است که در مدارس، خدمات مشاوره ای ارائه داده و در زمینه ارزیابی توانایی های هوشی و شخصیتی دانش آموزان و راهنمایی صحیح آن ها در آموزشگاه ها فعالیت می کند. همچنین به دانش آموزانی با مشکلات تحصیلی، هیجانی و عاطفی، خدمات مشاوره ای می دهد یا آن ها را برای درمان به مراکز تخصصی معرفی می کند.
احمدی و فراهانی، روان شناسی عمومی، تهران، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۷۸، ص۴۸.
...

[ویکی فقه] روان شناسی (روش های تحقیق). در اکثر دانش ها، حقیقت با به کارگیری روش های علمی (Scientific methods) به دست می آید. البته روش های پژوهشی آنها یکسان نیستند بلکه هر دسته از آنها به روش خاص خود تحقیق می شوند.روان شناسی نیز که یکی از پردامنه ترین و کوشاترین علوم انسانی است، دارای روش علمی خاص خود است و همین روش علمی است که به کار می آید تا مطالعه علم رفتار را از دشواری برهاند. آنچه علم را تعریف می کند موضوع تحقیق آن نیست بلکه روش تحقیق آن است.علمی بودن یا نبودن رویکرد مهم است. در انتخاب شیوه پژوهش، روش هایی وجود دارد که در کسب، طبقه بندی، کاربرد و ارزش اطلاعات از لحاظ توانایی تشخیص متفاوتند.
روش مشاهده طبیعی (Case study) یکی از روش های تحقیق در روان شناسی است. مطالعه رفتار موجود زنده در وضع کاملا طبیعی انجام می گیرد. آزمایش گر نباید هیچ گونه مداخله ای در وقوع رفتار داشته باشد، بلکه همچون ناظری تیزبین چگونگی و دگرگونی های رفتار را گزارش می کند.چون روش مشاهده طبیعی مستلزم دقت نظر و برداشت درست از رفتار در موقعیت طبیعی است، گاهی زمانی طولانی به خود اختصاص می دهد؛ مانند مطالعه رفتار کودک طی دوازده سال.اگر مشاهده با دقت و بدون پیش داوری به عمل آید می توان از آن فرضیه ساخت و نیز آن را در اوضاع مشابه تعمیم داد. روش مشاهده طبیعی را نمی توان در همه آزمایش های روان شناسی به کار برد زیرا مطالعه برخی از رفتارها از راه کنترل و آزمایش نتیجه بخش است.
پارسا، محمد، زمینه نوین روان شناسی، تهران، بعثت، چاپ بیست و یکم، ص۱۶-۲۸.
روش زمینه یابی (Survey method) برای مطالعه موضوعاتی به کار می رود که محقق قصد تغییر یا دستکاری متغیرها را ندارد و اطلاعات را به همان صورتی که هستند به دست می آورد. برای مطالعه نگرش ها و نظرات آزمودنی ها با ابزار مصاحبه و پرسش نامه از روش زمینه یابی استفاده می شود.
علی اسماعیلی و شایسته گودرزی، مبانی روان شناسی عمومی، تهران، شلاک، ۱۳۸۶، چاپ دوم، ص۳۲.
در روش آزمایشی (Experimental method) معتبر، اطلاعات حاصل بر پایه تجربه های عینی و آزمایشگاهی به دست می آید. این روش مرز بین حقیقت و مجاز و درست و نادرست در بسیاری از مسایل روان شناسی را تعیین می کند.اگر بخواهیم اثر عاملی را در عوامل دیگر بسنجیم آن را متغیر و عامل یا عوامل دیگر را ثابت نگه می داریم. محرک و پاسخ، متغیر وابسته، گروه آزمایشی، گواه و آزمودنی از ابزار لازم در این روش هستند.
روش بالینی (مطالعه موردی)
...

[ویکی فقه] روان شناسی (رویکردها). رفتارهایی که از انسان سر می زند، از دیدگاه های گوناگون قابل تبیین است. هر یک از دیدگاه ها با تکیه بر روش هایی، فرآیندها و رفتارهای روانی را توصیف می کنند؛ این الگوهای فکری که رفتار آدمی را با مفهوم و برداشت خاصی تحلیل می کنند، رویکرد (approach) نام دارد.پنج رویکرد اصلی در روان شناسی شناخته شده اند که عبارتند از: زیستی، رفتاری، شناختی، روان کاوی و پدیدارشناختی.
روان شناسانی که به این علم، رویکردی زیست شناختی (Biological approach) دارند، همان طور که از نام این رویکرد استنباط می شود، برای توصیف و تبیین رفتار انسان از کنش های زیستی سود می جویند.انسان دارای سیستم عصبی پیچیده ای است و تمام فرآیندها و رفتارهای روانی به گونه ای خاص با سیستم عصبی و مغز ارتباط دارند. با توجه به این رویکرد، رفتار ما حتی زمانی که فکر می کنیم یا چیزی را احساس می کنیم، براساس فعالیت های عصبی – زیستی شکل می گیرد.در گذشته روان شناسان فیزیولوژیک (کسانی که در حیطه ارتباط زیست شناسی با روان شناسی فعالیت می کنند) به طور عمده به تاثیر فعالیت های مغز و سیستم هورمونی در پیدایش فعالیت های روانی می پرداختند ولی امروزه آنان به تاثیری که دو سیستم عصبی و هورمونی در رفتار و فعالیت های روانی دارد، علاقه مندی نشان می دهند.
اتکینسون، ریتاال و همکاران، زمینه روان شناسی، براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، ص۴۲.
پشتوانه رویکرد رفتاری (behaviourism)، آزمایش و تحقیق در رفتار می باشد. ضمن این که چون وچرای رفتار در آن مفهومی ندارد بلکه فقط چگونگی رفتار حایز اهمیت است.
اقدس دواچی و اختر ابراهیمی، روان شناسی عمومی، تهران، شهر آب، ص۲۴.
در حالی که رویکرد رفتاری، بر محرکات بیرونی رفتار تاکید می کند، رویکرد شناختی (Cognitive approach) به آنچه که در درون انسان اتفاق می افتد تاکید دارد. محیط درونی در واقع به عنوان واسطه (mediator) بین محرک درونی و رفتار عمل می کند و قابل مشاهده مستقیم نیست.در این محیط پدیده هایی مثل زبان، یادگیری، حافظه، حل مساله، ادراک و تفکر اتفاق می افتد که به آن ها فرآیندهای شناختی گفته می شود. در رویکرد شناختی، فرآیندهای شناختی را زیربنای رفتار در نظر گرفته و رفتار را به کمک آن توصیف می کنند.رفتار هر فرد در این رویکرد به برداشت او از محیط و حتی خود وابسته است. ذهن در رویکرد شناختی سیستمی شبیه به رایانه دارد که اطلاعات را گرفته، آن ها را پردازش، کدگذاری، تفسیر، ذخیره و بازیابی می کند و از این طریق منشا رفتار می شود.
اتکینسون، ریتاال و همکاران، زمینه روان شناسی، براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، ص۵۴.
...

[ویکی فقه] روان شناسی (ماهیت). اصطلاح روان شناسی را برای نخستین بار لایب نیتز (Leibnitz) فیلسوف مشهور آلمانی در آثار خود به کار برد و سپس یکی از مریدان او به نام ولف (Wolff) این کلمه را در قرن هجدهم رایج ساخت.
امروزه کمتر کسی را می توان سراغ داشت که از دانش روان شناسی بی نیاز باشد. این علم با همه جوانب زندگی در ارتباط است.
اتکینسون، ریتاال، زمینه روان شناسی، براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ سیزدهم، جلد ۱، ص۲۹.
اکثر مردم، روان شناسی را به مشکلاتی مثل افسردگی، خشونت و اختلالات روانی ربط می دهند. روان شناسان هم گاهی فکر می کنند رشته آنها بیش از حد بر جنبه های منفی رفتار متمرکز شده و به اندازه کافی به جنبه های مثبت رفتار نپرداخته است. اما روان شناسی با هر دو جنبه مثبت و منفی زندگی سروکار دارد.پس از آنکه صاحب نظران متقاعد شدند حال وهوای روان شناسی بیش از حد منفی شده است، دو جنبش را که روی تاثیرات مثبت روان شناسی بر زندگی مردم متمرکز بودند، پدید آوردند.یکی از این جنبش ها، جنبش انسان گرایی بود که در اواسط قرن بیستم ظهور کرد و بر خصوصیات مثبت یک شخص، ظرفیت انسان برای کمال و حق تعیین سرنوشت تاکید داشت. جنبش دیگر، روان شناسی مثبت نگر نام دارد که در آغاز قرن بیست و یکم شتاب گرفته و بر سه موضوع کلی تاکید دارد. ۱- تجاربی که مردم برای آنها ارزش قائلند مثل امید، شادی و خوش بینی. ۲- صفات فردی مثبتی مثل ظرفیت، عشق، کار، فعالیت، قریحه و مهارت های میان فردی. ۳- ارزش های مثبت گروهی و شهروندی مثل مسؤلیت پذیری، دلگرمی دادن و شکیبایی.
سانتراک، جان، زمینه روان شناسی، مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا، ۱۳۸۳، چاپ اول، ج۱، ص۵۲.
روان شناسی، علم تحقیق در رفتار موجودات زنده و به خصوص رفتار بشر می باشد و به همین جهت از چندی پیش، روان شناسان علاقه شدیدی نسبت به مشکلات عملی که برای افراد بشر پیش می آید و راه حل هایی که می توان پیشنهاد کرد، پیدا نموده اند.منظور روان شناسی نه تنها پیشرفت علمی و صنفی است بلکه یکی از هدف های آن بهبود بخشیدن به زندگی انسان می باشد.
شاملو، سعید، بهداشت روانی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۵، چاپ اول، ص۱.
...

روان شناسی[ ۱] ( به انگلیسی: Psychology ) یا پسیکولوژی[ ۲] ( به فرانسوی: Psychologie ) دانشی است که با بهره گیری از روش دانشی به پژوهش و مطالعهٔ حالت ها و فرایندهای ذهنی و رفتار در انسان و دیگر جانوران می پردازد. [ ۳] منظور از «رفتار» همهٔ حرکات، اعمال و رفتار قابل مشاهدهٔ مستقیم و غیرمستقیم است، و منظور از «فرایندهای روانی»، چیزهایی همچون: احساس، ادراک، اندیشه ( تفکر ) ، هوش، شخصیت، هیجان و انگیزش و حافظه… است. [ ۴]
آغاز پژوهشهای روان شناختی به شکل علمی و دانشگاهی، به اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم بازمی گردد؛ می توان گفت اکتشاف ها و پژوهش های قابل توجه در روان شناسی، تنها از حدود ۱۵۰ سال پیش، شروع شده است، و این درحالی است که علوم تجربی دیگر از تاریخچه ای بلندتر و پربارتر برخوردارند؛ البته مباحث مربوط به ذهن و روان، قرن هاست که ذهن متفکران را به خود مشغول کرده و آثار مکتوب آن، از دانشمندان یونان باستان و متفکرانی چون سقراط، افلاطون و ارسطو نیز در دست است؛ اما این شاخه از علم تا پیش از روان شناسی جدید، به صورت مدون و آکادمیک، مورد مطالعه قرار نگرفته بود. [ ۵]
روان شناسی در تاریخچهٔ کوتاه خود، به گونه های متفاوتی تعریف شده است. اولین دسته از روان شناسان، حوزه کار خود را «مطالعه فعالیت ذهنی» می دانستند. با توسعه رفتارگرایی در آغاز قرن حاضر و تأکید آن بر مطالعه انحصاری پدیده های قابل اندازه گیری عینی، روان شناسی به عنوان «بررسی رفتار» تعریف شد. این تعریف، معمولاً، هم شامل مطالعه رفتار حیوان ها بود و هم رفتار آدمیان، با این فرض ها که:
• اطلاعات حاصل از آزمایش با حیوان ها قابل تعمیم به آدمیان است.
• رفتار حیوان ها به خودی خود، شایان توجه است.
از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ در بسیاری از کتاب های درسی روان شناسی، همین تعریف ارائه می شد؛ اما با توسعهٔ روان شناسی پدیدارشناختی و روان شناسی شناختی، بار دیگر به تعریف قبلی رسیده ایم و در حال حاضر در تعاریف روان شناسی هم به «رفتار» اشاره می شود و هم به «فرایندهای ذهنی». روان شناسی را می توان چنین تعریف کرد: مطالعه علمی رفتار و فرایندهای روانی. این تعریف، هم توجه روان شناسی را به مطالعه عینی رفتار قابل مشاهده آشکار می سازد و هم به فهم و درک فرایندهای ذهنی که مستقیماً قابل مشاهده نیستند و بر اساس داده های رفتاری و عصب - زیست شناختی قابل استنباط هستند، عنایت دارد. [ ۶]

روان شناسی (psychology)
بررسی نظام مند رفتار انسان و حیوان. ویلهلم وونت نخستین آزمایشگاه روان شناسی را در ۱۸۷۹ در لایپزیگِ آلمان تأسیس کرد. روان شناسی گستره های گوناگونی از پژوهش و کاربرد را دربر می گیرد. نقش غریزه، وراثت، محیط و فرهنگ، فرآیند احساس، درک، یادگیری و حافظه، مبانی انگیزش و احساس، و عملکرد فکر، هوش، و زبان ازجمله موضوعات این علم است. گوستاو فخنر مبدع فیزیک روانی، ولفگانگ کهلر از روان شناسان مکتب گشتالت یا روان شناسان کل نگر، زیگموند فروید و همکارانش، کارل یونگ و آلفرد آدلر، ویلیام جیمز، ژان پیاژه، کارل راجرز، هانس آیزنک، جِی بی واتسونو بی اف اسکینر از روان شناسان معروف بوده اند. روان شناسی تجربی بر کاربرد روش های علمی دقیق و قابل اثبات برای بررسی تعداد بسیاری از فرآیندهای ذهنی و رفتاری تأکید دارد. روان شناسی اجتماعی مطالعۀ افراد را در محیط اجتماعی، مثلاً در گروه یا سازمان، مدنظر قرار می دهد. زمینه های مرتبط با روان شناسی اجتماعی باعث پیدایش علومی مانند روان شناسی شغلی یا بررسی رفتارهای فرد در محل کار، و روان شناسی آموزشی شده است. روان شناسی بالینی به شناخت و درمان اختلالات سلامت روانی، مثل اضطراب، هراس و افسردگی، می پردازد. درمان ممکن است شامل رفتاردرمانی، شناخت درمانی، مشاوره، روان کاوی یا مجموعه ای از آن ها باشد. پژوهش های جدید روان شناختی در زمینه های متنوعی صورت می گیرند، ازجمله علل روانی چاقی، ماهیت تجربیات مذهبی، و عدم موفقیت زنان براثر فشارهای اجتماعی. سایر زمینه ها عبارت اند از ماهیت خواب و رؤیا، و وسعت احتمالی حواس که موضوع فراروان شناسی و محل بحث و اختلاف نظر است.