خالد ضیا

خالد ضیا اوشاکلی گیل ( به ترکی استانبولی: Halit Ziya Uşaklıgil ) از پیشگامان داستان نویسی ادبیات نوین ترکیه است. شعر منثور او به نام عشقیمین مزاری ( مزار عشقم ) سرآغاز دورانی نو در ادبیات ترکی بود. او در سال ۱۸۸۶ روزنامه ای به نام خدمت بنیاد کرد. پس از سال ۱۸۹۶، نوشته های او در روزنامه ادبی ترکی «ثروت فنون» ( Servet - i fünûn ) که به کاربرد سبک های ادبی اروپایی معروف بود به چاپ می رسید. پس از آنکه رمان «زندگی های گسیخته» ( Kırık Hayatlar ) خالد ضیا در سال ۱۹۰۱ توسط دولت عثمانی سانسور شد، او از انتشار رمان خودداری کرد تا اینکه این رمان در سال ۱۹۲۳ و پس از بنیاد شدن جمهوری ترکیه امروزی، به چاپ رسید. از کتاب های معروف دیگر او می توان به ماوی و سیاه، عشق ممنوع و نسل آخر اشاره کرد. در اواخر عمر او پسرش خودکشی کرد. تلخی این ماجرا تا ۲۷ مارس ۱۹۴۵ تا واپسین دم همراه او بود.
خالد ضیا در سال ۱۸۶۶ در استانبول به دنیا آمد. نسبش به خاندان های قدیمی حلواچی زاده ها میرسید که از اوشاک در استان اوشاک در آناتولی غربی به ازمیر مهاجرت کرده بودند. دوران کودکی او مصادف با دوران تنظیمات و مشروطیت اول بود. از آنجا که پدرش در کنار علاقه به صوفی گری، به شیوه زندگی غربی نیز گرایش داشت، خالد خواندن و نوشتن را بنا بر اصول جدید آموخت و در مدرسه رشدیه ( دبیرستان ) نظامی فاتح استانبول ادامه تحصیل داد. او از همان کودکی به مطالعهٔ کتاب های داستانی و نمایشنامه ها از جمله کارهای نامق کمال، رجائی زاده محمود اکرم و ترجمهٔ هرنانی کارهای ویکتور هوگو پرداخت. در ماه مارس ۱۸۷۸ خانواده اش به ازمیر مهاجرت کردند و در همان جا به تحصیل ادامه داد. او در ازمیر زیر نظر پدربزرگش حاجی علی افندی که مردی معتبر و صاحب نفوذ در شهر بود بزرگ شد. در ازمیر با زبان فرانسه آشنا شد و پس از آن که پدربزرگش او را به مدرسهٔ راهبان کاتولیک ارمنی ازمیر فرستاد طی سه سال علاوه بر تکمیل فرانسوی به آموختن آلمانی و ایتالیایی نیز پرداخت. این آشنایی با زبان های اروپایی منجر به آشنایی او با فرهنگ غربی هم شد. او در این زمان شروع به ترجمهٔ مطالب علمی در نشریهٔ خزینه اوراق پرداخت. در آخرین سال تحصیل نخستین شعر منثورش را با نام عشقیمین مزاری ( مزارِ عشقم ) در روزنامهٔ معروف ترجمان حقیقت دراستانبول در آوریل ۱۸۸۴ به چاپ رسید. این شعر سرآغاز نوع ادبی تازه ای در ادبیات ترکی است.