لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
نامرد ترسنده نامرد که آنرا بزدل نیز گویند .
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. (زیست شناسی ) گیاهی از تیرۀ چلیپاییان با برگ هایی شبیه برگ ترب، گل های زردرنگ، دانه های ریز و قهوه ای ، و طعم تند، سپندان.
۳. (زیست شناسی ) دانه های ساییده شدۀ این گیاه که به عنوان چاشنی استفاده می شود.
۴. [مجاز] مقداری اندک از چیزی، خردله.
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] خردل، نامی برای چند گونه گیاهی مختلف از خانواده شب بویان با مصارف دارویی و ادویه ای می باشد.
بذرهای کشف شده خردل در عراق، هند و مصر به ترتیب متعلق به ۳۰۰۰، ۲۰۰۰ و ۱۹۰۰ سال پیش از میلاد است. تاریخچه شناخت و استفاده از این گیاه حداقل به دو هزار سال پیش از میلاد برمی گردد. در نوشته ای متعلق به ۱۵۵۰ سال پیش از میلاد که ابرس، مصرشناس، در ۱۲۹۱/۱۸۷۴ آن را گزارش داده، نام خردل آمده است. در بندهش آمده است که پس از مرگ گاو یکتا آفریده، اعضای بدن او به گیاهان مختلف از جمله سپندان تبدیل شد. برخی سپندان را معادل خردل دانسته اند.
خواص دارویی
فیثاغورس (حدود ۵۳۰ قبل از میلاد) و بقراط (حدود ۴۰۰ قبل از میلاد) خواص دارویی خردل را برشمرده اند. در عهد جدید ، ملکوت آسمان به دانه خردل تشبیه شده است که هر چند کوچک است، وقتی بروید آن قدر بزرگ می شود که پرندگان در آن مأوا می گیرند. در قرآن نیز دانه خردل، مظهر شیء بسیار خرد و ریز است. پلینیوس/ پلینی اکبر (دانشمند رومی قرن اول میلادی)، به تفصیل از سه نوع خردل و خواص آن ها یاد کرده است. دیوسکوریدس نیز انواعی از خردل را آورده است. در امپراتوری روم در سال ۳۰۱ میلادی، دانه های کامل و کوبیده شده این گیاه گران قیمت بود. در قرن نهم میلادی کشت خردل در اروپا رواج یافت. مسلمانان نیز محدوده کشت آن را تا اسپانیا گسترش دادند. در الفلاحة النبطیة شرایط کشت این گیاه آمده است. در منابع فارسی و عربی قدیم نیز به فراوانی از انواع خردل و کاربردهای آن ها یاد شده است.
کاربردها خردل
...
بذرهای کشف شده خردل در عراق، هند و مصر به ترتیب متعلق به ۳۰۰۰، ۲۰۰۰ و ۱۹۰۰ سال پیش از میلاد است. تاریخچه شناخت و استفاده از این گیاه حداقل به دو هزار سال پیش از میلاد برمی گردد. در نوشته ای متعلق به ۱۵۵۰ سال پیش از میلاد که ابرس، مصرشناس، در ۱۲۹۱/۱۸۷۴ آن را گزارش داده، نام خردل آمده است. در بندهش آمده است که پس از مرگ گاو یکتا آفریده، اعضای بدن او به گیاهان مختلف از جمله سپندان تبدیل شد. برخی سپندان را معادل خردل دانسته اند.
خواص دارویی
فیثاغورس (حدود ۵۳۰ قبل از میلاد) و بقراط (حدود ۴۰۰ قبل از میلاد) خواص دارویی خردل را برشمرده اند. در عهد جدید ، ملکوت آسمان به دانه خردل تشبیه شده است که هر چند کوچک است، وقتی بروید آن قدر بزرگ می شود که پرندگان در آن مأوا می گیرند. در قرآن نیز دانه خردل، مظهر شیء بسیار خرد و ریز است. پلینیوس/ پلینی اکبر (دانشمند رومی قرن اول میلادی)، به تفصیل از سه نوع خردل و خواص آن ها یاد کرده است. دیوسکوریدس نیز انواعی از خردل را آورده است. در امپراتوری روم در سال ۳۰۱ میلادی، دانه های کامل و کوبیده شده این گیاه گران قیمت بود. در قرن نهم میلادی کشت خردل در اروپا رواج یافت. مسلمانان نیز محدوده کشت آن را تا اسپانیا گسترش دادند. در الفلاحة النبطیة شرایط کشت این گیاه آمده است. در منابع فارسی و عربی قدیم نیز به فراوانی از انواع خردل و کاربردهای آن ها یاد شده است.
کاربردها خردل
...
wikifeqh: خردل
[ویکی الکتاب] معنی خَرْدَلٍ: دانه های نوعی گیاه است که به رنگهای زرد ،سیاه و سفید یافت می شود .قطرآنها حدوداً یک میلیمتر است . از دانه ی خردل به عنوان ادویه استفاده می کنند و دارای خواص بسیاری است .
معنی مِثْقَالَ: هر وسیلهای که با آن وزنها را میسنجند - هم وزن با ("مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ " هم وزن دانه ی خردلی )
تکرار در قرآن: ۲(بار)
معنی مِثْقَالَ: هر وسیلهای که با آن وزنها را میسنجند - هم وزن با ("مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ " هم وزن دانه ی خردلی )
تکرار در قرآن: ۲(بار)
wikialkb: ریشه_خردل
دانشنامه عمومی
خردل (چاشنی). خَردَل، نوعی ادویه است که از دانه های گیاه خردل به دست می آید. برای تهیه این چاشنی دانه های خردل را با آب، نمک، آبلیمو یا آبغوره و ادویه جات و چاشنی های دیگر مخلوط می کنند تا خمیر یا سس خردل به وجود آید. رنگ این سُس از زرد روشن تا قهوه ای تیره متغیر است. خردل اغلب دارای طعمی تند است.
در خردل انگلیسی از سرکه استفاده نمی شود، درحالی که در خردل فرانسوی یا دیژون از سرکه استفاده می شود و طعم ملایمی در مقایسه با خردل انگلیسی دارد. مصرف خردل در برخی موارد می تواند سبب آلرژی شود. خردل یکی از سس های محبوب است که به روی ساندویچ، همبرگر و هات داگ سرو می شود.
خردل دارای انواع متنوعی مانند خردل زرد، خردل آبجوی آمریکایی، خردل دیژون، خردل شیرین، خردل عسلی، خردل میوه ای، خردل تند، خردل ایرلندی، خردل استرالیایی و خردل روسی و بسیاری دیگر می باشد.
به علت خاصیت ضدباکتری خردل لازم نیست در یخچال نگهداری شود زیرا باکتری های مضر در ان رشد نخواهند کرد. البته اگر در یخچال نگهداری نشود تندی خود را سریع تر از دست می دهد و بهتر است در جای بسته، تاریک و خنک نگهداری شود. اگر خردل برای مدت زیادی خارج از یخچال بماند ممکن است تلخ شود. خردل حاوی مقادیر زیادی سلنیوم و امگا۳ است. دانه های خردل، باعث کاهش حملات میگرنی می شود، به این منظور باید پوست سر خود را با روغن خردل ماساژ دهید؛ این کار مقاومت مو را نیز به طور قابل توجه بهبود بخشیده و از ریزش مو جلوگیری می کند. فرآورده های خردل و روغن خردل به طور مؤثر برای قرن ها به منظور کاهش فشار خون بالا و جلوگیری از تصلب شرایین مورد استفاده قرار گرفته اند. آن ها همچنین به بهبود ایمنی بدن کمک کرده و به مبارزه با بی خوابی کمک می کنند. دانه های خردل در درمان مسائلی مانند اضطراب، اختلالات روانی، اثرات تنش و افسردگی، برونشیت، ناکارآمدی جنسی، نشانه های یائسگی و بسیاری مشکلات دیگر مفید هستند. [ ۱] [ پیوند مرده]
کشورهای آمریکا، انگلستان، صربستان، آلمان، فرانسه، کرواسی، اتریش، بلژیک، کلمبیا، فنلاند، ایتالیا، هلند، لهستان، اسلواکی، سوئیس و ترکیه از تولیدکنندگان مهم خردل هستند.
در خردل انگلیسی از سرکه استفاده نمی شود، درحالی که در خردل فرانسوی یا دیژون از سرکه استفاده می شود و طعم ملایمی در مقایسه با خردل انگلیسی دارد. مصرف خردل در برخی موارد می تواند سبب آلرژی شود. خردل یکی از سس های محبوب است که به روی ساندویچ، همبرگر و هات داگ سرو می شود.
خردل دارای انواع متنوعی مانند خردل زرد، خردل آبجوی آمریکایی، خردل دیژون، خردل شیرین، خردل عسلی، خردل میوه ای، خردل تند، خردل ایرلندی، خردل استرالیایی و خردل روسی و بسیاری دیگر می باشد.
به علت خاصیت ضدباکتری خردل لازم نیست در یخچال نگهداری شود زیرا باکتری های مضر در ان رشد نخواهند کرد. البته اگر در یخچال نگهداری نشود تندی خود را سریع تر از دست می دهد و بهتر است در جای بسته، تاریک و خنک نگهداری شود. اگر خردل برای مدت زیادی خارج از یخچال بماند ممکن است تلخ شود. خردل حاوی مقادیر زیادی سلنیوم و امگا۳ است. دانه های خردل، باعث کاهش حملات میگرنی می شود، به این منظور باید پوست سر خود را با روغن خردل ماساژ دهید؛ این کار مقاومت مو را نیز به طور قابل توجه بهبود بخشیده و از ریزش مو جلوگیری می کند. فرآورده های خردل و روغن خردل به طور مؤثر برای قرن ها به منظور کاهش فشار خون بالا و جلوگیری از تصلب شرایین مورد استفاده قرار گرفته اند. آن ها همچنین به بهبود ایمنی بدن کمک کرده و به مبارزه با بی خوابی کمک می کنند. دانه های خردل در درمان مسائلی مانند اضطراب، اختلالات روانی، اثرات تنش و افسردگی، برونشیت، ناکارآمدی جنسی، نشانه های یائسگی و بسیاری مشکلات دیگر مفید هستند. [ ۱] [ پیوند مرده]
کشورهای آمریکا، انگلستان، صربستان، آلمان، فرانسه، کرواسی، اتریش، بلژیک، کلمبیا، فنلاند، ایتالیا، هلند، لهستان، اسلواکی، سوئیس و ترکیه از تولیدکنندگان مهم خردل هستند.
wiki: خردل (چاشنی)
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف
دانشنامه آزاد فارسی
خَرْدَل (mustard)
خَرْدَل
هریک از گیاهان یک سالۀ متعلق به جنس Brassica، خانوادۀ کروسیفه را، با غلاف های محتوی دانه و گل های زرد و خوشبو. در اروپا و امریکای شمالی خردل قهوه ای و سفید، به عنوان مکمل غذایی کشت می شوند. از دانه های خردل قهوه ای (براسیکا جونسیا) (Brassica Juneca) و خردل سفید (سیناپیس آلبا) (Simapis Alba) خردل خوراکی تهیه می کنند. با آغاز برداشت ماشینی در دهۀ ۱۹۵۰، خردل قهوه ای در تجارت فرآورده های خردل جایگزین خردل سیاه (براسیکا نیگرا) شد. براسیکا نیگرا برای برداشت ماشینی مناسب نیست؛ چون غلاف آن، برخلاف براسیکا جونسیا، شکافته می شود و دانه ها بیرون می ریزند. خردل خوراکی معمولاً با گوشت مصرف می شود، اما می توان آن را به سس و مایه افزود، و با ماهی نیز صرف کرد. از نهال های خردل سفید در سالاد نیز استفاده می شود. گاه کشاورزان خردل سفید را می کارند و برای تقویت زمین دوباره آن را شخم می زنند. خردل قهوه ای در مقیاس وسیع در سراسر هند، چین و جنوب روسیه به عنوان دانۀ روغنی کشت می شود.
خَرْدَل
هریک از گیاهان یک سالۀ متعلق به جنس Brassica، خانوادۀ کروسیفه را، با غلاف های محتوی دانه و گل های زرد و خوشبو. در اروپا و امریکای شمالی خردل قهوه ای و سفید، به عنوان مکمل غذایی کشت می شوند. از دانه های خردل قهوه ای (براسیکا جونسیا) (Brassica Juneca) و خردل سفید (سیناپیس آلبا) (Simapis Alba) خردل خوراکی تهیه می کنند. با آغاز برداشت ماشینی در دهۀ ۱۹۵۰، خردل قهوه ای در تجارت فرآورده های خردل جایگزین خردل سیاه (براسیکا نیگرا) شد. براسیکا نیگرا برای برداشت ماشینی مناسب نیست؛ چون غلاف آن، برخلاف براسیکا جونسیا، شکافته می شود و دانه ها بیرون می ریزند. خردل خوراکی معمولاً با گوشت مصرف می شود، اما می توان آن را به سس و مایه افزود، و با ماهی نیز صرف کرد. از نهال های خردل سفید در سالاد نیز استفاده می شود. گاه کشاورزان خردل سفید را می کارند و برای تقویت زمین دوباره آن را شخم می زنند. خردل قهوه ای در مقیاس وسیع در سراسر هند، چین و جنوب روسیه به عنوان دانۀ روغنی کشت می شود.
wikijoo: خردل
خردل (مقیاس). خَرْدَل (مقیاس)
از تقسیمات فرعی و قدیمی واحد (یکای) وزن که در اندازه گیری وزن سنگ های گران بها و دارو به کار می رفت. برخی وزن آن را یک صدم حبه ذکر کرده اند. ابونصر فراهی آن را یک ششم جو دانسته که در واقع دوازده فلس می شود. مقدار تقریبی هر خردل۸.۳۳ میلی گرم بوده است. نیز ← حبه
از تقسیمات فرعی و قدیمی واحد (یکای) وزن که در اندازه گیری وزن سنگ های گران بها و دارو به کار می رفت. برخی وزن آن را یک صدم حبه ذکر کرده اند. ابونصر فراهی آن را یک ششم جو دانسته که در واقع دوازده فلس می شود. مقدار تقریبی هر خردل۸.۳۳ میلی گرم بوده است. نیز ← حبه
wikijoo: خردل_(مقیاس)
مترادف ها
نامرد، خردل، ترسو، بزدل، ادم ترسو، شخص جبون
خردل
خردل، درخت خردل
خردل، مردکه، فریب خورده، شخص گول خورده
خردل
خردل، ضعیف النفس، شکست خورده، ترسو و پست
نامرد، خردل، ضعیف النفس، ناکس
نامرد، خردل، ضعیف النفس، کمرو، ترسو، بزدل
خردل، ضعیف النفس
خسیس، نامرد، خردل، ضعیف النفس
فارسی به عربی
پیشنهاد کاربران
زان گنجهای نعمت و خروارهای مال
با خویشتن به گور نبردند خردلی
✏ �سعدی�
با خویشتن به گور نبردند خردلی
✏ �سعدی�
کیکیز و گندنا و سپندان و کاسنی
این هر چهار گونه که دادی همه دژن
؟ ( از فرهنگ اسدی چ اقبال ص 402 ) .
نگاه کن که بقا را چگونه میکوشد
به خردگی منگر دانه سپندان را.
ناصرخسرو.
پیش من سرکه منه تا نکنی در دل
... [مشاهده متن کامل]
که بخرّی بدل سرکه سپندانم.
ناصرخسرو
هیم به پله نیکی ز یک سپندان کم
به پله بدی اندر هزار سندانم
چه مایه بنده سندان دلم ترا ملکا
که در ترازوی نیکی کم از سپندانم.
سوزنی.
پس روزی قرصی چند ساخت و پلپل وسپندان در آن قرصها تعبیه کرد. ( سندبادنامه ص 192 ) .
پس آنگه فقیری سپندان خرد
بپاداش کنجد بقاصد سپرد.
نظامی.
نبیند چشم بد تا چند سوزی هر زمان خود را
که اندر چشم عزرائیل کم از یک سپندانی.
عطار.
برِ گرز سندان شکافش عجب نی
که البرز تخم سپندان نماید.
خاقانی.
در سپندان بر سپندانی بود پیکان تو
دوخت تاند یک سپندان بر سپندان دگر.
سوزنی.
از شیر و ز می خبر نداری
ای سرکه خریده و سپندان.
ناصرخسرو.
آن روز بعذر گفت نتوانی
می خورد فلان و من سپندان.
ناصرخسرو
این هر چهار گونه که دادی همه دژن
؟ ( از فرهنگ اسدی چ اقبال ص 402 ) .
نگاه کن که بقا را چگونه میکوشد
به خردگی منگر دانه سپندان را.
ناصرخسرو.
پیش من سرکه منه تا نکنی در دل
... [مشاهده متن کامل]
که بخرّی بدل سرکه سپندانم.
ناصرخسرو
هیم به پله نیکی ز یک سپندان کم
به پله بدی اندر هزار سندانم
چه مایه بنده سندان دلم ترا ملکا
که در ترازوی نیکی کم از سپندانم.
سوزنی.
پس روزی قرصی چند ساخت و پلپل وسپندان در آن قرصها تعبیه کرد. ( سندبادنامه ص 192 ) .
پس آنگه فقیری سپندان خرد
بپاداش کنجد بقاصد سپرد.
نظامی.
نبیند چشم بد تا چند سوزی هر زمان خود را
که اندر چشم عزرائیل کم از یک سپندانی.
عطار.
برِ گرز سندان شکافش عجب نی
که البرز تخم سپندان نماید.
خاقانی.
در سپندان بر سپندانی بود پیکان تو
دوخت تاند یک سپندان بر سپندان دگر.
سوزنی.
از شیر و ز می خبر نداری
ای سرکه خریده و سپندان.
ناصرخسرو.
آن روز بعذر گفت نتوانی
می خورد فلان و من سپندان.
ناصرخسرو
مرد مقدس و پاک دامن
اسپندان
32. از دو گونه خردل، Brassica یا Sinapis juncea و S. alba ، اولی همواره بومیِ چین بوده است ( kiai ) . اما گونه دوم تازه در دوره تانگ وارد چین شد. نخستین بار سو کون ( Su Kuń ) در گیاهنامه دوره تانگ ( نزدیک 650 م ) از این گیاه نام برده و گفته است آن را از ژون باختری ( سی ژون/ Si Žuń ) آورده اند، نامی که همان طور که پیشتر نیز گفته شد، بارها به مناطق ایرانی داده شده است. در Šu pen ts‛ao ، که در میانه سده دهم بدست هان پائو - شن ( Han Pao - šeń ) منتشر شد، به نام hu kiai ( "خردل مردمان هو" ) برمی خوریم. چن تسان - کی از دوره تانگ گفته که این گیاه در تایی - یوان ( T‛ai - yüan ) و هو - تون ( Ho - tuń ) ( شان - سی/ Šan - si ) می روید و هیچ اشاره ای به خاستگاه بیگانه آن نکرده است. لی شی - چن در حاشیه آورده است که این گیاه بستانی از سرزمینهای هو و ژون می آید و در شو ( Šu ) ( سه - چوان ) فراوان است و از همین جاست نامهای hu kiai و šu kiai ( "خردل سه - چوان" ) ، در حالی که نام متداول آن Pai kiai ( "خردل سفید" ) است. این وضعیت به خوبی نشان می دهد که این گیاه از راه زمین از آسیای مرکزی به چین رفته، ضمن آنکه از رسیدن آن به چین از راه دریا سخنی نیست. همان طور که پیشتردر جایی دیگر نشان داده ام، واژه ســــی - هیاییِ si - na ( Si - hia ) ( "خردل ) ظاهراً با واژه یونانی sinapi بستگی دارد و چه بسا مبلغان نسطوری، که به گفته مارکو پولو در قلمرو سی - هیا مستقر شده بودند، این واژه را به آنجا برده باشند. این گونه برای مردمان تبّت نیز بیگانه بود و این را از روی نام "شلغم سفید" ( yuńs - kar ) که بر آن گذاشته اند می توان دریافت. بومی هند نیز نبوده است: وات گوید اگر هم بتوان آن را یافت تنها در باغهای معتدل یا در هند بالا در فصل زمستان است؛ جزو محصولات کشاورزی هم نیست.
... [مشاهده متن کامل]
این جنس از حدود سد گونه تشکیل شده که همگی بومیِ مناطق معتدل شمالی اند و بیشتر آنها گیاهانی اند که اروپاییان از زمانهای باستان کشت می کردند ( در حالی که چین نیز، مستقل از اروپا، مرکز کشت آن بوده است ) .
ابومنصور ذیل نام عربی کرنب* karnab پنج نوع Brassica را نام برده است – نوع نبطیه ای، Brassica silvestris ، B. marina ، B. cypria ( qanbīt ) ، و نوع سوری که از موصل می آید. از Brassica rapa نیز تحت نام šelgem شلغم ( در عربی šaljam [شلجم] نام می برد.
33. یکی از همبرابر های ( Brassica rapa ) yün - t‛ai، hu ts‛ai ( "سبزی مردمان هو ) است. به گفته لی شی - چن نخستین بار فو کی ین ( Fu Keien ) از سده دوم میلادی در اثر خود، T‛uń su wen ، این نام را به این سبزی داد. اگر این اطلاعات درست بود، نخستین نمونه کارگیر نام هو در مورد گیاهی بستانی رامی بایست همین نوشته می دانستیم؛ اما مراد از این هو ایرانیان نیست، زیرا هو هیا ( Hu Hia ) در اثر خویش، Pai piń fań کتابی در پزشکی از دوره سویی ( Sui ) ( 618 - 589 م ) ، این گیاه را sai ts‛ai نامیده که به گفته لی شن - چن دلالت بر همان جایی دارد که hu ts‛ai منسوب به آن است و مراد از آن سایی - وایی ( Sai - wai ) ، سرزمین آنسوی گدوک ها، یعنی مغولستان است. حتی عده ای بر این باورند که یون - تایی ( Yün - t‛ai ) نام جائی است در مغولستان که این گیاه در آنجا فراوان می روید و نام خود را هم از همان جا گرفته است. این گونه جای ها که بر پایه نام گیاهان برساخته می شوند بیشتر زاده اندیشه های بعدی و افسانه ای اند. نام yün - t‛ai در کتاب کهن Pie lu آمده است.
شلیمر از Brassica capitata ( در فارسی، کلم پیچ ) ، B. caulozapa ( کلم قمری ) و B. napus یا B. rapa ( شلغم ) نام می برد. در جایی دیگر گفته ام که ایرانیان نقشی فعال در ترویج کشت گونه های Brassica و Raphanus در تبت، در میان ترکان و در مغولستان داشته اند. پیشتر ( ص کتاب پیش رو ) از این حقیقت یاد شد که در دوره دودمان هان متأخر قبایل ترک مغولستان ( yün - t‛ai ) Brassica rapa را وارد چین کردند و منطقی است که نتیجه بگیریم این قبایل خود پیشتر کشت این گیاه را از ایرانیان فراگرفته بودند. Brassica rapa در ایران به صورت بسیار گسترده و در بیشتر نقاط هند نیز در فصل خشک، از ماه مهر تا اسفند، کشت می شود. yün - t‛ai را در زمره سبزی های ممتاز سرزمین مو - لو *Mar - luk, ( Mo - lu ) ، واقع در عربستان دانسته اند.
در سرزمین اعراب شلغم کلمی ( Brassica rapa depressa man - tsiń ) تولید می شد با ریشه ای به اندازه یک پک ( Peck ) ( سطل نه لیتری ) ، گرد و بسیار شیرین.
یی تسین ( Yi Tsiń ) ، زایر بودایی سده هفتم، در بحث تفاوت میان Brassica ی هندی و چینی گفته است: " man - tsiń [در هند] به قدر کفایت و در دو نوع یافت می شود، یکی با دانه های سفید و دیگری با دانه های سیاه. در ترجمه چینی آن را خــــــــــــردل ( kie - tse ) می نامند. در اینجا نیز مثل دیگر کشورها روغن آن را با فشار گرفته در خوراک پزی به کار برند. وقتی آن را چون سبزی خوردم، مزه ای چندان متفاوت با man - tsiń چین نداشت؛ اما ریشه آن که به نسبت سخت است، به man - tsiń ما شباهت ندارد. دانه های آن زبرند و هیچ ربطی به دانه های خردل ندارند. این دانه ها شبیه دانه های ( či - kü ) Hovenia dulcis اند که جنس خاک شکلشان را دگر کرده است. " از کتاب در دست انتشار مرکز نشر دانشگاهی، به شناخت دو سویه ایران و چین باستان، ، بـــــرگردان فارسی مهرداد وحدتی دانشمند از ساینو - ایرانیکا اثر جــــــاوید برتولد لوفر، آمریکائی آلمانی تبار.
... [مشاهده متن کامل]
این جنس از حدود سد گونه تشکیل شده که همگی بومیِ مناطق معتدل شمالی اند و بیشتر آنها گیاهانی اند که اروپاییان از زمانهای باستان کشت می کردند ( در حالی که چین نیز، مستقل از اروپا، مرکز کشت آن بوده است ) .
ابومنصور ذیل نام عربی کرنب* karnab پنج نوع Brassica را نام برده است – نوع نبطیه ای، Brassica silvestris ، B. marina ، B. cypria ( qanbīt ) ، و نوع سوری که از موصل می آید. از Brassica rapa نیز تحت نام šelgem شلغم ( در عربی šaljam [شلجم] نام می برد.
33. یکی از همبرابر های ( Brassica rapa ) yün - t‛ai، hu ts‛ai ( "سبزی مردمان هو ) است. به گفته لی شی - چن نخستین بار فو کی ین ( Fu Keien ) از سده دوم میلادی در اثر خود، T‛uń su wen ، این نام را به این سبزی داد. اگر این اطلاعات درست بود، نخستین نمونه کارگیر نام هو در مورد گیاهی بستانی رامی بایست همین نوشته می دانستیم؛ اما مراد از این هو ایرانیان نیست، زیرا هو هیا ( Hu Hia ) در اثر خویش، Pai piń fań کتابی در پزشکی از دوره سویی ( Sui ) ( 618 - 589 م ) ، این گیاه را sai ts‛ai نامیده که به گفته لی شن - چن دلالت بر همان جایی دارد که hu ts‛ai منسوب به آن است و مراد از آن سایی - وایی ( Sai - wai ) ، سرزمین آنسوی گدوک ها، یعنی مغولستان است. حتی عده ای بر این باورند که یون - تایی ( Yün - t‛ai ) نام جائی است در مغولستان که این گیاه در آنجا فراوان می روید و نام خود را هم از همان جا گرفته است. این گونه جای ها که بر پایه نام گیاهان برساخته می شوند بیشتر زاده اندیشه های بعدی و افسانه ای اند. نام yün - t‛ai در کتاب کهن Pie lu آمده است.
شلیمر از Brassica capitata ( در فارسی، کلم پیچ ) ، B. caulozapa ( کلم قمری ) و B. napus یا B. rapa ( شلغم ) نام می برد. در جایی دیگر گفته ام که ایرانیان نقشی فعال در ترویج کشت گونه های Brassica و Raphanus در تبت، در میان ترکان و در مغولستان داشته اند. پیشتر ( ص کتاب پیش رو ) از این حقیقت یاد شد که در دوره دودمان هان متأخر قبایل ترک مغولستان ( yün - t‛ai ) Brassica rapa را وارد چین کردند و منطقی است که نتیجه بگیریم این قبایل خود پیشتر کشت این گیاه را از ایرانیان فراگرفته بودند. Brassica rapa در ایران به صورت بسیار گسترده و در بیشتر نقاط هند نیز در فصل خشک، از ماه مهر تا اسفند، کشت می شود. yün - t‛ai را در زمره سبزی های ممتاز سرزمین مو - لو *Mar - luk, ( Mo - lu ) ، واقع در عربستان دانسته اند.
در سرزمین اعراب شلغم کلمی ( Brassica rapa depressa man - tsiń ) تولید می شد با ریشه ای به اندازه یک پک ( Peck ) ( سطل نه لیتری ) ، گرد و بسیار شیرین.
یی تسین ( Yi Tsiń ) ، زایر بودایی سده هفتم، در بحث تفاوت میان Brassica ی هندی و چینی گفته است: " man - tsiń [در هند] به قدر کفایت و در دو نوع یافت می شود، یکی با دانه های سفید و دیگری با دانه های سیاه. در ترجمه چینی آن را خــــــــــــردل ( kie - tse ) می نامند. در اینجا نیز مثل دیگر کشورها روغن آن را با فشار گرفته در خوراک پزی به کار برند. وقتی آن را چون سبزی خوردم، مزه ای چندان متفاوت با man - tsiń چین نداشت؛ اما ریشه آن که به نسبت سخت است، به man - tsiń ما شباهت ندارد. دانه های آن زبرند و هیچ ربطی به دانه های خردل ندارند. این دانه ها شبیه دانه های ( či - kü ) Hovenia dulcis اند که جنس خاک شکلشان را دگر کرده است. " از کتاب در دست انتشار مرکز نشر دانشگاهی، به شناخت دو سویه ایران و چین باستان، ، بـــــرگردان فارسی مهرداد وحدتی دانشمند از ساینو - ایرانیکا اثر جــــــاوید برتولد لوفر، آمریکائی آلمانی تبار.