دنده

[ویکی فقه] دنده به معنی استخوان پهلو است که در زبان عربی به آن ضلع و اضلاع (جمع ضلع) نیز می گویند. از احکام آن در باب ارث و دیات سخن رفته است.
به هریک از استخوانهای بلند و قوسی شکلی که دیوارۀ قفسۀ سینۀ مهره داران را می سازد، دنده گویند.

تشخیص جنسیت خنثی با تعداد دنده
از نشانه های برشمرده شده از سوی برخی برای تشخیص جنسیّت خنثیٰ، تساوی و عدم تساوی دنده های سمت چپ و راست او است. در صورت تساوی دنده های دو طرف، ملحق به زن وگرنه ملحق به مرد می گردد.


اقسام دیه شکستن دنده
بنابر مشهور دیۀ شکستن هریک از دنده های محاذی قلب، ۲۵ دینار؛ دیۀ کوبیدن آن دوازده و نیم دینار؛ دیۀ جابه جایی آن هفت و نیم دینار و دیۀ سوراخ شدن و نیز نمایان شدن آن، یک چهارم دیۀ شکستن آن است.
به قول مشهور، دیۀ شکستن دنده های بالاتر از قلب، به طرف کتف و بازو، ده دینار؛ دیۀ کوبیدن آنها هفت دینار؛ دیۀ جابه جایی آنها پنج دینار و دیۀ آشکار شدن و نیز سوراخ شدن آنها، یک چهارم دیۀ شکستن آنها است.

← قول مطلق در دیه دنده
...

دنده (غذا). دنده ( به انگلیسی: Ribs ) یک برش از گوشت جانورانی چون بره، خوک، گاو و گوزن است. اصطلاح دنده معمولاً اشاره به بخش کمتر گوشتی گوشت دنده دارد که اغلب به شکل ورقه ای پخته می شود. دنده های بایسون، بز، شترمرغ، تمساح، الیگاتور، لاما، آلپاکا، بوفالو، گاومیش آفریقایی، گاومیش، کانگورو و سایر حیوانات نیز در مناطق مختلف جهان مصرف می شود.
دنده را می توان به سیاق گوناگونی چون برشته کاری، کبابی، سرخ شده، تنوری، آب پز یا دودی پخت.
دنده ها عموماً با هم سرو می شوند. ( ۵ عدد یا بیشتر )
در آشپزی آمریکایی، معمولاً دنده های گوشت خوک یا گاهی گاو به شیوه باربیکیو با انواع گوناگونی از سس تنوری مخصوص کباب سرو می شوند.

دنده (کالبدشناسی). دنده یا قبرغه نام دوازده جفت استخوان در طرفین قفسه سینه است که از ستون مهره ها آغاز شده و به جز دو جفت دندهٔ انتهایی بقیه در قسمت قدام به جناغ مفصل می شوند ( مستقیم یا غیر مستقیم ) .
تعداد ۱۲ جفت دنده در ساختار قفسه سینه شرکت دارند و قوسی شکل هستند. هر دنده دارای یک تنه است و دو انتهای قدامی و خلفی، دو سطح داخلی و خارجی و دو کنار فوقانی و تحتانی دارند. انتهای خلفی دنده ها با زواید عرضی مهره های پشتی و تنه مهره ها، مفصل می شود. انتهای قدامی در هفت زوج دنده اول به وسیله غضروف، مستقلاً به جناغ سینه متصل می شوند. این دنده ها را دنده های حقیقی ( True ribs ) گویند.
سه زوج دنده بعدی یعنی شماره های ۸ ، ۹ ، ۱۰ با کمک غضروف به دنده بالاتر متصل می شوند، لبه دنده ای ( Costal margin ) را تشکیل می دهند و دنده های کاذب ( false ribs ) نامیده می شوند. دنده های 11 و12 که از انتهای خلفی به ستون مهره ها متصل می باشند، اما از انتهای قدامی با هیچ استخوانی مفصل تشکیل نمی دهند دنده های آزاد ( floating ribs ) نامیده می شوند. دنده ها دارای یک انتهای خلفی شامل سر، گردن و تکمه و یک انتهای قدامی که با غضروف متصل شده و دارای یک سطح داخلی و یک سطح خارجی و یک کنار فوقانی و یک تحتانی است. در سطح داخلی هر دنده ناودانی ( costal groove ) برای عبور عروق و اعصاب بین دنده ای وجود دارد که در دنده های اول، یازدهم و دوازدهم، این ناودان وجود ندارد .
هر دنده دارای بخش های: سر، گردن، دکمه، زاویه و غضروف دنده ای است.
• سر [ یاداشت ۱] : بخش سر دنده با بدنه مهره ها مفصل می شود. سر دنده های ۱، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ به بدنه مهره های هم شماره خود متصل می شود. سر سایر دنده ها با یک نیم رویه مفصلی با مهره هم شماره خود و با دیگر نیم رویه مفصلی با مهره بالایی مفصل می شود. این مفصل ها متحرک هستند و دارای رباط داخل مفصلی می باشند که به قوی تر کردن اتصال مهره و دنده کمک می کند.
• گردن [ یاداشت ۲] : قسمتی از دنده است که بین سر و دکمه قرار می گیرد.
• دکمه[ یاداشت ۳] : زائده دکمه مانندی در بخش خلفی دنده وجود دارد که با زائده عرضی مهره هم شماره، مفصلی متحرک تشکیل می دهد. دنده های ۱۱ و ۱۲ فاقد دکمه می باشند.
• زاویه [ یاداشت ۴] : بخش زاویه دار دنده است که از بخش خلفی تا قدامی بند امتداد دارد. در این بخش، در سطح داخلی دنده ها «شیار دنده ای [ یاداشت ۵] » تشکیل می شود که محل قرارگیری ( به ترتیب ) : سیاهرگ ها، سرخرگ ها و عصب های بین دنده ای می باشد.
• غضروف دنده ای [ یاداشت ۶] : بخش غضروفی در قسمت قدامی دنده ها قرار دارد که در دنده های ۲ تا ۷ با جناغ مفصل متحرک تشکیل می دهد. غضروف دنده ای دنده اول، با جناغ مفصل ثابت ایجاد می کند. غضروف های دنده های ۸ تا ۱۲ از آن جا که از طریق غضروف دنده ای هفتم به جناغ متصل شده اند، پیش از رسیدن به جناغ به یک دیگر متصل می شوند و در محل این اتصال ها مفصل های متحرک ایجاد می کنند. ( به تصویر توجه کنید. )

دنده (rib)
(یا: استخوان پهلو) استخوانی بلند و معمولاً خمیده که در مهره داران از ستون مهره ها به صورت جانبی امتداد می یابد. اغلب ماهی ها و بسیاری از خزندگان در قسمت عمدۀ ستون مهره ها دارای استخوان دنده اند، اما در پستانداران، دنده ها فقط در ناحیۀ قفسۀ سینه وجود دارند. انسان دوازده جفت دنده دارد. دنده ها از قلب و شش ها محافظت می کنند و باعث تسهیل در انبساط و انقباض قفسۀ سینه می شوند. هر جفت از دنده ها در قسمت پشتی به یکی از مهره های ستون مهره متصل می شود. قسمت جلوی هفت جفت دندۀ بالایی، دنده های حقیقی یا دنده های مهره ای ـ جناغی، با غضروف مستقیماً به استخوان سینه (جناغ) و سه جفت دندۀ بعدی، دنده های کاذب یا مهره ای ـ دنده ای، با غضروف به انتهای دندۀ بالایی متصل اند. دو جفت دندۀ آخر، دنده های آزاد، در بخش جلو به جایی متصل نیستند. پردۀ حجاب حاجز (دیافراگم) و عضلات بین دنده ای مجاور مسئول حرکاتی تنفسی اند که شش ها را از هوا پر می کند.