خط در هند

[ویکی فقه] در هند، پیش از مهاجرت هندو آریاییان به شبه قاره هند، بومیان دره سِند از نشانه های متعددی بر روی اشیای گوناگون استفاده می کردند.
بومیان دره سِند از نشانه های متعددی بر روی اشیای گوناگون استفاده می کردند. حدود چهار هزار اثر با این نشانه ها به دست آمده است. این آثار به سال های حدود ۲۵۰۰ تا ۱۹۰۰ پیش از میلاد تعلق دارند. بیشتر این آثار از موهنجودارو (در حوالی دره سند)، هرپا (در پنجاب) و چانهودارو (در پاکستان)، و کالیبانگان، لوتال، باناوالی و دلاویرا (در غرب هند) به دست آمده اند. به علاوه، حدود پنجاه اثر یا مُهر از این نوع در خاور نزدیک یافت شده است.آخرین نمونه های دارای این نشانه ها در دَیم آباد در مهاراشترا شناسایی شده است که به حدود ۱۷۰۰ پیش از میلاد تعلق دارند پیشتر این نشانه ها را خط تمدن دره سِند می دانستند و بر این باور بودند که این خط از نوع واژه نگار ـ هجانگار (یا تکواژنگار) است و از راست به چپ خوانده می شود. این خط را دارای حدود چهارصد نشانه اصلی می دانستند. کوشش های بسیاری برای رمزگشایی این خط فرضی شده است اما سرانجام، فارمر، اسپروت و ویتسل با دلایل قانع کننده ثابت کرده اند که این نشانه ها نمایانگر هیچ زبانی نیستند و ازاینرو، خط محسوب نمی شوند.
تولد خط در هند
به نظر می رسد که کاربرد خط در هند از نوآوری های هندو آریاییان باشد. هندو آریاییان، گروهی از آریاییان بودند که در فاصله سال های ۱۷۰۰ و ۱۲۰۰ پیش از میلاد با گذر از رشته کوههای هندوکش، در شمال افغانستان کنونی، به شمال غرب هند (پنجاب و نواحی مجاور آن) رفتند و سپس به تدریج مناطق شرقی و جنوبی شبه قاره هند را نیز تصرف کردند. قرنها پس از استقرار هندو آریاییان در شبه قاره هند، آشوکا (حک: ۲۵۹ـ۲۲۲ق م) نخستین کسی بود که در کتیبه های خویش از دو خط استفاده کرد که بعدها کهَرُشتهی/ خَروشتی و براهمی خوانده شدند. اگر واژه کهَرُشتهی اصل هندی داشته باشد، دو معنی میتوان برای آن در نظر گرفت: ۱) لبِ خر (سنسکریت: khara- «خر»؛ ostha- «لب»)، که شاید به سبب شکل حروفش آن را بدین نام خوانده بودند؛ ۲) خَر و شُتُر (خط سرزمین خَر و شُتُر؛ سنسکریت: khara- «خر»؛ ustra- «شتر») که شاید به پنجاب و دیگر نواحی شمال غرب هند اشاره داشته باشد. شایان ذکر است که برخی از محققان ریشه هایی سامی یا ایرانی برای این واژه ذکر کرده اند.
خط خروشتی
خط خروشتی در قرن چهارم یا شاید حتی پنجم پیش از میلاد از خط آرامی هخامنشی گرفته شده بود (بخش ۳) و مانند آن از راست به چپ نوشته می شد. مرکز رواج خط خروشتی و احتمالا خاستگاه آن، منطقه گندهاره، در نزدیکی پیشاور کنونی در شمال غرب پاکستان ، بود. این خط تا مناطق هم جوار در شمال پاکستان کنونی، شمال غرب و شمال هند، شرق و شمال افغانستان کنونی، و بخش های جنوبی ازبکستان و تاجیکستان کنونی (بلخ باستان) گسترش یافت. این خط حتی در برخی از شهرهای مسیر جاده ابریشم در اطراف حوضه تاریم، در ایالت سینکیانگ چین، به خطی مهم بدل شد. مهمترین زبان هندو آریایی میانه که به خط خروشتی نوشته می شد، زبان گندهاری (یکی از پراکریتها) بود.
← عاقبت خط خرشتی
...