دانه یا غله ( به انگلیسی: Grain ) یک بذر کوچک، سخت، خشک است که می تواند دارای
پوش برگ و بخش میوه ای یا بدون آن ها باشد و برای خوراک انسانی یا جانوران،
کشت می شود. [ ۱] در مورد گیاهان، واژهٔ دانه، ممکن است برای دو منظور مختلف به کار برده شود: ۱. بذر که وسیله
تولید مثل بیشتر
گیاهان گلدار است. ۲. دانه های خوراکی چه برای انسان و چه برای حیوانات پرورشی. این مقاله، به موضوع دانه های خوراکی می پردازد.
دو گروه عمده گیاهانی که برای تولید دانه، کشت می شوند غلات و
حبوبات هستند. [ ۲] دانه ها در مقایسه با سایر خوراکی ها مانند
سیب زمینی شیرین و
مانیوک و
میوه های حاوی
نشاسته مانند
موز پختنی و درخت نان، ماندگاری بسیار بیشتری داشته و قابلیت ذخیره سازی بالایی دارند. این قابلیت، دانه ها را به عنوان محصولی مناسب برای تولید و کشت صنعتی و گسترده معرفی کرده است. مهم ترین دانه های تولیدی در دنیا، گندم، برنج، سویا و
ذرت هستند. [ ۳]
تمامی غلات، از خانواده
گندمیان بوده و دارای نوعی
کربوهیدرات به نام نشاسته هستند. [ ۴]
• ذرت
•
ارزن •
ارزن مرواریدی •
اشک روباه • ذزرت خوشه ای
• جو
•
جو دوسر • برنج
•
چاودار • گندم
• برنج وحشی
دانه های گیاهان
دولپه و
پهن برگ که حاوی نشاسته هستند شامل گونه ها و خانواده های:
•
تاج خروسیان •
گندم سیاه •
هفت بندیان •
چیا •
نعنائیان •
کینوآ • باروتک
حبوبات، عضوی از خانوادهٔ
باقلاییان هستند. این دانه ها در مقایسه با سایر غذاهای گیاهی، دارای
پروتئین بالاتری هستند؛ مثلاً سویا تا ۳۵٪ پروتئین دارد. مانند تمام غذاهای گیاهی دیگر، حبوبات نیز حاوی کربوهیدرات و
چربی هستند. حبوبات معمول و رایج عبارت اند از:
• نخود
•
نخود فرنگی • لوبیا
• عدس
• ماش
• باقلا
•
لوبیای عروس •
ترمس •
بادام زمینی •
نخود کفتری •
لوبیای زینتی • سویا
دانه های روغنی، محصولاتی هستند که با هدف اولیهٔ تولید روغن گیاهی، کشت می شوند. این روغن ها علاوه بر تأمین
انرژی تغذیه ای، حاوی تعدادی از
اسیدهای چرب ضروری هستند. از روغن های گیاهی، برای تولید
سوخت و مواردی چون
روان سازها نیز استفاده می شود. [ ۱]
•
خردل سیاه •
خردل چینی •
کلزا ( شامل
کانولا )
دانه (یکا). دانه ( به انگلیسی: Grain ) یا حبه دانه یکای اندازه گیری
جرم معادل ۶۴٫۷۹۸۹۱
میلی گرم است. نام آن از دانه غلات گرفته شده است. از عصر برنز تا دوران
رنسانس میانگین جرمی گندم یا جو قسمتی از یکاهای رسمی جرم بود، اما مدرکی که نشان دهد در کشوری از دانه های واقعی یا دانه های غلات استفاده شده باشد وجود ندارد.
دانه اساس قانونی دستگاه یکاهای سنتی
وزن انگلیسی بود. [ ۱] و تنها یکایی است که در وزن تروا، آوواردوپوا، و سیستم اندازه گیری جرم دستگاه اِپاپکریز برابر است.
یکا براساس وزن دانه جو که ۳/۱ ۱ دانه گندم است پایه ریزی شده است. یکای بنیادی
دستگاه انگلیسی پیش از ۱۵۲۷ که با نام وزن تاور شناخته شده است نوع دیگری از یکای دانه بود که با عنوان دانه گندم شناخته می شد. [ ۲] دانه گندم تاور دقیقاًمعادل ۶۵/۴۵ دانه تروا تعریف شده بود.
از زمان اجرای توافق نامه
یارد و
پوند بین المللیِ اول ژوئیه ۱۹۵۹، یکای دانه یا دانه تروا ( نماد:gr ) در دستگاه یکاهای بین المللی دقیقاً معادل ۷۹۸۹۱/۶۴ میلی گرم به عنوان یکای جرم تعریف شد. دانه ۴۳۲۲۶/ ۱۵ ≈ گرم ۱
یکایی که در سابق برای اندازه گیری جرم مروارید،
الماس و دیگر سنگهای قیمتی توسط جواهر فروشها بکار می رفت و دانه جواهر فروش یا دانه مروارید نامیده می شد ۴/۱
قیراط یا ۵۰ میلی گرم ( ۷۷۱۶/۰ ≈ دانه ) است. دانه همچنین نام سنتی یکای فرانسوی بود که معادل ۱۱۵/ ۵۳ میلی گرم است. [ ۱]
در واحدهای امپریال و یکاهای مرسوم در ایالات متحده ۷۰۰۰ دانه معادل پوند
آوواردوپوآ و ۵٫۷۶۰ دانه معادل پوند تروا یا پوند آپوتکریز است.
دانه به طور متداول در اندازه گیری جرم گلوله و
باروت استفاده می شد. [ ۳] [ ۴] این اصطلاح همچنین برای اشاره به تکه ای باروت که اندازه آن براساس نیاز متفاوت است به کار می رود. [ ۵] هنگام محاسبه میزان باروت مورد نیاز برای پر کردن مجدد اسلحه به یاد داشته باشید که۷۰۰۰ دانه معادل ۱ پوند، یا ۴۳۷٫۵ دانه معادل ۱
اونس است. در تیراندازی با کمان، دانه یکای استاندارد برای وزن کردن تیر است. [ ۶]
در دندانپزشکی، روکش طلایی، که برای ترمیم دندان استفاده می شود، [ ۷] با یکای دانه اندازه گیری می شود. [ ۸] [ ۹]
در آمریکای شمالی، سختی آب را اغلب با میزان دانه های موجود از
کربنات کلسیم در هر گالون آمریکایی اندازه می گیرند. [ ۱۰] [ ۱۱] به عبارت دیگر، سختی آب با یکاهای متریک در میلیون ( ppm ) معادل ( ml/L ) اندازه گیری می شود. [ ۱۰] [ ۱۱] یک دانه در گالون آمریکایی تقریباً ۱۷٫۱ ( ppm ) است. [ ۱۰] توجه کنید که آب نرم دارای ۴ - ۱، و آب سنگین دارای ۲۰ - ۱۱ gpg از کربنات کلسیم است. [ ۱۱]
