دیابت

واژه دیابت در پزشکی برای مجموعه ای از بیماری ها به کار می رود که وجه اشتراک آن ها در پر ادراری بیمار می باشد.
دیابت شیرین[ ۱۱] یا بیماری قند ( به انگلیسی: Diabetes mellitus ) [ ف ۱] یک نوع بیماری متابولیکی و مزمن است که نشانهٔ آن قند خون بالاتر از ۱۲۰ ( میلی گرم در دسی لیتر ) در یک برههٔ طولانیست. این بیماری سه نوع اصلی نوع ۱، نوع ۲ و بارداری دارد؛ در دیابت نوع ۱ به علت تخریب سلول های بتای پانکراس توانایی تولید هورمون انسولین در بدن از بین می رود، این نوع از دیابت می تواند ناشی از یک بیماری خودایمنی باشد و به دلیل نبود انسولین در بدن فرد مبتلا نیاز حتمی به تزریق انسولین وجود دارد این نوع از دیابت با نام های «دیابت وابسته به انسولین» یا «دیابت نوجوانان» نیز شناخته می شود. در دیابت نوع ۲، سلول های بدن به وجود انسولین پاسخ صحیحی نمی دهند و انسولین تولیدی نمی تواند عملکرد طبیعی خود را انجام داده و قند موجود در خون را کاهش دهد. این اتفاق در نهایت ممکن است به تخریب سلول های بتای پانکراس و توقف کامل تولید انسولین منجر شود. در ابتلای فرد به دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم تحرکی نقش مهمی ایفا می کنند. نوع سوم آن دیابت زنانه یا دیابت بارداری نام دارد؛ این بیماری زمانی رخ می دهد که زنان باردار بدون سابقه دیابت دچار سطح بالای قند خون شوند.
هورمون انسولین و گلوکاگون تنظیم کنندگان قند خون می باشند، نقش گلوکاگون بالا بردن قند خون و نقش انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازوکارهای مختلف است.
در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می یابد از این رو میزان قند خون افزایش یافته که به آن هیپرگلیسمی می گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ های بسیار ریز در بدن می شود که می تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد دارای بیماری های زمینه ای می تواند در پیشگیری از این عوارض مؤثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.
طبق آمار بهداشت جهانی شیوع دیابت در بزرگسالان جهان ۸/۸٪ است، که از این تعداد حدود ۹۰٪ آن دیابت نوع ۲ می باشد؛ همچنین نرخ شیوع جنسیتی آن به طور متوسط در زنان و مردان یکسان است.

دیابِت (diabetes)
(یا: بیماری قند) نوعی بیماری، ناشی از کاهش تولید هورمون اَنسولین یا کاهش پاسخ یاخته های جگری، ماهیچه ای یا چربی به انسولین. انسولین موجب استفاده و تنظیم مؤثر قندها در بدن می شود. دیابت شیرین اختلالی است که در آن، جزایر لانگرهانس در لوزالمعده انسولین تولید نمی کنند. بسته به نوع دیابت، درمان با رژیم غذایی، پرهیز شدید، و تجویز انسولین تزریقی یا داروی خوراکی صورت می گیرد. انسولین موجب افزایش جذب گلوکز خون در بیشتر یاخته های بدنی، جز یاخته های مغز و جگر، می شود. در جگر، انسولین موجب کاهش تولید گلوکز می شود. انسولین با سایر هورمون ها تراکم گلوکز خون را ثابت نگاه می دارد. فرد مبتلا به دیابت قادر به تنظیم دقیق گلوکز نیست و ممکن است پس از صرف غذا سطح گلوکز خونش به طرز خطرناکی افزایش یابد. در شخص سالم، ادرار فاقد گلوکز است، اما در فرد مبتلا به بیماری قند، براثر افزایش سطح گلوکز در ادرار گلوکز یافت می شود. همچنین، ممکن است سطح گلوکز در خون فرد مبتلا گاه بسیار پایین باشد. دو نوع دیابت شناسایی شده است. نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین معمولاً در دوران کودکی (آغاز زودرس) شروع می شود و نوعی بیماری خودایمن است. دیابت نوع دو یا دیابت غیروابسته به انسولین در سنین بالاتر (شروع دیررس) ایجاد می شود. در صورت عدم درمان، بیمار سرانجام دچار نابینایی و زخم معده می شود و به حال اغمای دیابتی و مرگ می افتد. دیابت نوع یک وخیم تر از نوع دو است و شیوع آن در بیست سال اخیر دو برابر شده است. اکنون، از هر ۵۰۰ نفر یک نفر به این بیماری مبتلاست. بین دیابت نوع دو و اضافه وزن شدید (چاقی) رابطۀ قوی وجود دارد. حدود ۸۰ درصد از مبتلایان چاق اند، هرچند که رابطۀ دقیق بین این دو عارضه روشن نیست. گلوکز ابتدا در خون و سپس در ادرار جمع می شود. بیمار دچار تشنگی، ازدست دادن وزن، فزونی در نوبت های ادرار، افزایش حجم آن، و همچنین تغییرات وخیمی در سیستم مویرگی می شود. پیش از آن که فردریک بنتینگ و چارلز بست انسولین را کشف کنند، مبتلایان به دیابت شدید می مردند. دیابت هنوز هم شایع ترین علت نارسایی کلیوی است. مهار دقیق دیابت و کنترل فشار خون بالا بروز عوارض شدید این بیماری، ازجمله نابینایی، بیماری رگ های خونی محیطی، و نارسایی کلیوی، را به تأخیر می اندازد. تزریق دایم انسولین را می توان از راه سوندی صورت داد که در زیر پوست تعبیه می شود و به پمپ الکتریکی وصل است. این وسیله ترشح طبیعی انسولین بدن را در مقایسه با انسولین تزریقی یا خوراکی دقیق تر تقلید و دیابت را بهتر کنترل می کند. دیابت بی مزه بسیار شایع و ناشی از کمبود ترشح هورمونی از غدۀ هیپوفیز است که تعادل آب بدن را تنظیم می کند. این بیماری را با هورمون درمانی کنترل می کنند. در ۱۹۹۷، در سراسر جهان ۱۳۵میلیون نفر به دیابت مبتلا بودند. در ۱۹۹۹، پژوهشگران امریکایی اعلام کردند که در برخی موارد، پیوند یاخته های ترشح کنندۀ انسولین سطح قند خون را در میمون هایی که بیش از یک سال مبتلا به دیابت بوده اند، در سطح عادی حفظ می کند. آنان برای جلوگیری از پس زدن پیوند دارویی جدید به میمون ها دادند. در مه ۲۰۰۰، پژوهشگران کانادایی اعلام کردند که پیوند یاخته های ترشح کنندۀ انسولین به افراد مبتلا به دیابت تااندازه ای موفقیت آمیز بوده است. برخی بیماران به میزان کافی انسولین تولید می کردند و دیگر به تزریق انسولین اضافی نیاز نداشتند. به رغم استفاده از ترکیب تازه ای از داروهای غیر استروئیدی برای جلوگیری از پس زدن پیوند، مشکلات این روش هنوز برقرار است. هرچند ماهیت دقیق رابطۀ بین دیابت و چاقی ناشناخته است، در ژانویه ۲۰۰۱، پژوهشگران نشان دادند که هورمونی مترشح از یاخته های چربی موش عملکرد انسولین را ناممکن می سازد.