حوزه علمیه بیرجند

[ویکی فقه] «بیرجند» در بسیاری از کتب تاریخی «برکند» ضبط شده است که «بر» به معنی نصف و «کند» به معنای شهر است. آبادانی این شهر از دوره صفویه به بعد است و در واقع حوزه علمیه این سامان نیز از این تاریخ شروع به فعالیت نموده است. اولین حوزه بیرجند به سال ۷۵۰ق باز می گردد. اوج شکوفایی حوزه علمیه بیرجند در قرن دهم همراه با علما و تالیفات بسیار آنها می باشد و در زمان انقلاب اسلامی به نقش خود جامع عمل پوشاند و این روند تا به امروز ادامه داده است.
مؤلف گنجینه دانشمندان از هشت مدرسه به نام های زیر نام برده است که مرکز آموزش علوم دینی در این شهر بوده است: ۱. مدرسه معصومیه: قدیمی ترین مدرسه بیرجند است که در تاریخ ۷۵۰ق تاسیس شده است.
کاظمی، محمدایوب، سیمای بیرجند، ص۱۰۴.
در طول تاریخ بیرجند علمای بزرگی می زیستند که در ذیل به نام بعضی از آنها شاره می کنیم.
← علمای قرن هشتم و نهم
دانشمندانی از این حوزه همگام با دیگر حوزه های ایران اسلامی در برپایی انقلاب و پیام رسانی به ایفای نقش پرداختند که باید از استاد سیدغلامرضا سعیدی (متوفی ۱۳۶۷ش) و استاد دکتر محمدابراهیم آیتی (۱۲۸۲ـ۱۳۴۴ش) نام برد که از یاران استاد شهید مطهری و شهید بهشتی محسوب می شدند و در بیداری امت اسلامی از هیچ کوششی دریغ نداشتند.تا زمان نگارش این مقاله طلاب حوزه علمیه بیرجند حدود هفتاد نفر می باشند که تا کتاب فقهی شرح لمعه آموزش داده می شوند و جهت تکمیل علوم به حوزه قم و یا مشهد مقدس مهاجرت می کنند.