دیلمون

دیلمون ( به انگلیسی: Dilmun ) نام سومری منطقه ای در عهد باستان است که ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد به شکوفایی رسید و مرکز آن در خلیج فارس است. [ ۱] دیلمون سرزمین پاکیزه و درخشانی ست که از هر جهت برای زیستن آماده است و بیماری و مرگ به آن راه ندارد. [ ۲] به نقل از دانشنامه بریتانیکا مرکز این تمدن در جزیره بحرین است. [ ۳] بعضی از پژوهشگران مکان احتمالی دیلمون استان الحساء و ناحیه قطیف در شرق عربستان و قطر امروزی می دانند. اما اگر به شواهد موجود سومری مراجعه کنیم هیچ کدام از گمانه ها چندان صحیح نمی باشد. با نگاهی به اسطوره انوما الیش می توان با دقت بیشتری به مکان دیلمون رسید: آپسو نشانگر آب شیرینِ رودهای بزرگ میانرودان است و تیامت نمایندۀ آب های شور خلیج فارس است. که انوما الیش خاستگاه آفرینش را در برخورد و در هم آمیختگی آب های شور و شیرین می داند، و بنابراین به احتمال زیاد مصب رودهای دجله و فرات و محل برخوردشان با خلیج فارس را جایگاه شروع خلقت فرض می کند. [ ۴] افسانه داستان بهشت آسمانی تورات ( فردوس خدایان ) ریشه و منشأ سومری دارد. بهشت سومریان چنان که در این منظومه آمده؛ ( منظور: افسانۀ مشهور سومری «انکی و نین خورسگ» ) در دیلمون قرار داشت و این ناحیه احتمالاً در جنوب غربی ایران بود. بابلیان یعنی سامیان که سومری ها را شکست دادند؛ بعدها این منطقه را سرزمین زندگان و قرارگاه مردان جاوید نامیدند. [ ۵] از این رو نواحی جنوب غربی ایران یعنی خوزستان بهترین گزینه برای دیلمون می باشد.
در کتیبه های بازرگانی سومری اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد، زمانی که محل حمل و نقل کالاهای بین سومر و دره سند بود، از دیلمون به عنوان یک مرکز تجاری نام برده می شود. دیلمون در نوشته های به جامانده در میان رودان به عنوان یک شریک تجاری، گذرگاهی که بین میان رودان و تمدن واقع در دره رود سند ( جنوب پاکستان کنونی ) واقع شده و منبع مواد خام از جمله مس و چوب ذکر شده است.
مطابق اساطیرِ سومری خداوند در دیلمون زندگی جاوید را به زیودسورا ( اُتناپیشتیم ) بخشید. برخی از پژوهشگران دیلمون را سرزمینی می دانند که بهشت عدن در آن قرار داشت. مایکل رایس در مورد این مکان می نویسد:
«دیلمون اسرارآمیزترین فرهنگ را در میانِ تمدن های پیشرفته عصر برنز داشته است. حتی اسرارآمیزتر از آنچه که در مصر شکوفا شد. دیلمون در دوره ای مرکز شبکه بازرگانی بین المللی مهمی بود که پهنه ای به وسعتِ تمامی دنیای شناخته شدهِ آن روزگار را دربر می گرفت و در دوره ای دیگر سرزمینی جادویی و مقدس بود، موطن خدایان و محل وقوع حوادثی شگفت انگیز؛ مانندِ پیدایشِ هنرهای بشری که خدایان بازیگران اصلی آن بودند. بعدها خدایان در آنجا انسان ستایش برانگیزی که طوفان نوح را از سر گذرانده بود، اعتلا بخشیدند؛ زیوسودرا، پادشاه عادلِ شوروپاک[ ۶] کسی که شخصیت نوح در کتاب مقدس از آن گرته برداری شده است. حماسهِ مذهبی توفان از افسانه بسیار قدیمی تر بین النهرینی ریشه گرفته است. روایتی از آن که به دنیایِ امروز رسیده است، انعکاسِ بخشیِ از منظومه حماسی گیلگمش است. »[ ۷]