خاتمیت ادیان دیگر

[ویکی فقه] آموزه خاتمیت در اسلام مبتنی بر تعلیم قرآن و حدیث و به ویژه تعبیر «خاتم النبیین» است. بنابراین، خاتمیت و مفاهیمی چون ختم نبوت و خاتم النبیین عینآ در سنّت های ادیان دیگر، به ویژه یهودیت و مسیحیت، وجود ندارد.
در بررسی خاتمیت در ادیان دیگر، باید توجه داشت که آمیزه ای از سه مفهوم مؤثر است و هر یک به صورت جداگانه بررسی می شود: نخست پایان بعثت انبیا، دوم جاودانگی متن مقدّس، سوم جاودانگی شریعت و احکام الهی. گفتنی است چون اعتقاد به این وجوه سه گانه درباره هر دینی به نحوی مستلزم اعتقاد به جامعیت و کمال آن دین است، جامعیت نیز یکی از عناصر مقوم خاتمیت به شمار می آید، اما در این مقاله عمدتآ بر جاودانگی تأکید شده است.

← پایان بعثت انبیا
از نظر مسیحیان، نبوت در میان بنی اسرائیل با ظهور مسیح به پایان می رسد. به این ترتیب عیسی در مقام مسیح، به نحوی مضمر مکمل و متمم رسالت انبیا انگاشته می شود. هرچند خود مقامی بس برتر از نبی دارد، زیرا «پسر خدا» ست. ظهور و رجعت او در آخرالزمان این سیر را به نهایت درجه خواهد رساند. پس از عروج در رستاخیز عیسی، رسولان وی از فیض روح القدس پر شده و به هدایت انسان ها و دعوت آنان به سوی خدا مشغول شده اند و پس از آنان کلیسا این وظیفه را برعهده دارد. بنابراین، با توسعه معنای وحی، به نحوی استمرار نقش انبیا در رسولان و کلیسا تا زمان ظهور مسیح در آخرالزمان مشاهده می شود. بااین همه در سنّت کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس بحث از ختم نبوت پس از ظهور عیسی مسیح به صراحت مطرح نشده است.

مسیحیان و قائل بودن به خاتمیت حضرت عیسی
در مجادلات مسیحیان شرقی و متألهان نسطوری و یعقوبی با مسلمانان از ختم نبوت سخن رفته است. به نظر می رسد مسیحیان شرقی پس از مواجهه با مسلمانان کوشیده اند تا استناداتی از عهد جدید دالّ بر خاتمیت عیسی و بنابراین، انکار نبوت حضرت محمد صلی اللّه علیه وآله و سلم ارائه دهند. در برابر، مسلمانان در رد این رأی نصاری و اثبات بشارت عیسی به ظهور پیامبر اسلام، عمدتآ به آیاتی از انجیل استناد کرده اند که بنابر آن ها عیسی به ظهور فارقلیط پس از خود ــکه مسیحیان آن را به «تسلّی دهنده» ترجمه کرده اندــ بشارت داده است. بطریق نسطوری، تیموتی اول (متوفی ح۲۰۵/۸۲۰)، در مناظره با خلیفه مهدی عباسی، با استناد به آیات انجیل سریانی (پشیتا) و از قول یعقوب پیامبر و نیز با استناد به گفته دانیال ، گفته است که نبوت ها با مسیح به پایان می رسد و پس از مسیح نبوتی نخواهد بود و نبیای نخواهد آمد
عبدالمسیح بن اسحاق کندی، عالم نسطوری، در مناظرهای مطرح کرده که پس از مسیح پیامبری نخواهد آمد. همچنین یوحنای دمشقی، متأله برجسته یعقوبی (متوفی پیش از ۱۳۷/۷۵۴)، بهطور ضمنی تأکید کرده که شریعت و انبیا تا یحیای مَعْمَدان (تعمیددهنده) بوده است . به هر روی، در سده های دوم و سوم، جدلیون مسیحی بر این نکته اصرار داشتند که پس از مسیح پیامبری نخواهد آمد، اما علی بن سهل طبری محمد را آخرین نبی خوانده و به رد سخنان آن ها پرداخته است. گفتنی است تیموتی اول، در ادامه مناظرهاش متناقض سخن گفته و با استناد به عهد جدید، آورده که مسیحیان هنوز منتظر ظهور ایلیا هستند

خاتمیت در ادیان غیر ابراهیمی
...