حوزه علمیه نجف

[ویکی فقه] این شهر قبل از هجرت شیخ طوسی، سرزمینی بود که برخی از علویان و شیعیان خاص امیرمؤمنان (علیه السلام) را در خود جای داده بود لیکن با هجرت شیخ طوسی دانشجویان علوم اسلامی نجف اشرف را به مرکز شیعه و دانشگاه بزرگ شیعه امامیه تبدیل کردند و پس از آن هزارن دانشجو و متفکر شیعی در این دانشگاه پرورش یافته به نشر معارف اهل بیت (علیهم السلام) همت گماردند.اگر چه پیش از شیخ طوسی نیز حلقه های بحث و درس در جوار مرقد امیرمؤمنان علیه السلام برقرار و حوزه علمیه شکل گرفته بوده است.
درباره تأسیس حوزه علمیه نجف دو نظر اساسی وجود دارد.گروه نخست بر این باورند که پس از هجرت شیخ طوسی در ۴۴۸ از بغداد به نجف، وی حوزه علمیه را بنا نهاد (ادامه مقاله) و شماری دیگر معتقدند پیش از آمدن شیخ، در نجف حلقه های بحث و درس در جوار مرقد امیرمؤمنان علیه السلام برقرار و حوزه علمیه شکل گرفته بوده است. این عده شواهدی را در اثبات مدعای خود ذکر می کنند؛ از جمله بنا به گزارش ابن طاووس، به هنگام دیدار عضدالدوله دیلمی از نجف در ۳۷۱، ۱۷۰۰ فقیه در این شهر بوده اند.نجاشی به ملاقات خود با دانشمندان شیعه، از جمله محدّث بزرگ، هبةاللّه بن احمد کاتب، مشهور به ابن برنِیّة، اشاره کرده است.وی هم چنین اظهار کرده که در سال ۴۰۰ در نجف از ابن خُمریِ کوفی اجازه روایت دریافت داشته است.نجاشی در شرح حال ابوالحسین اسحاق بن حسن عَقرائیِ تمّار گفته که او را مجاور کوفه (یعنی نجف) دیده که کتاب کلینی را از خود وی روایت می کرده است.حضور شخصیت های دینی و علمی دیگر در نجف، هم چون شیخ صدوق و شنیدن حدیث از محمد بن علی بن فضل دهقان، و نیز اقامت برخی نقبای شیعیان همانند ابن سدره، و اسکان تعدادی از خاندان های اهل علم، مثل آل طحّان، در نجف در زمره مستندات وجود حرکت علمی در نجف، پیش از شیخ الطائفه طوسی، ذکر شده است (برای اطلاع از نقد این آرا به این منبع رجوع کنید ).با این همه، گروه دیگر، ضمن اذعان به حضور و آمد و شد دانشمندان به نجف و تلاش علمی ایشان پیش از شیخ طوسی، معتقدند اقدام اساسی برای تشکیل جامعه علمی در نجف چندان که بتوان نام حوزه علمیه بر آن نهاد، پس از مهاجرت شیخ تحقق یافته است.
ادوار تاریخی
حوزه علمیه نجف پس از وی تاریخ با فراز و نشیبی را سپری کرده است که مراحل آن عبارت اند از:
دوره تکوین و تثبیت
این دوره با حضور شیخ طوسی در نجف (۴۴۸ـ۴۶۰) مقارن است.وی که از شاگردانِ برجسته شیخ مفید (متوفی ۴۱۳) و سید مرتضی علم الهدی (متوفی ۴۳۶) بود، پس از وفات علم الهدی ریاست علمی شیعیان بغداد را بر عهده گرفت.اندکی پس از ورود طغرل سلجوقی به بغداد، در ۴۴۹ خانه و کتابخانه او را در حالی که خود وی قبلا به نجف مهاجرت کرده بود آتش زدند.مدتی بعد، شیخ فعالیت علمی خود را در این شهر آغاز کرد و حوزه بزرگ نجف با تلاش های او پا گرفت.شیخ توانست مراودات علمای شیعه و اوضاع تحصیلی در نجف را که تا آنِ زمان آشفته و نابسامان بود تحت نظم درآورد و حلقه های درسی را تشکل بخشد.عده ای اندکْ شمار از کسانی که همراه شیخ از بغداد به نجف رفته یا شهرتش را شنیده بودند، به او پیوستند و دیری نپایید که شهر نجف مرکزیت علمی و فکری تشیع را از آن خود کرد.کتاب امالی یا المجالس شیخ گواهِ انضباطی است که او در حوزه نوتأسیس نجف در انتقال علوم به شاگردانش برقرار کرده بود (نخستین مجلس املا: ۲۶ صفر ۴۵۶ در حرم امیرمؤمنان علیه السلام).کار سترگ دیگر شیخ، سوق دادن علما و شاگردان خود به فقه استدلالی و اجتهادی بود، چه در بغداد و چه در نجف.علاوه بر پرورش و تربیت شاگردان، کتاب اختیار معرفة الرجال و کتاب ناتمام شرح الشرح، یادگار دوران زندگی شیخ در نجف است.
دوره تبعیت و رکود
...

[ویکی شیعه] حوزه علمیه نجف، مجموعۀ دست اندرکاران، مدارس دینی و مراجع مذهبی در شهر نجف که آموزش، تربیت و پرورش طلاب علوم دینی شیعه و برخی وظایف دینی دیگر را بر عهده دارند. بسیاری از فقیهان و عالمان بزرگ شیعه در این حوزه پرورش یافته اند و بدین رو، حوزه نجف، در کنار حوزه علمیه قم، از اهمیت بالایی برخوردار است.شیخ طوسی، علامه حلی، شیخ انصاری و در دوران معاصر، آیت الله خوئی و آیت الله سیستانی از پرورش یافتگان حوزه علمیه نجف اند. امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران، مدتی پس از تبعید از ایران به نجف رفت و در آنجا به تدریس پرداخت و مبارزه با حکومت شاه و برخی مباحث و آثار مهم خویش مانند حکومت اسلامی را در آنجا پی گرفت.
درباره تأسیس حوزه علمیه نجف دو نظر اساسی وجود دارد. گروه نخست بر این باورند که پس از هجرت شیخ طوسی در ۴۴۸ق از بغداد به نجف، وی حوزه علمیه را بنا نهاد. شماری دیگر معتقدند پیش از آمدن شیخ، در نجف حلقه های بحث و درس در جوار مرقد امیرمؤمنان علیه السلام برقرار و حوزه علمیه شکل گرفته بوده است. این عده شواهدی در اثبات مدعای خود ذکر می کنند؛ از جمله:
حوزه علمیه نجف پس از ورود شیخ طوسی تاریخ با فراز و نشیبی را سپری کرده است که مراحل آن عبارت اند از:

[ویکی فقه] حوزه علمیه نجف (اخلاق). مکتب اخلاقی عرفانی نجف یکی از مهم ترین مکاتب عرفانی شیعه در دوران معاصر است که تأثیرات عمیقی را بر حوزه های علمی شیعه نهاده است. بنیانگذار این حوزه هزار ساله شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی (رحمه الله علیه) است. از اساتید مکتب تربیتی حوزه علمیه نجف می توان به سیدعلی شوشتری، ملاحسینقلی همدانی تا درس اخلاق امام خمینی (رحمه الله علیه) اشاره کرد.
نجف اشرف شهری است که قرنها مرکز علوم دینی و فقه شیعی بوده است. حوزه علمیه نجف حوزه ی عظیم و گسترده است، از همان آغاز تاسیس، فرا گرفتن علوم اسلامی رو به گسترش گذاشت که در این میان گر چه فقه و اصول از اهمیت بیشتری برخوردار بود لکن به سایر رشته ها نیز پرداخته می شد.
← شیخ طوسی
۱. ↑ حسینی طهرانی، محمدحسین، مهرتابان، ص۱۵.۲. ↑ یادنامه علامه طباطبائی، ص۱۲۰.۳. ↑ مجله حوزه شماره۱۹ (مصاحبه با استاد جعفری.۴. ↑ روحانی، سیدحمید، نهضت امام خمینی، ج۲، ص۱۵۶-۱۶۱.
منبع
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اخلاق در حوزه نجف »، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۲/۹.
...