خانه در ایران

[ویکی فقه] پیشینه خانه در ایران را می توان به دو دوره پیش از اسلام و دوره اسلامی دسته بندی کرد.
دوره پیش از اسلام حدود هشت هزار سال را دربرمی گیرد. منابع اصلی برای معرفی خانه های این دوره گزارشهای باستان شناسی از آثار به دست آمده در برخی محوطه های باستان شناسی از جمله سنگ چخماق در حوالی شاهرود (۸۰۰۰ـ ۷۰۰۰ق م)، چغامیش در جنوب دزفول (۶۵۰۰ـ ۳۰۰۰ق م)، تپه زاغه در جنوب قزوین (۶۴۷۰ـ ۵۲۰۰ق م)، سیَلْکِ کاشان (۵۵۰۰ـ۳۲۰۰ق م)، حاجی فیروزتپه در جنوب دریاچه ارومیه (۶۰۰۰ق م)، تپه حصار دامغان (۴۲۰۰ـ ۳۵۰۰ق م)، هفتوان تپه در شمال غربی دریاچه ارومیه (۴۵۰۰ـ ۴۰۰ق م)، تل باکون در مرودشت فارس (۴۵۰۰ـ ۳۴۰۰ق م)، تل ابلیس در مَشیزِ کرمان (۴۰۰۰ـ ۳۰۰۰ق م)، شاه تپه در شمال غرب گرگان (۳۲۰۰/ ۱۰۰۰ق م)، شهر سوخته در شمال زاهدان (۳۲۰۰ـ۱۸۰۰ق م)، تل مَلیان در نزدیکی شیراز (۳۰۰۰ـ ۱۲۰۰ق م)، چغازنبیل (۱۲۶۵ـ ۱۲۴۵ق م) و نوشیجان در شمال غرب ملایر (۷۵۰ـ۶۰۰ق م) است.
← ویژگی های هر تمدن
معمار با بهره گیری از آنچه در فضای پیرامون وجود دارد، فضای خانه را شکل می دهد، بنابراین بین محیط مصنوع و محیط طبیعی رابطه ای به وجود می آید. آنچه در معماری ایرانی به «بومْ آورد» معروف است، معلول این پیوند است. در محیطهای طبیعی که یکدستی خاصی در عناصر آن وجود دارد نوعی یکدستی در کاربرد ساخت مایه های خاص نیز دیده می شود. برای نمونه در گیلان که مواد گیاهی چون درخت و شالی برتری کامل دارند، در ساخت مایه های خانه ها نوع غالب چوب و مواد گیاهی است. از سوی دیگر در مناطق خشک، خاک ساخت مایه اصلی است. در مناطقی نیز ترکیبی از هر دو مادّه به کار می رود. این مکانها بیش تر در جاهایی هستند که ساخت مایه های گلی و ترکیبات آن مانند خشت خام و پخته وجود دارد و از درختانی چون سپیدار ، تبریزی یا نخل نیز بهره می برند. این نوع ساخت مایه ها در جنوب ایران و در مناطق کوهستانی زاگرس رواج دارد.
← مصالح سنگی
اتاق مقصد نهایی باشندگان خانه است. خانه متشکل از یک تا چند اتاق است. در مناطقی از ایران ، مانند روستاهای گیلان و خراسان به اتاق، خانه/ خونه می گویند. اتاق فضایی چهارگوش است که از سه سو با دیوار محصور می شود و از یک سو بازشوهایی به حیاط یا فضایی نیمه باز مانند ایوان دارد.
← کارکرد اتاقها به عوامل اقلیمی فرهنگی و اجتماعی
...