روابط خارجی در سیره نبوی

[ویکی فقه] پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه و تاسیس دولت اسلامی، به تنظیم روابط خود با سرزمین های مجاور پرداخت. منظور از روابط خارجی مجموعه تعاملات و برخوردهای پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به عنوان حاکم اسلامی، با سایر حکومت ها و ساکنان قلمروهای دیگر است که بی تردید اصول و ضوابطی بر این روابط حاکم بود. به نظر می رسد چند اصل بر روابط خارجی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) حاکم بوده است: ۱- دعوت، ۲- ارسال هیات های تبلیغی به دیگر مناطق، ۳- پذیرش هیات های سیاسی، ۴- انعقاد پیمان های سیاسی، ۵- جهاد با دشمنان.
اولین اقدام پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از تشکیل حکومت اسلامی، در راستای روابط خارجی، ارسال نامه هایی به سوی امیران آن زمان بود. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در این نامه ها ایشان را از نبوت خود آگاه کرده و به اسلام دعوت نموده بود. در این واقعه که در سال هفتم هجری روی داد، حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) سفیران خود را به سوی شش تن از پادشاهان و امرا که عبارت بودند از: قیصر روم، حکمران مصر (مقوقس)، فرمانروای سوریه (حارث بن ابی شمر)، پادشاه ایران (خسروپرویز)، پادشاه حبشه (نجاشی) و حکمران یمامه (هوذه بن علی)، فرستاد.پادشاه ایران و حکومت یمامه سفیر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را با سخنان درشت بازگرداندند. اما هراکلیوس و مقوقس فرستاده پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را به گرمی پذیرفتند، گرچه اسلام نیاوردند، اما نمایندگان را همراه هدایایی بازگرداندند در سال بعد نیز سفرایی به بحرین و عمان فرستاد که این دو امیر ایمان آوردند و جزیه ی رعایای غیرمسلمان خود را پرداختند. پادشاه حبشه که با مسلمانان روابط خوبی داشت و به جهت سکونت مسلمانان مهاجر به این سرزمین با اسلام آشنا بود، از سفیر پیامبر به گرمی استقبال کرد و به گفته ی ابن سعد مسلمان شد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به موازات مکاتبه با سران و زمامداران جهان نامه ای به اسقف نجران نوشت و ایشان را به اسلام دعوت کرد و خواست در صورت عدم قبول آن به مسلمانان جزیه بدهند. اسقف نجران پس از دریافت نامه ی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) شورایی با شرکت بزرگان نجران و شخصیت های مذهبی تشکیل داد و هیاتی را برای بررسی اوضاع به مدینه فرستاد. مذاکره ی ایشان با پیامبر به قرار مباهله ی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و آنان منجر شد که البته اسقف با مشاهده ی همراهان پیامبر از مباهله منصرف شده و به پرداخت جزیه تن داد.
ارسال هیات های تبلیغی
خیبر مجموعه ی چند قلعه یهودی نشین در نزدیکی مدینه بود که مردم آن به کشاورزی و دامداری مشغول بودند و همواره به دشمنی و توطئه علیه مسلمانان می پرداختند. در سال ۶ هجری یهودیان به تحریک سلام بن ابی الحقیق از بزرگان یهود بنی نضیر که به خیبر مهاجرت کرده بودند، تصمیم حمله به مدینه را گرفتند. پیامبر برای رفع این معضل گروهی را به رهبری عبدالله بن رواحه نزد آنان فرستاد و در صدد جلب موافقت آنان برآمد. ایشان پس از مذاکره تصمیم گرفتند هیاتی را همراه عبدالله بن رواحه نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بفرستند. از این روی یسیر بن رزام، بزرگ قبیله ی غطفان و گروهی از ایشان همراه ابن رواحه عازم مدینه شدند. اما در نیمه راه پشیمان شده و در صدد قتل مسلمانان برآمدند. ضمن درگیری دو طرف، یسیر بن رزام و همراهانش کشته شدند و کوشش های صلح طلبانه ی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نافرجام ماند. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پیش از تاسیس حکومت مدینه نیز اقدام به سفرهای تبلیغی می نمود. از جمله سفر ایشان به طائف در سال۱۰ هجری که البته با استقبال بزرگان این شهر همراه نبود. علاوه بر این هیات هایی را برای دعوت قبایل اطراف مدینه چون کنده، کلب، بنی حنیفه و بنی عامر فرستاد. همچنین فرستادن مصعب بن عمیر به مدینه در سال ۱۲هجری پس از پیمان عقبه که به اسلام آوردن مردم مدینه منجر شد
پذیرش هیات های سیاسی
پس از استقرار حکومت اسلامی در مدینه و تثبیت قدرت مسلمانان و اسلام آوردن بسیاری از قبایل عرب در سال نهم هجری هیات هایی از سوی برخی قبایل مهم عرب به سوی مدینه آمدند. گروه بسیاری از این هیات های نمایندگی که در تاریخ اسلام تحت عنوان «وفد» از آنها یاد شده است، با پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دیدار و مذاکره کردند. این ملاقات ها سبب شد تا گروهی مسلمان شوند و به تبلیغ دین جدید بپردازند. این سال «عام الوفود» نام گرفت.از جمله ی این هیات ها فرستادگان بنی تمیم، بنی عامر، بنی سعد بن بکر، عبدالقیس، جارود بن عمرو، بنی حنیفه و طی بودند. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ایشان را به گرمی می پذیرفت و پذیرایی می کرد، سپس اسلام را بر ایشان عرضه می داشت که بسیاری از آنان اسلام را پذیرفته و به سرزمین خویش بازگشتند. همچنان که در آیات سوره نصر این خبر به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) داده شده بود که: «هنگامی که فتح و یاری خدا فرا رسد در آن روز مردم را بنگری که فوج فوج در دین خدا داخل شوند، در آن وقت به ستایش پروردگارت تسبیح گوی و از او آمرزش بخواه که او بسیار توبه پذیر است؛ اذا جاء نصر الله و الفتح و رایت النّاس یدخلون فی دین الله افواجا، فسبّح بحمد ربّک و استغفره انّه کان توّابا».
انعقاد معاهدات سیاسی
...