خاندان بادوسپانیان

[ویکی فقه] بادوسپانیان (پادوسپانیان/ فاذوسفانیان)، خاندانی ایرانی که به زعم بعضی از مورّخان از قرن اول تا یازدهم هجری در ناحیه رویان، که بعدها رستمدار خوانده شد، حکومت کرده اند.
این نام از کلمه پهلوی «پات کوسپان» مرکب از «پات کوس» به معنی سرزمین و پسوند «پان» (= «بان» در فارسیِ امروزی) به معنی دارنده و نگاهبان است. تئوفیلاکتوس، مورّخِ روم شرقی قرن هفتم میلادی، آن را به «کلیماتارکس» (حاکم) ترجمه کرده است . مملکت ایران در زمان ساسانیان گاهی به چهارناحیه (از روی چهار جهت اصلی) تقسیم می شده است که در رأس هر کدام یک «پات کوسپان» یا «پاذوسپان» قرار داشته است. به گفته تومااَرتسرونی، مورّخِ ارمنی، فرستادگان خلیفه (به ارمنستان) «پات گوسپان» خوانده می شدند . به گفته طبری، در ۲۱، که مسلمانان به اصفهان حمله کردند، نام «مَلِکِ اصفهان» «فاذوسفان» بود؛ اما گویا فاذوسفان در اینجا عنوان بوده است نه نام، مانند کلمه «اُسْتَندار» که باز به همین مناسبت در طبری مذکور است. به عقیده مارکوارت (ص ۳۰) این شخص شاید فاذوسفانِ «نیمروز» بوده است.
رویان و موقعیت جغرافیائی آن
رویان نام ناحیه ای وسیع در جنوب دریای خزر، میان گیلان و دیلمستان از مغرب، طبرستان از مشرق، و لارِز و شالوس (چالوس) و شِرز و ونداشورج جزو رویان است؛ واز آمل تا رویان دوازده فرسخ و از گیلان تا رویان نیز دوازده فرسخ بوده است. یاقوت رویان را گاهی «مدینه» و گاهی «کوره واسعه» می خواند و شهر «کجه» (کجور) را حاکم نشین رویان می داند. «شهر» یا «مدینه» خواندن رویان به اعتبار معنی قدیمی این کلمه در فارسی است، زیرا «شهر» به معنی ناحیه و مملکت هم به کار می رفته است. ناحیه رویان را بعدها، از قرن هفتم تا زمان صفویه، رستمدار هم گفته اند. احتمال می رود که رستمدار صورت دیگری از استندار باشد، زیرا این ناحیه از قرن چهارم به بعد به وسیله فرمانروایانی اداره می شد که استندار خوانده می شدند. این کلمه در زبانِ عامّه به «رستمدار»، که معروفتر و آشناتر بود، بدل گردید و بعدها این اسم نیز فراموش شد.
واژه بادوسپان نزد مورخان متأخر
به زعم مورخان متأخر، جدّ خاندانی که آن را بادوسپانیان یا آل بادوسپان یا «گاوباریان» (گاوبارگان) می خواندند بادوسپان (پادوسپان) نام داشته است.
بادوسپان به نوشته ابن اسفندیار
...