خجندیان

خُجَنْدیان (قرون ۵ تا ۷ق)
(یا: آل خُجَنْد) از خاندان های علمی معروف اصفهان. خاندانی عرب تبار و از فرزندان مُهَّلب بن اَبی صُفّره بودند که پس از فتوحات در سرزمین های ماوراءالنهر ساکن شدند. چون زادگاه این خاندان، شهر خُجَنْد ماوراءُالنّهر بود، به «خُجَنْدی» مشهور شدند و با انتقال به اصفهان در زمان خواجه نظام الملک طوسی (متوفی ۴۸۵) صاحب شوکت و اعتبار شدند و ریاست شافعیان اصفهان را در دست گرفتند. پیوسته میان خُجَنْدیان و آل صاعد، که حنفی مذهب بودند، کشمکش برپا می شد که درنتیجۀ این آشوب ها، اصفهان بارها ویران شد و مساجد، مدارس، کتابخانه ها و محلات بسیاری در آتش سوخت. افراد این خاندان در زمان سلاجقه اقتدار فراوانی پیدا کردند و برحسب سیاست وقت، گاهی از سلاجقه و زمانی از خلفای بغداد طرفداری می کردند. خجندیان با اسماعیلیه به شدت مخالف بودند و بسیاری از اسماعیلیان اصفهان به دست آنان به قتل رسیدند. برخی مشاهیر این خاندان عبارت اند از ابوالمظفر خجندی (متوفی ۴۹۶ ق) واعظ و مدرس شافعی که برای رفع اختلاف میان اهل سنت و شیعه به ری رفت و در آن جا به دست یکی از شیعیان کشته شد؛ عبداللطیف خجندی (متوفی ۵۲۳ ق) عالم حدیث که فدائیان اسماعیلی او را به قتل رساندند؛ صدرالدین محمد خجندی (متوفی ۵۵۲ ق) که به سبب اختلاف با سلجوقیان از اصفهان به موصل رفت؛ صدرالدین محمود خجندی (متوفی ۵۹۲ ق) که مدتی در نظامیه بغداد تدریس کرد و صدرالدین عمر خجندی (متوفی ۶۳۵ ق) از بزرگان شافعی اصفهان و ممدوح کمال الدین اسماعیل اصفهان شاعر برجسته قرن ۷ ق.