رفلاکس معده

بازگشت اسید به مری یا واشاریدگی معده ای مروی یا رفلاکس گاستروازوفاژیال ( به انگلیسی: Gastroesophageal reflux disease ) که در میان مردم به نام ترش کردن شناخته می شود، به معنی آسیب های موکوزی و نشانه های مزمن در اثر بازگشت غیرعادی محتویات و اسید معده به مری است. نشانه های متداول بازگشت معده ای مروی سوزش سر دل، درد قفسه سینه ( پشت جناغ ) و بوی بد دهان و احساس ترش کردن است. یک پنجم ایرانی ها مبتلا به واشاریدگی معده هستند، یعنی حداقل هفته ای یک یا دو بار ترش می کنند. [ ۱]
علل مختلفی مانند شل بودن اسفنگتر تحتانی مری یا زیاد بودن دفعات شل شدن این اسفنگتر یا ضعف مکانیسمهای دفاعی انتهای مری موجب این آسیب می شود. در واقع تغییرات دائمی یا ناپایدار در مانع بین معده و مری موجب این بیماری می شود. [ ۲] برخی از عوامل ایجاد کننده رفلاکس معده عبارتند از:
• اشکال در عملکرد اسفنگتر تحتانی مری: انقباضات ضعیف و شل شدن غیرعادی و طولانی مدت تر از حد طبیعی اسفنگتر، باعث نشت و راهیابی مواد اسیدی معده به مری می گردد.
• اشکال در عملکرد عضلات معده: انقباضات کند معده و به تأخیر افتادن تخلیه محتویات معده به روده ها، می تواند باعث رفلاکس گردد.
• اشکال در عملکرد حرکات دودی شکل مری نیز می تواند علت رفلاکس باشد.
• فتق هیاتال ( HIATAL HERNIA ) : دیافراگم که یک ماهیچه صاف و مسطح است قفسه سینه را از حفره شکم جدا می سازد. مری در قفسه سینه و معده در حفره شکم واقع گردیده اند. مری برای رسیدن به معده بایستی از قفسه سینه پایین آمده و از یک دهانه واقع در دیافراگم موسوم به هیاتوس ( HIATUS ) عبور کند. برخی اوقات هیاتوس دچار کشیدگی شده و بخشی از معده به سمت بالا و قفسه سینه وارد می گردد و ایجاد فتق می کند. فتق هیاتال باعث جابه جا شدن دریچه اسفنگتر تحتانی مری ( LES ) و مختل شدن عملکرد آن می گردد. قسمتی از دیافراگم که مری را احاطه کرده است هنگام انقباض اسفنگتر، منقبض شده و همراه با آن حین عمل بلع شل می گردد. در فتق هیاتال این همکاری مختل شده و انقباضات اسفنگتر بدون پشتیبان باقی می ماند.
• بیماری آسم و همچنین مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی ( آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن ) نیز می تواند باعث رفلاکس و تشدید آن گردند.
• پاسخ ایمنی بیش از حد: در این حالت سیستم ایمنی به محرکات مری ( مواد غذایی ) به طور مبالغه آمیزی واکنش نشان داده و ایجاد التهاب می کند.
• عامل وراثت نیز در ایجاد رفلاکس معده مؤثر می باشد.
• مصرف برخی غذاها می تواند ایجاد رفلاکس و سوزش سر دل کرده یا آن را تشدید کند: چای، قهوه، نوشابه های گازدار و نوشیدنی های حاوی کافئین، شکلات، مرکبات ( نارنگی، پرتغال، گریپ فروت ) ، گوجه فرنگی، رب و سس گوجه فرنگی، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهای پرچرب، نعناع، غذاهای خشک مانند بادام زمینی، پیاز و سیر، فلفل سیاه، سرکه. به عنوان مثال باید توجه داشت که نوشیدنی های کافئین دار ( قهوه و چای ) باعث شل شدن اسفنگتر تحتانی مری می گردند و غذاهای چرب باعث کند شدن روند هضم و تأخیر در تخلیه معده می گردند.
• سیگار کشیدن نیز به علت شل کردن و تضعیف اسفنگتر کاردیا و افزایش اسید معده رفلاکس را تشدید می کند.
• شیوه زندگی: مصرف وعده غذاهای چرب و سنگین باعث وارد آمدن فشار مضاعف به اسفنگتر تحتانی مری می گردد، بلافاصله پس از صرف غذا دراز کشیدن، بلند کردن اجسام سنگین یا خم شدن زیاد از حد نیز به اسفنگتر فشار وارد آورده و باعث رفلاکس و سوزش سردل می شود.
• افزایش تولید اسید معده به هر علت.
• چاقی نیز یک فاکتور ریسک محسوب می گردد.
• یبوست به علت افزایش فشار درون روده و معده نیز باعث رفلاکس و تشدید آن می گردد.
• به تن کردن لباس های تنگ یا سفت بستن کمربند نیز با اعمال فشار بر معده، رفلاکس را تشدید می کند.
• کاهش اسید معده: فقدان اسید کافی در معده می باشد که به طور مثال می تواند در زمینه عفونت معده در اثر میکرب هلیکوباکتر پیلوری ایجاد شود. دریچه ای که معده را به درون روده ها می گشاید ( پیلور ) با اسید معده فعال می گردد. چنانچه اسید کافی در معده موجود نباشد، این دریچه گشوده نشده و محتویات معده به سمت مری راه می یابند.
• افزایش کلسیم بدن و سندرم زولینگر - الیسون که در اثر تومور دستگاه گوارش که به طور غیرقابل کنترل هورمون گوارشی گاسترین ترشح می کند و با افزایش ترشح گاسترین و متعاقب آن افزایش ترشح اسید معده نیز می تواند ایجاد رفلاکس و سوزش سر دل کند.
• عارضه بیماری خودایمنی بافت همبند اسکلرودرمی نیز با درگیری عضلات جدار مری و مختل کردن انقباضات مری می تواند باعث رفلاکس گردد. [ ۳]