دیباج

دیباج یکی از شهرهای کوهستانی شهرستان دامغان در استان سمنان است. این شهر در ۵۵ کیلومتری شمال شهر دامغان قرار دارد و مرکز دهستان رودبار است. دیباج در سال ۱۳۷۵ و بر اساس مصوبه هیئت وزیران وقت به شهر تبدیل و اکنون دارای شهرداری است. [ ۱]
دیباج خود شامل محله های قلعه، ورزن و زردوان است ( بر گرفته از اسامی روستاهای قدیمی به هم پیوسته از زمان ایجاد شهر جدید ) پیشتر آن را چهارده یا چهارده رودبار می خواندند. هرچند هنوز این نام بین مردم محلی رایج است اما از سال ۱۳۷۵ به صورت رسمی این منطقه به شهر تبدیل و دارای شهرداری است. [ نیازمند منبع]
دیباج مهد فرهیختگان، علما و ادیبانی از خانواده های هدایت، آقایان، شکوهی ، فانی، قدمی، آغوشانی، عین الکمال، اصحابی و فخرالدین و . . . است که از نسل آنها مهاجرت و برخی به فامیل های دیگر منشعب و گسترده شدند. از معروف ترین شخصیت ها؛ صادق هدایت از خاندان هدایت و نوه اسماعیل کمال ( که به دست زکی خان زند کشته شد ) و فرزند رضا قلی خان هدایت ( ملقب به رضا قلی خان طبرستانی یا رضا قلی خان هزارجریبی ) است که هر چند خود متولد تهران بوده، اما اصالت دیباجی داشت. اسماعیل کمال ( در برخی منابع از او با عنوان آقا محمدطاهر طبرستانی یاد کرده اند ) ، جد صادق هدایت، از اعیان قریه چهارده رودبار و خزانه دار آقامحمدخان قاجار بود. از خاندان هدایت و فرزندان رضا قلی خان، جوادخان سعدالدوله و مهدی قلی خان مخبرالسلطنه به نخست وزیری، مرتضی قلی خان صنیع الدوله به ریاست مجلس شورای ملی و محمدقلی خان مخبرالملک به نمایندگی مجلس و وزارت دارایی، حسین قلی خان مخبرالدوله به وزارت پست و تلگراف در دوره قاجار و پهلوی رسیدند. در دوره پهلوی، دبستانی به نام این خاندان ( هدایت ) در دیباج ایجاد شده است که کماکان به فعالیت می پردازد و نیز پویا شکوهی مجری ، کارگردان ، گزارشگر شبکه جام جم و تهیه کننده مراسمات و همایشها از هنرمندان این خطه و دیار می باشد.
چهارده قبلاً از چهار روستای کوچک تر تشکیل می شد. علاوه بر سه روستایی که در بالا نام برده شد، روستا یا ده چهارم امین آباد نام داشت که اکنون خراب ده نامیده می شود و هر سال در هشتم محرم مردم به یادبود مردگان این ده در آنجا گرد می آیند. بنا به گفته مردم محلی این ده در گذشته بر اثر حمله سپاهیان مهاجم یا بلایای زمینی ویران شده است. امروزه اندکی بنای مخروبه در محل این ده دیده می شود.