[ویکی فقه] دیوان ابن فارض (کتاب). دیوان ابن فارض که به اهتمام شیخ علی نوه ی دختری او گردآوری شده است، بارها با تصحیحات و تعلیقات فراوانی به طبع رسیده است. این دیوان شامل قصاید، دو بیتی ها، الغاز و موالیاست و نخستین بار در سال ۱۲۵۷ قمری در حلب به طبع رسیده است.
بر خلاف سرنوشت اغلب دیوان های کهن که تجدید طبع آن ها به تصحیح و نسخه یابی گرفتار شده است، دیوان ابن فارض مورد توجه شارحان و مفسران قرار گرفته است و در چاپ های متعدد، به عنوان متن تلقی شده است از جمله: ۱- شرح شیخ حسن بورینی، البحر الفائض فی شرح دیوان ابن فارض، شرحی ادبی و لغوی و خالی از تاویلات ۲- شرح شیخ عبد الغنی نابلسی، کشف السر الغامض من شرح دیوان ابن الفارض، ناظر به تاویلات عرفانی ۳- شرح رشید بن غالب دحداح، تلفیق دو شرح مزبور.برخی از قصائد ابن فارض، مستقلا مورد توجه قرار گرفته است و شاید بیش از خود دیوان به شرح و تفسیر آن پرداخته شده است که بارزترین آن ها تائیه کبری یا قصیده «نظم السلوک» است.
چاپ ها
مجموعه اشعار ابن فارض با حواشی مختصر، در سال ۱۴۱۰ قمری به اهتمام مهدی محمد ناصر الدین در بیروت به طبع رسیده است. مصحح محترم با توجه به تخصص خود در رشته زبان و ادبیات عرب، ضمن بیان اوزان عروضی هر قصیده، به شرح لغوی کلمات و عبارت های متن بسنده کرده، در برخی موارد سابقه تاریخی ابیات را بیان نموده است. ترتیب کتاب بر اساس قوافی اشعار است و در پایان کتاب فهرست قوافی به همراه موضوعات اشعار در اختیار خواننده قرار گرفته است.
بررسی ادبی اشعار
شعر ابن فارض متاثر از سنت شعری روزگار وی و آکنده از انواع صناعات بدیعی است و دیوان او به ویژه در مواردی که به تکلف گراییده است، از عیوب و تعقیدات شعری خالی نیست، ولی با اینهمه آراستگی کلام و ذوق او در انتخاب الفاظ به سروده های او امتیاز خاص می بخشد، چنانکه ماسینیون شعر او را به قالیچه زربفتی تشبیه می کند که حاجیان با خود به کعبه می برند. ابن فارض، شاعر عشق است و قصیده های او نیز چون غزل مشحون از مضامین و تعبیرات عاشقانه است و از آنجا که عشق او - به خصوص در نظم السلوک - عشق الهی است، بسط دامنه معنا موجب می شود که دامنه سخن دراز شود و تکرار مضامین و معانی و آوردن صنایع بدیعی از انواع لفظی و معنوی، جناس و طباق و تضاد و ایهام و انواع مجاز و استعاره بر طول قصیده بیفزاید. هامر، مستشرق آلمانی درباره این قصیده می گوید: «تائیه ابن فارض در شعر عرب، همچون غزل غزلهای سلیمان است در تورات»
اقتباس کننده ها از ابن فارض
...
بر خلاف سرنوشت اغلب دیوان های کهن که تجدید طبع آن ها به تصحیح و نسخه یابی گرفتار شده است، دیوان ابن فارض مورد توجه شارحان و مفسران قرار گرفته است و در چاپ های متعدد، به عنوان متن تلقی شده است از جمله: ۱- شرح شیخ حسن بورینی، البحر الفائض فی شرح دیوان ابن فارض، شرحی ادبی و لغوی و خالی از تاویلات ۲- شرح شیخ عبد الغنی نابلسی، کشف السر الغامض من شرح دیوان ابن الفارض، ناظر به تاویلات عرفانی ۳- شرح رشید بن غالب دحداح، تلفیق دو شرح مزبور.برخی از قصائد ابن فارض، مستقلا مورد توجه قرار گرفته است و شاید بیش از خود دیوان به شرح و تفسیر آن پرداخته شده است که بارزترین آن ها تائیه کبری یا قصیده «نظم السلوک» است.
چاپ ها
مجموعه اشعار ابن فارض با حواشی مختصر، در سال ۱۴۱۰ قمری به اهتمام مهدی محمد ناصر الدین در بیروت به طبع رسیده است. مصحح محترم با توجه به تخصص خود در رشته زبان و ادبیات عرب، ضمن بیان اوزان عروضی هر قصیده، به شرح لغوی کلمات و عبارت های متن بسنده کرده، در برخی موارد سابقه تاریخی ابیات را بیان نموده است. ترتیب کتاب بر اساس قوافی اشعار است و در پایان کتاب فهرست قوافی به همراه موضوعات اشعار در اختیار خواننده قرار گرفته است.
بررسی ادبی اشعار
شعر ابن فارض متاثر از سنت شعری روزگار وی و آکنده از انواع صناعات بدیعی است و دیوان او به ویژه در مواردی که به تکلف گراییده است، از عیوب و تعقیدات شعری خالی نیست، ولی با اینهمه آراستگی کلام و ذوق او در انتخاب الفاظ به سروده های او امتیاز خاص می بخشد، چنانکه ماسینیون شعر او را به قالیچه زربفتی تشبیه می کند که حاجیان با خود به کعبه می برند. ابن فارض، شاعر عشق است و قصیده های او نیز چون غزل مشحون از مضامین و تعبیرات عاشقانه است و از آنجا که عشق او - به خصوص در نظم السلوک - عشق الهی است، بسط دامنه معنا موجب می شود که دامنه سخن دراز شود و تکرار مضامین و معانی و آوردن صنایع بدیعی از انواع لفظی و معنوی، جناس و طباق و تضاد و ایهام و انواع مجاز و استعاره بر طول قصیده بیفزاید. هامر، مستشرق آلمانی درباره این قصیده می گوید: «تائیه ابن فارض در شعر عرب، همچون غزل غزلهای سلیمان است در تورات»
اقتباس کننده ها از ابن فارض
...
wikifeqh: دیوان_ابن_فارض_(کتاب)