حوزه علمیه خوی

[ویکی فقه] شهرستان خوی در دشتی وسیع در شمال غربی ایران واقع شده و اطراف آن را کوه ها محصور کرده اند. سابقه تاریخ تشیع در خوی به زمان هجرت نوادگان امام هادی (علیه السّلام) می رسد. مردم خوی با آشنایی از مکتب علوی و در قرن دوازهم شاهد اولین مدارس علمیه در این شهر می باشیم. در قرن سیزدهم با وجود علمای بزرگ هم چون آیت الله خویی مدارس علمیه رو به رونق علمی پا نهاده است و در زمان پهلوی با این رژیم مقابله داشته و بعد از انقلاب نیز به حیات خود با همان قدرت ادامه می دهد.
شهرستان خوی در دشتی وسیع در شمال غربی ایران واقع شده و اطراف آن را کوه ها محصور کرده اند. این شهر به علت همسایگی با دو کشور ترکیه و شوروی سابق در گذشته دارای اهمیت نظامی، سیاسی بوده است.سابقه تاریخ تشیع در خوی به زمان هجرت نوادگان امام هادی (علیه السّلام) می رسد. بدین ترتیب شهرستان خوی، سلماس و لار در نیمه دوم قرن سوم هجری با مکتب علوی آشنایی یافته اند و هر چند مزدوران رژیم عباسی نوادگان امام را به شهادت رسانده اند، لیکن جرقه های نور بر قلب مردم این دیار تابیده و راه هدایت را شناخته اند.هر چند از قرن سوم شیعیانی چون سیدبهلول در این دیار زیسته و مردم را با شیعه امامیه آشنا ساخته اند، ولی به جهت عدم اطلاع کافی از حیات آنان و مدت زیستشان در خوی، حیات علمی شیعه در قرون اولیه بر ما مجهول است. مؤلف تاریخ مدارس ایران از «مدرسة الفرج بن عبیدالله بن خلف خویی (متوفی ۵۲۱ق)» در آذربایجان یاد می کند که به ظاهر متعلق به اهل سنت بوده است.
سلطان زاده، حسین، تاریخ مدارس ایران، ص۱۲۷.
بنابر تحقیقات بزرگان علم، نخستین دوره حوزه علمیه خوی به قرن دوازدهم هجری می رسد، هر چند صفویان از قرن دهم در نشر تشیع دریغ نداشتند لیکن جنگ های آنان با عثمانیان و درگیری های متناوب مردم مسلمان خوی با ارمنی ها موجب گردید تا فرزانگان به نامی در این دوره ها در تاریخ ثبت نشود.لیکن همین جنگ ها نوعی توجه به شهرستان مرزی خوی را در پی داشت و به روی دادن جنگ چالدران میان ایران و عثمانی و حضور جمعی از عالمان شیعه در این دیار که در شمال غرب خوی واقع است، زمینه های شکوفایی فرهنگ علوی را فراهم ساخت. آنان با شهادتشان شکوه تشیع را به تفسیر نشستند.«سیدعبدالباقی» از نواده های سیدنورالدین نعمت الله کرمانی مشهور به شاه نعمت الله، و «امیر سیدشریف استرآبادی شیرازی» از عالمان شهید جنگ چالدران هستند.
رک: فصل نهم، خون حوزه.
این دوره به دانشمندان فرزانه حوزه علمیه خوی در قرن سیزدهم هجری تعلق دارد. عالمانی که در پی تلاش بی وقفه دانشمندان دوره نخست بالیده و به قله های کمال دست یافتند.هر چند در این دوره جنگ های ایران و روس روی داد و در دوره دوم این جنگ ها، قرارداد ترکمنچای منعقد گردید و روس ها برای اینکه ایران را در پرداختن غرامت جنگی زیر فشار قرار دهند، خوی را به مدت ۱۴ ماه در اشغال خود نگاه داشتند، لیکن حوزه خوی به تکاپوی علمی خویش ادامه داد و امت اسلامی را به مقاومت فراخواند.شماری از عالمان این دوره به قرار زیر می باشند: ۱. ملا حسن خویی (متوفی ۱۲۶۴ق)۲. ملا علی خویی (متوفی ۱۲۵۶ق)۳. حاج آقا حسین، امام جمعه خوی (متوفی ۱۲۶۹ق)۴. شیخ اسدالله خویی (متوفی ۱۲۹۶ق)۵. آقا ابراهیم فرزند فتح الله شریف حسینی خویی (شیخ الاسلام خویی)۶. آقا شیخ محمدرضا شیخ الاسلام(متوفی ۱۲۹۶ق)۷. علامه میرزا محمدحسن زنوزی خویی (متوفی ۱۲۲۳ق)۸. میرزا محمدمهدی حسن زنوزی (متوفی ۱۲۵۰ق)۹. میرزا عبدالرسول زنوزی (متوفی ۱۲۶۹ق)۱۰. میرزا ابوالحسن علی زنوزی (زنده به سال ۱۲۶۸ق)۱۱. حضرت آیت الله سیدیعقوب کو ه کمری (متوفی ۱۲۵۴ق)۱۲. شیخ محمد نمازی (متوفی حدود ۱۲۵۰ق)۱۳. شیخ محمدجعفر نمازی (متوفی ۱۲۹۶ق)۱۴. ملا محمدرضا پیشنماز (زنده به سال ۱۲۲۳ق)۱۵. ملا محمد نمازی فرزند ملا محمدرضا (زنده به سال ۱۲۸۵ق)۱۶. حضرت آیت الله شهید حاج میرزا ابراهیم خویی (۱۳۲۵ـ۱۲۴۷ق)۱۷. ملا مهرعلی فدوی خویی (۱۲۶۲ـ۱۱۸۲ق)
← تالیفات دوره
...