خطط
لغت نامه دهخدا
خطط. [ خ ُ طَ ] ( ع اِ ) ج ِ خطة.( منتهی الارب ). رجوع به خِطّة در این لغت نامه شود.
فرهنگ فارسی
فرهنگ عمید
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] خِطَط (جمع خِطّه)، گونه ای از نوشته های جغرافیایی ـ تاریخی، مشتمل بر وصف محله ها و ناحیه ها و آثار و ابنیه و به طور کلی نقشه نگاری یک شهر را می گویند.
اینگونه نوشته ها در آغاز صورت مستقلی نداشتند و عمدتآ در ضمن تک نگاشت هایی می آمدند که درباره شهر یا ولایتی خاص تألیف میشد. با این که نمونه هایی قدیم از اینگونه نوشته ها در شهرهای مرکزی خلافت عباسی پدید آمد، مانند بخش «تمصیر کوفه و بصره » در فتوح البلدان بلاذری و وصف بغداد و سامرا در کتاب البلدان یعقوبی ، فضل تقدم در این زمینه به مصریان میرسد. هم ازاینرو و هم به سبب تداوم کمابیش بیوقفه این سنّت در مصر ، خطط نگاری را می توان پدیده ای مصری تلقی کرد که در طول هزار سال رشد کرده و متحول شده است.
نخستین وصف خطط
بر پایه منابع موجود، نخستین بار ابن عَبُدالحَکَم (متوفی ۲۵۷) در بخش سوم کتابش، فتوح مصر و اخبارها، به وصف خطط فُسطاط، جیزه و اسکندریه پرداخت. وی در این بخش، به شرح خطط اولیه فسطاط از زمان تأسیس، چگونگی منزل گرفتن قبایل و بنای مساجد و خانه های آن جا و سپس به شرح خطط اسکندریه و چگونگی تقسیم محله ها و خانه ها و زمینهای آن میان سرداران و سربازان پرداخته است. گزارش وی منبع بسیاری از مورخان بعدی همچون ابنزولاق، قُضاعی و مقریزی بوده است. خطط نگار بعدی به روایت مَقریزی ابوعمرمحمدبن یوسف کِنْدی (متوفی ۳۵۰) است که در کتابی به خطط مصر و آثار آن پرداخته و اسباب و علل آن را در دفتری ذکر و جمع آوری کرده است. این کتاب اکنون مفقود است اما همین نویسنده در کتاب دیگرش، کتاب الولاة و کتاب القضاة، به اختصار به خطط فسطاط و بناهای اولیه آن اشاره کرده است. از خطط نگاران بعدی، مَقریزی بسیار به کِنْدی وامدار است. گاستون ویه فرانسوی ثابت کرده که مَقریزی روایاتی طولانی بالغ بر نصف کتاب الولاة و کتاب القضاة را از کندی بدون ذکر نام وی نقل کرده است.
خطط نگاری و فاطمیان
با ورود فاطمیان به مصر و تأسیس قاهره در کنار فسطاط، خطط نگاری در مصر رونق بیشتری یافت. نخستین مورخ خطط در عهد فاطمی ابنزولاق (متوفی ۳۸۶) بود که کتاب وی نیز از زمانهای دور مفقود است. محمد عبداللّه عنان معتقد است که ابنزولاق احتمالا در این کتاب به بحث خطط فسطاط و عسکر و قطائع پرداخته و شاید از بنای قاهره معزّیّه نیز یاد کرده باشد که در این صورت، وی را باید اولین مورخ خطط قاهره دانست.
← خطط نگاران دوره فاطمی
...
اینگونه نوشته ها در آغاز صورت مستقلی نداشتند و عمدتآ در ضمن تک نگاشت هایی می آمدند که درباره شهر یا ولایتی خاص تألیف میشد. با این که نمونه هایی قدیم از اینگونه نوشته ها در شهرهای مرکزی خلافت عباسی پدید آمد، مانند بخش «تمصیر کوفه و بصره » در فتوح البلدان بلاذری و وصف بغداد و سامرا در کتاب البلدان یعقوبی ، فضل تقدم در این زمینه به مصریان میرسد. هم ازاینرو و هم به سبب تداوم کمابیش بیوقفه این سنّت در مصر ، خطط نگاری را می توان پدیده ای مصری تلقی کرد که در طول هزار سال رشد کرده و متحول شده است.
نخستین وصف خطط
بر پایه منابع موجود، نخستین بار ابن عَبُدالحَکَم (متوفی ۲۵۷) در بخش سوم کتابش، فتوح مصر و اخبارها، به وصف خطط فُسطاط، جیزه و اسکندریه پرداخت. وی در این بخش، به شرح خطط اولیه فسطاط از زمان تأسیس، چگونگی منزل گرفتن قبایل و بنای مساجد و خانه های آن جا و سپس به شرح خطط اسکندریه و چگونگی تقسیم محله ها و خانه ها و زمینهای آن میان سرداران و سربازان پرداخته است. گزارش وی منبع بسیاری از مورخان بعدی همچون ابنزولاق، قُضاعی و مقریزی بوده است. خطط نگار بعدی به روایت مَقریزی ابوعمرمحمدبن یوسف کِنْدی (متوفی ۳۵۰) است که در کتابی به خطط مصر و آثار آن پرداخته و اسباب و علل آن را در دفتری ذکر و جمع آوری کرده است. این کتاب اکنون مفقود است اما همین نویسنده در کتاب دیگرش، کتاب الولاة و کتاب القضاة، به اختصار به خطط فسطاط و بناهای اولیه آن اشاره کرده است. از خطط نگاران بعدی، مَقریزی بسیار به کِنْدی وامدار است. گاستون ویه فرانسوی ثابت کرده که مَقریزی روایاتی طولانی بالغ بر نصف کتاب الولاة و کتاب القضاة را از کندی بدون ذکر نام وی نقل کرده است.
خطط نگاری و فاطمیان
با ورود فاطمیان به مصر و تأسیس قاهره در کنار فسطاط، خطط نگاری در مصر رونق بیشتری یافت. نخستین مورخ خطط در عهد فاطمی ابنزولاق (متوفی ۳۸۶) بود که کتاب وی نیز از زمانهای دور مفقود است. محمد عبداللّه عنان معتقد است که ابنزولاق احتمالا در این کتاب به بحث خطط فسطاط و عسکر و قطائع پرداخته و شاید از بنای قاهره معزّیّه نیز یاد کرده باشد که در این صورت، وی را باید اولین مورخ خطط قاهره دانست.
← خطط نگاران دوره فاطمی
...
wikifeqh: خطط
[ویکی الکتاب] تکرار در قرآن: ۱(بار)
wikialkb: ریشه_خطط
پیشنهاد کاربران
پیشنهادی ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید