[ویکی فقه] خارجة بن زید انصاری. خارجة بن زید، یکی از هفت فقیه نامدار مدینه (فقهای سبعه) و از تابعین است. کنیه اش ابوزید و القاب مهم او، انصاری و نجاری و مدنی بوده است. پدرش، زیدبن ثابت، از صحابه و از کاتبان وحی بود که در تدوین قرآن در زمان ابوبکر و عثمان هم نقش مهمی داشت. مادر او، امّ سعد، دختر سعد بن ربیع (از کاتبان عرب در دوره جاهلیت و از اصحاب بیعت نخستین عقبه) بود.
تاریخ تولد خارجة در منابع ذکر نشده، اما از تصریح تراجم نگاران به تاریخ وفات (۹۹ یا ۱۰۰) و سن او (هفتاد سال) میتوان دریافت که احتمالا سال ۲۹ یا ۳۰ بوده است. اساتید و شاگردان خارجة خارجةبن زید در خانواده ای اهل علم پرورش یافت و از پدر، مادر و عمویش (یزید بن ثابت) حدیث نقل کرده است. از دیگر مشایخ او اسامة بن زید بن حارثه، عبد الرحمان بن ابی عمره و امّ علاء انصاری بوده اند. برخی راویان حدیث از او عبارتاند از: پسرش، سلیمان؛ برادرزاده اش، سعید بن سلیمان؛ عثمان بن حکیم؛ عبدالله بن ذکوان و محمد بن مسلم زُهْری مقام علمی خارجة رجال شناسانِ اهل سنّت، خارجه را ثقه معرفی کرده و برخی از آنان او را «کثیر الحدیث» خوانده اند. با این همه، اِسناد روایتها و گزارشهای او در بسیاری موارد گسسته (مقطوع السند) است، مانند روایت او از یزید بن ثابت، که پیش از تولد خارجه در جنگ یمامه کشته شده بود و نیز گزارش او درباره خالد بن ولید، که به دوره پیش از تولد خارجة بازمی گردد. برخی نام خارجةبن زید را در شمار پانزده نفری که پس از صحابیان، مرجع مردم شناخته می شدند یا در زمره ده فقیه نامدار مدینه آورده و شماری دیگر او را یکی از «فقهای سبعه» (هفت فقیه صاحب فتوا در آن دوره) خوانده اند. احادیث خارجةبن زید بیشتر درباره ا حکام فقهی، به ویژه احکام قضایی است. او علاوه بر افتا به تقسیم مواریث و تنظیم شهادت نامه ها نیز می پرداخت. محدّثان و فقهایی چون مالک بن انس، بخاری شافعی و حتی فقهای شیعه مانند شیخ طوسی در آثار خود بدانها احتجاج کرده اند. خارجة در زمان حکومت خلفای اموی بخش اعظم حیات خارجةبن زید، همزمان با حکومت خلفای اموی بود. وی در جوانی همراه با جمعی از مردم مدینه برای گزارش حادثه ای به معاویه، به دمشق سفر کرد. بنابر گزارشهای تاریخی، او در عرصه فقاهت و افتا در دوره خلافت عبدالملک بن مروان، ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک و عمر بن عبدالعزیز شهرت بسیار داشته است. به ویژه، عمربن عبدالعزیز وی را بسیار محترم میداشت، چنانکه به حکمران خود در مدینه فرمان داد از میان کسانی که پرداخت مقرری آنان از دیوان قطع شده بود، فقط مقرری او را دوباره برقرار سازد. همچنین عمربن عبدالعزیز از درگذشت او بسیار متأسف شد. نمونه هایی از مشورتطلبی و پرسش خلیفگان مذکور از خارجة، در پاره ای منابع تاریخی و حدیثی انعکاس یافته است. شرح حال نگاران خارجةبن زید را به زهد و تقوا و عبادت پیشگی ستوده اند، او در پایان عمر از مردم کناره گرفت و از اینرو، بسیاری از آرا و احادیث او انتشار نیافت. ← ارتباط خارجة با امام سجاد وی با امام سجاد علیه السلام همعصر بود، ولی در منابع تاریخی سخنی درباره مناسبات او با آن حضرت نیامده که ظاهرآ ناشی از مناسبات مستحکم او با حاکمان وقت و همرأیی با آنان بوده است. ظاهراً به همین سبب، وی برخلاف برادرانش که در واقعه حرّه جان باختند، از آن حادثه بزرگ جان سالم به در برد. سرانجام خارجة بن زید خارجةبن زید در سال ۹۹ یا ۱۰۰ در مدینه وفات یافت و حاکم مدینه، به فرمان عمربن عبدالعزیز، بر جنازه اش نماز گزارد. در پاره ای منابع، داستانهایی از سخن گفتن او بعد از مرگ ذکر شده است. فهرست منابع (۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت؛ (۲) ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛ (۳) ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت؛ (۴) ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵؛ (۵) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، (بیروت )۱۴۰۴/۱۹۸۴؛ (۶) ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت)؛ (۷) ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛ (۸) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛ (۹) محمد ابو زهره، الامام الصادق: حیاته و عصره، آراؤه و فقهه، قاهره ۱۹۹۳؛ (۱۰) ابو نعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الأصفیاء، چاپ محمدامین خانجی، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷؛ (۱۱) ابو یعلی موصلی، مسند ابی یعلی الموصلی، چاپ حسین سلیم اسد، دمشق ۱۴۰۴ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۴ـ۱۹۸۸؛ (۱۲) سلیمان بن خلف باجی، التعدیل و التجریح لمن خرج عنه البخاری فی الجامع الصحیح، چاپ احمد بزار، (رباط) ۱۴۱۱/۱۹۹۱؛ (۱۳) محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخار ی، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت؛ (۱۴) خلیفة بن خیاط، کتاب الطبقات، روایة موسی بن زکریا تستری، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳؛ (۱۵) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸؛ (۱۶) محمد بن احمد ذهبی، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب الستة، چاپ محمد عوامه و احمدمحمد نمر خطیب، جده ۱۴۱۳/۱۹۹۲؛ (۱۷) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت؛ (۱۸) محمد بن ادریس شافعی، الاُمّ، چاپ محمد زهرینجار، بیروت؛ (۱۹) محمد بن حسن طوسی، کتاب الخلاف، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۱۷؛ (۲۰) احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثقات، به ترتیب علی بن ابی بکر هیثمی و تضمینات ابن حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴؛ (۲۱) مالک بن انس، المُوَطَّأ، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۰۶؛ (۲۲) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛ (۲۳) محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶؛ (۲۴) یعقوبی، تاریخ یعقوبی؛
تاریخ تولد خارجة در منابع ذکر نشده، اما از تصریح تراجم نگاران به تاریخ وفات (۹۹ یا ۱۰۰) و سن او (هفتاد سال) میتوان دریافت که احتمالا سال ۲۹ یا ۳۰ بوده است. اساتید و شاگردان خارجة خارجةبن زید در خانواده ای اهل علم پرورش یافت و از پدر، مادر و عمویش (یزید بن ثابت) حدیث نقل کرده است. از دیگر مشایخ او اسامة بن زید بن حارثه، عبد الرحمان بن ابی عمره و امّ علاء انصاری بوده اند. برخی راویان حدیث از او عبارتاند از: پسرش، سلیمان؛ برادرزاده اش، سعید بن سلیمان؛ عثمان بن حکیم؛ عبدالله بن ذکوان و محمد بن مسلم زُهْری مقام علمی خارجة رجال شناسانِ اهل سنّت، خارجه را ثقه معرفی کرده و برخی از آنان او را «کثیر الحدیث» خوانده اند. با این همه، اِسناد روایتها و گزارشهای او در بسیاری موارد گسسته (مقطوع السند) است، مانند روایت او از یزید بن ثابت، که پیش از تولد خارجه در جنگ یمامه کشته شده بود و نیز گزارش او درباره خالد بن ولید، که به دوره پیش از تولد خارجة بازمی گردد. برخی نام خارجةبن زید را در شمار پانزده نفری که پس از صحابیان، مرجع مردم شناخته می شدند یا در زمره ده فقیه نامدار مدینه آورده و شماری دیگر او را یکی از «فقهای سبعه» (هفت فقیه صاحب فتوا در آن دوره) خوانده اند. احادیث خارجةبن زید بیشتر درباره ا حکام فقهی، به ویژه احکام قضایی است. او علاوه بر افتا به تقسیم مواریث و تنظیم شهادت نامه ها نیز می پرداخت. محدّثان و فقهایی چون مالک بن انس، بخاری شافعی و حتی فقهای شیعه مانند شیخ طوسی در آثار خود بدانها احتجاج کرده اند. خارجة در زمان حکومت خلفای اموی بخش اعظم حیات خارجةبن زید، همزمان با حکومت خلفای اموی بود. وی در جوانی همراه با جمعی از مردم مدینه برای گزارش حادثه ای به معاویه، به دمشق سفر کرد. بنابر گزارشهای تاریخی، او در عرصه فقاهت و افتا در دوره خلافت عبدالملک بن مروان، ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک و عمر بن عبدالعزیز شهرت بسیار داشته است. به ویژه، عمربن عبدالعزیز وی را بسیار محترم میداشت، چنانکه به حکمران خود در مدینه فرمان داد از میان کسانی که پرداخت مقرری آنان از دیوان قطع شده بود، فقط مقرری او را دوباره برقرار سازد. همچنین عمربن عبدالعزیز از درگذشت او بسیار متأسف شد. نمونه هایی از مشورتطلبی و پرسش خلیفگان مذکور از خارجة، در پاره ای منابع تاریخی و حدیثی انعکاس یافته است. شرح حال نگاران خارجةبن زید را به زهد و تقوا و عبادت پیشگی ستوده اند، او در پایان عمر از مردم کناره گرفت و از اینرو، بسیاری از آرا و احادیث او انتشار نیافت. ← ارتباط خارجة با امام سجاد وی با امام سجاد علیه السلام همعصر بود، ولی در منابع تاریخی سخنی درباره مناسبات او با آن حضرت نیامده که ظاهرآ ناشی از مناسبات مستحکم او با حاکمان وقت و همرأیی با آنان بوده است. ظاهراً به همین سبب، وی برخلاف برادرانش که در واقعه حرّه جان باختند، از آن حادثه بزرگ جان سالم به در برد. سرانجام خارجة بن زید خارجةبن زید در سال ۹۹ یا ۱۰۰ در مدینه وفات یافت و حاکم مدینه، به فرمان عمربن عبدالعزیز، بر جنازه اش نماز گزارد. در پاره ای منابع، داستانهایی از سخن گفتن او بعد از مرگ ذکر شده است. فهرست منابع (۱) ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت؛ (۲) ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛ (۳) ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت؛ (۴) ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵؛ (۵) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، (بیروت )۱۴۰۴/۱۹۸۴؛ (۶) ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت)؛ (۷) ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛ (۸) ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛ (۹) محمد ابو زهره، الامام الصادق: حیاته و عصره، آراؤه و فقهه، قاهره ۱۹۹۳؛ (۱۰) ابو نعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الأصفیاء، چاپ محمدامین خانجی، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷؛ (۱۱) ابو یعلی موصلی، مسند ابی یعلی الموصلی، چاپ حسین سلیم اسد، دمشق ۱۴۰۴ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۴ـ۱۹۸۸؛ (۱۲) سلیمان بن خلف باجی، التعدیل و التجریح لمن خرج عنه البخاری فی الجامع الصحیح، چاپ احمد بزار، (رباط) ۱۴۱۱/۱۹۹۱؛ (۱۳) محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخار ی، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت؛ (۱۴) خلیفة بن خیاط، کتاب الطبقات، روایة موسی بن زکریا تستری، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳؛ (۱۵) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸؛ (۱۶) محمد بن احمد ذهبی، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب الستة، چاپ محمد عوامه و احمدمحمد نمر خطیب، جده ۱۴۱۳/۱۹۹۲؛ (۱۷) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۶ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۶ـ ۱۹۵۸، چاپ افست بیروت؛ (۱۸) محمد بن ادریس شافعی، الاُمّ، چاپ محمد زهرینجار، بیروت؛ (۱۹) محمد بن حسن طوسی، کتاب الخلاف، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۱۷؛ (۲۰) احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثقات، به ترتیب علی بن ابی بکر هیثمی و تضمینات ابن حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴؛ (۲۱) مالک بن انس، المُوَطَّأ، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت ۱۴۰۶؛ (۲۲) یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛ (۲۳) محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶؛ (۲۴) یعقوبی، تاریخ یعقوبی؛
[ویکی فقه] خارجة بن زید، یکی از هفت فقیه نامدار مدینه (فقهای سبعه) و از تابعین است. کنیه اش ابوزید و القاب مهم او، انصاری و نجاری و مدنی بوده است. پدرش، زیدبن ثابت، از صحابه و از کاتبان وحی بود که در تدوین قرآن در زمان ابوبکر و عثمان هم نقش مهمی داشت. مادر او، امّ سعد، دختر سعد بن ربیع (از کاتبان عرب در دوره جاهلیت و از اصحاب بیعت نخستین عقبه) بود.
تاریخ تولد خارجة در منابع ذکر نشده، اما از تصریح تراجم نگاران به تاریخ وفات (۹۹ یا ۱۰۰) و سن او (هفتاد سال) میتوان دریافت که احتمالا سال ۲۹ یا ۳۰ بوده است.
اساتید و شاگردان خارجة
خارجةبن زید در خانواده ای اهل علم پرورش یافت و از پدر، مادر و عمویش (یزید بن ثابت) حدیث نقل کرده است. از دیگر مشایخ او اسامة بن زید بن حارثه، عبد الرحمان بن ابی عمره و امّ علاء انصاری بوده اند. برخی راویان حدیث از او عبارتاند از: پسرش، سلیمان؛ برادرزاده اش، سعید بن سلیمان؛ عثمان بن حکیم؛ عبدالله بن ذکوان و محمد بن مسلم زُهْری
مقام علمی خارجة
رجال شناسانِ اهل سنّت، خارجه را ثقه معرفی کرده و برخی از آنان او را «کثیر الحدیث» خوانده اند. با این همه، اِسناد روایتها و گزارشهای او در بسیاری موارد گسسته (مقطوع السند) است، مانند روایت او از یزید بن ثابت، که پیش از تولد خارجه در جنگ یمامه کشته شده بود و نیز گزارش او درباره خالد بن ولید، که به دوره پیش از تولد خارجة بازمی گردد.
برخی نام خارجةبن زید را در شمار پانزده نفری که پس از صحابیان، مرجع مردم شناخته می شدند یا در زمره ده فقیه نامدار مدینه آورده و شماری دیگر او را یکی از «فقهای سبعه» (هفت فقیه صاحب فتوا در آن دوره) خوانده اند.
احادیث خارجةبن زید بیشتر درباره ا حکام فقهی، به ویژه احکام قضایی است. او علاوه بر افتا به تقسیم مواریث و تنظیم شهادت نامه ها نیز می پرداخت. محدّثان و فقهایی چون مالک بن انس، بخاری شافعی و حتی فقهای شیعه مانند شیخ طوسی در آثار خود بدانها احتجاج کرده اند.
خارجة در زمان حکومت خلفای اموی
...
تاریخ تولد خارجة در منابع ذکر نشده، اما از تصریح تراجم نگاران به تاریخ وفات (۹۹ یا ۱۰۰) و سن او (هفتاد سال) میتوان دریافت که احتمالا سال ۲۹ یا ۳۰ بوده است.
اساتید و شاگردان خارجة
خارجةبن زید در خانواده ای اهل علم پرورش یافت و از پدر، مادر و عمویش (یزید بن ثابت) حدیث نقل کرده است. از دیگر مشایخ او اسامة بن زید بن حارثه، عبد الرحمان بن ابی عمره و امّ علاء انصاری بوده اند. برخی راویان حدیث از او عبارتاند از: پسرش، سلیمان؛ برادرزاده اش، سعید بن سلیمان؛ عثمان بن حکیم؛ عبدالله بن ذکوان و محمد بن مسلم زُهْری
مقام علمی خارجة
رجال شناسانِ اهل سنّت، خارجه را ثقه معرفی کرده و برخی از آنان او را «کثیر الحدیث» خوانده اند. با این همه، اِسناد روایتها و گزارشهای او در بسیاری موارد گسسته (مقطوع السند) است، مانند روایت او از یزید بن ثابت، که پیش از تولد خارجه در جنگ یمامه کشته شده بود و نیز گزارش او درباره خالد بن ولید، که به دوره پیش از تولد خارجة بازمی گردد.
برخی نام خارجةبن زید را در شمار پانزده نفری که پس از صحابیان، مرجع مردم شناخته می شدند یا در زمره ده فقیه نامدار مدینه آورده و شماری دیگر او را یکی از «فقهای سبعه» (هفت فقیه صاحب فتوا در آن دوره) خوانده اند.
احادیث خارجةبن زید بیشتر درباره ا حکام فقهی، به ویژه احکام قضایی است. او علاوه بر افتا به تقسیم مواریث و تنظیم شهادت نامه ها نیز می پرداخت. محدّثان و فقهایی چون مالک بن انس، بخاری شافعی و حتی فقهای شیعه مانند شیخ طوسی در آثار خود بدانها احتجاج کرده اند.
خارجة در زمان حکومت خلفای اموی
...
wikifeqh: خارجة_بن_زید_نجاری