رستم التواریخ

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] رستم التواریخ، اثر آصف (رستم الحکماء) محمد هاشم، کتابی مفید و مفرح بخش است و گوشه ای از اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی دورانی را که موضوع کتاب است، نشان می دهد و ما معتقدیم که اگر کسی با دقت لازم آن را مطالعه نماید، از خلال سطور و جمله ها نکات با ارزش بسیاری درباره ی طرز فکر و زندگی و رفتار و کردار و حتی گاهی گفتار مردم آن عهد به دست می آورد که گمان نمی رود، به توان به آسانی در جای دیگری پیدا کرد.
«رستم التواریخ»، آئینه قد نمای مملکت ماست، در زمانی که پس از غلبه یافتن افغان ها بر آخرین پادشاه صوفی اغتشاش و آشفتگی و هرج و مرج (به استثنای دوره های بسیار کوتاهی) سرتاسر ایران را فرا گرفت و یک نوع دوره ی ملوک الطوایفی منحوس و خون بازی شروع گردید که از جمله دوره های بسیار غم افزای مملکت ما به شمار می آید و عاملان آن تقریبا بدون استثنا همه از رؤسا و خوانین ایلات و عشایر گوناگون ایرانی نژاد و اغلب غیر ایرانی نژاد بودند و قریب به یک قرن ایران را به صورت قتلگاه مهیبی درآورده، در هر گوشه و کنار جوی های خون، عموما از خون بی گناهان جاری ساختند و آبادی های بسیاری را خراب و گاهی با خاک یکسان نموده اند و باعث قحط و غلاهای بسیار شدید شدند. به طوری که می توان ادعا نمود که در صفحه ایران کمتر شهر، قصبه و حتی دهکده ای باقی ماند که مورد تاخت و تاز و خونریزی و غارت و تاراج گردیده و مردمش مورد تجاوزهای سخت جانی، مالی، بی عصمتی، بی عرض، ناموسی و بیداد واقع نشده باشند.
گر چه مؤلف در سبب تألیف کتاب، از زبان پدرش خطاب به او چنین نوشته است:
«ای فرزند سعادتمند، این حکایات را که از من می شنوی با کمال وضوح و ختصار به عبارات شیرین بیان کن که به فهم همه کس از خاص و عام نزدیک باش».
ولی افسوس که فرزند سعادتمند؛ یعنی رستم الحکماء همه جا به پند و دستور پدر عمل نکرده است، چنانکه مثال کتاب خود را با این عبارت شروع نموده است:

[ویکی فقه] رستم التواریخ (کتاب). «رستم التواریخ»، اثر آصف (رستم الحکماء) محمد هاشم، کتابی مفید و مفرح بخش است و گوشه ای از اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی دورانی را که موضوع کتاب است، نشان می دهد و ما معتقدیم که اگر کسی با دقت لازم آن را مطالعه نماید، از خلال سطور و جمله ها نکات با ارزش بسیاری درباره ی طرز فکر و زندگی و رفتار و کردار و حتی گاهی گفتار مردم آن عهد به دست می آورد که گمان نمی رود، به توان به آسانی در جای دیگری پیدا کرد.
«رستم التواریخ»، آئینه قد نمای مملکت ماست، در زمانی که پس از غلبه یافتن افغان ها بر آخرین پادشاه صوفی اغتشاش و آشفتگی و هرج و مرج (به استثنای دوره های بسیار کوتاهی) سرتاسر ایران را فرا گرفت و یک نوع دوره ی ملوک الطوایفی منحوس و خون بازی شروع گردید که از جمله دوره های بسیار غم افزای مملکت ما به شمار می آید و عاملان آن تقریبا بدون استثنا همه از رؤسا و خوانین ایلات و عشایر گوناگون ایرانی نژاد و اغلب غیر ایرانی نژاد بودند و قریب به یک قرن ایران را به صورت قتلگاه مهیبی درآورده، در هر گوشه و کنار جوی های خون ، عموما از خون بی گناهان جاری ساختند و آبادی های بسیاری را خراب و گاهی با خاک یکسان نموده اند و باعث قحط و غلاهای بسیار شدید شدند. به طوری که می توان ادعا نمود که در صفحه ایران کمتر شهر، قصبه و حتی دهکده ای باقی ماند که مورد تاخت و تاز و خونریزی و غارت و تاراج گردیده و مردمش مورد تجاوزهای سخت جانی، مالی، بی عصمتی، بی عرض، ناموسی و بیداد واقع نشده باشند.
انگیزه تالیف
گر چه مولف در سبب تالیف کتاب، از زبان پدرش خطاب به او چنین نوشته است:«ای فرزند سعادتمند، این حکایات را که از من می شنوی با کمال وضوح و ختصار به عبارات شیرین بیان کن که به فهم همه کس از خاص و عام نزدیک باش».ولی افسوس که فرزند سعادتمند؛ یعنی رستم الحکماء همه جا به پند و دستور پدر عمل نکرده است، چنانکه مثال کتاب خود را با این عبارت شروع نموده است:« حمد بیحد و سپاس بی عدد مر خداوندی را سزاست که... یکتا و بی همتاست، خبازی که رغایف نجوم را بسر پنجه ی قدرت کامله در تنور صنع پخته و بر بساط بسیطه هفت فلک سیما فلک هشتم چیده». البته ناگفته نماند که تمام کتاب با چنین انشایی سنگین و گنگ تحریر نیافته و هر چند روی هم رفته عبارات سلیس و روشن است.
ساختار
کتاب با سخن ناشر و پیش گفتار مصحح شروع شده و با مقدمه ای از مولف و نصایحی از او به متن کتاب پرداخته شده است.
گزارش محتوا
...

دانشنامه آزاد فارسی

رُستم التّواریخ
کتابی در تاریخ ایران به فارسی، تألیف محمدهاشم آصف، معروف به رستم الحکما. کتابی در تاریخ ایران به فارسی. این کتاب به شرح وقایع سیاسی و اجتماعی ایران از آغاز سلطنت شاه سلطان حسین صفوی و سقوط صفویه و به قدرت رسیدن نادرشاه و ظهور سلسله های زندیه و قاجاریه تا اوایل سلطنت فتحعلی شاه قاجار در ۱۲۱۵ق می پردازد و با وجود مبالغه هایی که در بیان رویدادها دارد، حاوی نکات ارزشمند تاریخی است. رستم التواریخ، حاصل تنظیم دست نوشته هایی است که نویسنده از ۱۴ تا ۷۰سالگی فراهم آورده بود. این کتاب را نخست محمد مشیری با تصحیح و حواشی و فهارس به چاپ رساند (تهران، ۱۳۴۸ش) و پس از آن میترا مهرآبادی (تهران، ۱۳۸۲ش) و عزیزالله علیزاده (تهران، ۱۳۸۲ش) با حذف پاره ای عبارات منتشر کردند.

پیشنهاد کاربران

رستم التواریخ، نوشته فردی به نام «محمد هاشم آصف» است که با دو لقب «رستم الحکما» که پدرش به او داده و «صمصام الدوله» که از فتحعلی شاه قاجار دریافت داشته، خود را معرفی کرده است. تاریخ تولد وی 1145 هجری قمری
...
[مشاهده متن کامل]
است. این کتاب که با نثر سنگین قاجاری نوشته شده، درباره دوره های پایانی صفویه و استیلای افاغنه و افشاریه و زندیه صحبت میکند. با وجود نثر سنگین و جانبداری های فراوان آن، یکی از منابع دست اول برای مطالعه مراسم و شیوه های مختلف زندگی در ایران دوره صفوی و زندی است.

بپرس