خاندان فروغی

[ویکی فقه] خاندان فروغی که سرسلسله آن ها از یهودیان بغداد بودند، بعدها در اصفهان ساکن شده، همگی اهل ادب و علم بوده اند. "میرزامحمدحسین فروغی" در دستگاه "ناصرالدین شاه" وارد می شود و جایگاه خود را به دست می آورد. بعدها فرزندان او "محمدعلی فروغی" و "ابوالحسن" که از همه مهم تر "محمدعلی فروغی" نخست وزیر معروف دوران بحرانی سال های اشغال و کودتا است، راه پدر خود را به شایستگی ادامه می دهند و در دربار و دستگاه به موقعیت های برجسته دست پیدا می کنند. فرزندان "محمدعلی فروغی"، "محمود"، "محسن" و "مسعود" نیز همگی با تحصیلات عالی موقعیت های ممتازی به دست می آورند.
"میرزا محمدحسین" متخلص به "ادیب" و ملقب به "فروغی" و "ذکاءالملک" و معروف به "میرزافروغی" متولد ۱۲۵۵ (ه. ق) از نویسندگان نامور و روشنفکران عصر خود بوده است. وی پسر"محمدمهدی ارباب اصفهانی" می باشد. "محمدمهدی" از یهودیان بغداد می باشد که بعدها در اصفهان مقیم شدند. روزی در سال ۱۲۹۱ (ه. ق) که "ناصرالدین شاه" به مناسبت طرح بنای "باغ عشرت آباد" چهار درخت در آن جا کاشت، "محمدحسین" قصیده ای سرود با این مقطع:شعر ادیب باشد در مدح شاه شاهان چون آفتاب روشن مانند آب جاریشاه این شعر را شنید و او را ملقب به "فروغی" کرد. بعدها کلمه "فروغی" لقب و تخلص برای اولاد و اعقاب "میرزامحمدحسین" نام خانوادگی شد. میرزامحمدحسین در جوانی مشغول به تجارت شد و چون متضرر گردید و سرمایه خود را به کلی از دست داد. مدتی در "بندر لنگه"و "جهرم" و مدتی نیز در "فسا" و "یزد" بود. از یزد به کرمان رفته و در دستگاه "محمداسماعیل خان" حاکم کرمان وارد شد. در زمانی که "اعتمادالسلطنه" وزیر انطباعات و دارالترجمه بود. محمدحسین در کار مطبوعات با او همکاری می کرد و بعد به مدیری دارالترجمه و مترجم زبان عربی و فرانسه با حقوق ماهی ۴۰ تومان رسید. "محمدحسن خان" او را در یادداشت های خود به عنوان میرزای شخصی یاد می کند: «صبح دارالترجمه رفتم از آن جا مستقیما با ملیجک اول و میرزا فروغی میرزای خودم و چند نفر دیگر.. ». میرزا فروغی به واسطه دوستی و همراهی با "میرزا ملکم خان" و هم فکری و هم مسلکی با او درسال ۱۳۰۸ (ه. ق) دچار دردسر می شود. چندی بست نشین بود تا به وساطت "امین السلطان" بخشیده شد. میرزا محمدحسین فروغی در سال ۱۳۱۱ (ه. ق) شهرت و عنوانش میرزامحمدحسین، متخلص به "ادیب" و ملقب به "فروغی" شد، در این سال هم خان شد و هم به "ذکاءالملک" ملقب گردید. وی در سال ۱۳۱۴ (ه. ق) سال اول سلطنت "مظفرالدین شاه" امتیاز روزنامه "تربیت" را گرفت و موسس و نویسنده آن شد. هر چند که تمام مخارج آن با دولت بود؛ اما بهترین روزنامه آن دوران بود که تا سال ۱۳۲۵ (ه. ق) منتشر می شد که بسیاری از کتب معروف نیز با همت و نگارش و تصحیح فروغی به چاپ رسید. کتاب هایی مثل "تاریخ ملل شرق" "تاریخ ساسانیان راولینسون"، "سفر هشتاد روز دور دنیا"، "عشق و عفت"، "بوسه عذرا" و... میرزا محمدحسین فروغی ذکاءالملک در سال ۱۳۲۵ (ه. ق) در سن ۷۰ سالگی در تهران درگذشت و در "ابن بابویه" به خاک سپرده شد. وی دو فرزند ذکور داشت که یکی "محمدعلی فروغی" نخست وزیر شد و دیگری از مفاخر علمی آینده بود.
محمدعلی فروغی
ملقب به ذکاءالملک از سیاستمدارن و دولتمردان و ادیبان مشهور ایران بود. وی فرزند محمدحسین فروغی و متولد ۱۲۵۴ (ه. ش) در قلهک تهران بود. محمدعلی فروغی تحت حضانت پدر، تحصیلات خود را از پنج سالگی آغاز کرد و ظرف مدت هفت سال زبان های فارسی، عربی و فرانسه را آموخت و از علوم ریاضیات، فیزیک و شیمی و طبیعیات بهره گرفت. آنگاه به استدعای "اعتمادالسلطنه" وزیر انطباعات وقت و تصویب ناصرالدین شاه وارد مدرسه دارالفنون شد. ابتدا به تحصیل فن پزشکی و داروسازی مشغول شد و بعد از مدتی به تحصیل فلسفه و ادبیات پرداخت. محمدعلی پس از اخذ لقب ذکاالملک و ریاست مدرسه علوم سیاسی به گروه فراماسون ها پیوست و وارد لژ "بیداری" شد و در این لژ عده زیادی از شخصیت های سیاسی و علمی و ادبی عضویت یافتند. فروغی چندی نیز در کابینه سوم سردار سپه در سال ۱۳۰۳ (ه. ش) به وزارت امور خارجه رسید. و در سال ۱۳۰۴ برای اولین بار به نخست وزیری رسید. وی چندی نیز معلم مدرسه علوم سیاسی شد و در دوره اول مجلس شورای ملی رییس دفتر مجلس شد. در دوره دوم نماینده تهران شد و در سال ۱۳۲۷ (ه. ق) به ریاست مجلس رسید. بعد از خلع قاجار و تاسیس پهلوی اولین رییس الوزرای کابینه هفت نفری شد.
دومین کابینه فروغی
دومین کابینه فروغی در سال ۱۳۱۲ (ه. ش) با "تیمورتاش" "داور" "نصره الدوله"، تکمیل شد. مهم ترین اقدام فروغی در کابینه دوم ترتیب سفر رضاشاه به ترکیه بود و از حوادث خونین و مهم این دوران واقعه مسجد گوهرشاد بود. از مرحوم فروغی در خانه اش یادادشتی دیده می شود که متضمن این بیت بود:در کف شیر نر خونخواره ای غیر تسلیم و رضا کو چاره اینامه مزبور به سمع و نظر رضاشاه رسید و باعث خانه نشینی فروغی را به وجود آورد؛ اما بعد در دوران بحرانی شهریور ۲۰ محمدعلی فروغی دوباره از طرف رضاشاه به خدمت خوانده شد و سومین کابینه اش را تشکیل داد. او ضمن نطقی دستور ترک مقاومت نظامی ایران را به آگاهی همگی رساند و گفت: به استحضار نمایندگان محترم می رساند که دولت با نهایت جدیت در حفظ مناسبات حسنه با دول خارجه و تعقیب اصلاحاتی که منظور نظر اعلی حضرت همایونی و عموم ملت است، خواهد کوشید. در این موقع که از جانب دو کشور روس و انگلیس اقدام به عملیاتی شده که ممکن است موجب اختلال صلح و سلامت گردد، دولت به پیروی از نیات صلح خواهانه اعلی حضرت به قوای نظامی دستور می دهد که از هرگونه مقاومتی خودداری نمایند.
فروغی و شهریور ۲۰
...