حی

[ویکی فقه] یکی از اسماء حسنی خداوند صفت حیّ است که در لغت به این معناست که مرگ و نیستی بر او روا نیست.
حیّ (الحیّ)، از اسماء الهی و به معنای زنده و متضاد میّت است و حیّ بودن خدا به این معناست که مرگ و نیستی بر او روا نیست. راغب اصفهانی از میان وجوه متعددی که برای حیات ذکر کرده، یک وجه را وصف مختص خدا دانسته و در توضیح آن گفته است که اطلاق حیّ به خدا به معنای این است که (فرض) مرگ درباره او صحیح نیست. لفظ و معنای این واژه به واژه های متناظر آن در زبان های عبری، آرامی و سریانی بسیار نزدیک است .
استعمال واژه حیّ در قرآن
واژه حیّ و جمع آن (اَحیاء)، به صورت معرفه و نکره، ۲۴ بار در قرآن به کار رفته است. حیّ/ الحیّ سیزده بار در قرآن آمده که فقط پنج بار آن، که همگی همراه با الف و لام است، به خدا اشاره دارد. این نام سه بار در کنار نام القیّوم، در تعبیر «الحیّ القیّوم»، دیده میشود.
واژه حیّ در احادیث و ادعیه
الحیّ در حدیث مشهور پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله وسلم، که در آن ۹۹ نام خدا فهرست وار آمده، در کنار القیّوم ذکر شده و در بند سی و یکم، و به ویژه بند هفتادم، دعای جوشن کبیر آمده است.
حیّ اسم اعظم خدا
...

[ویکی الکتاب] معنی حَیُّ: زنده
معنی حَیَّ: زنده هست
معنی یَحْیَیٰ: زندگی می کند ( عبارت "لِّیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَن بَیِّنَةٍ وَیَحْیَیٰ مَنْ حَیَّ عَن بَیِّنَةٍ" یعنی : تا هر که هلاک میشود از روی دلیلی روشن هلاک شود، وهر که زندگی میکند ازروی برهانی آشکار زندگی کند)
ریشه کلمه:
حیی (۱۸۴ بار)

«حَیّ» از مادّه «حیات» به معنای زندگی است، و این واژه مانند هر صفت مشبّهه دیگر، دلالت بر دوام و ثبات دارد و بدیهی است که حیات در خداوند حیات حقیقی است; چرا که حیاتش عین ذات او است، نه همچون موجودات زنده در عالم خلقت که حیات آنها عارضی است و لذا گاهی زنده اند و سپس می میرند، اما در خداوند چنین نیست.

[ویکی اهل البیت] حی (اسم الله). این صفحه مدخلی از فرهنگ قرآن است
حیّ، از اسما و صفات خداوند و به معنای دارای حیات ثابت است. این کلمه مانند هر صفت مشبّهه دلالت بر دوام دارد. حیات خداوند حیات حقیقی و عین ذات اوست و عارض شدن مرگ بر او محال است.
صفت حیّ در آیات ذیل مطرح شده است: سوره بقره(2)/ 255؛ سوره آل عمران(3)/ 2؛ سوره طه(20)/ 111؛ سوره فرقان(25)/ 58؛ سوره غافر(40)/ 65.
فرهنگ قرآن، جلد 12، صفحه 218.

[ویکی فقه] حی (قرآن). یکی از اسما و صفات خداوند حی است یعنی خدای تعالی حیاتی دارد که دستخوش مرگ و زوال نمی شود، پس خدای تعالی حی بالذات است و هر زنده دیگری با احیای او دارای حیات شده است.
حی، از اسما و صفات خداوند و به معنای دارای حیات ثابت است. این کلمه مانند هر صفت مشبهه دلالت بر دوام دارد. حیات خداوند حیات حقیقی و عین ذات اوست و عارض شدن مرگ بر او محال است.
آیات مطرح در صفت حی
صفت حی در آیات ذیل مطرح شده است. «الله لا اله الا هو الحی القیوم لا تاخذه سنة و لا نوم له ما فی السماوات و ما فی الارض من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه یعلم ما بین ایدیهم و ما خلفهم و لا یحیطون بشی ء من علمه الا بما شاء وسع کرسیه السماوات و الارض و لا یؤده حفظهما و هو العلی العظیم؛ هیچ معبودی نیست جز خداوند یگانه زنده، که قائم به ذات خویش است، و موجودات دیگر، قائم به او هستند هیچگاه خواب سبک و سنگینی او را فرا نمی گیرد (و لحظه ای از تدبیر جهان هستی، غافل نمی ماند) آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، از آن اوست کیست که در نزد او، جز به فرمان او شفاعت کند؟! (بنابراین، شفاعت شفاعت کنندگان، برای آنها که شایسته شفاعتند، از مالکیت مطلقه او نمی کاهد.) آنچه را در پیش روی آنها (بندگان) و پشت سرشان است می داند (و گذشته و آینده، در پیشگاه علم او، یکسان است.) و کسی از علم او آگاه نمی گردد جز به مقداری که او بخواهد. (اوست که به همه چیز آگاه است و علم و دانش محدود دیگران، پرتوی از علم بی پایان و نامحدود اوست.) تخت (حکومت) او، آسمانها و زمین را دربرگرفته و نگاهداری آن دو (آسمان و زمین)، او را خسته نمیکند. بلندی مقام و عظمت، مخصوص اوست.» «الله لا اله الا هو الحی القیوم؛ معبودی جز خداوند یگانه زنده و پایدار و نگهدارنده، نیست.» «و عنت الوجوه للحی القیوم و قد خاب من حمل ظلما؛ و (در آن روز) همه چهره ها در برابر خداوند حی قیوم، خاضع می شود و مایوس (و زیانکار) است آن که بار ستمی بر دوش دارد.» «و توکل علی الحی الذی لا یموت و سبح بحمده و کفی به بذنوب عباده خبیرا؛ و توکل کن بر آن زنده ای که هرگز نمی میرد و تسبیح و حمد او را بجا آور و همین بس که او از گناهان بندگانش آگاه است.» «هو الحی لا اله الا هو فادعوه مخلصین له الدین الحمد لله رب العالمین؛ زنده (واقعی) اوست معبودی جز او نیست پس او را بخوانید در حالی که دین خود را برای او خالص کرده اید! ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.»
← حی بالذات
۱. ↑ بیهقی، ابوبکر، الاسماء و الصفات، ص۱۷۵.
...