حضانت

[ویکی فقه] به حفظ و نگهداری و تربیت طفل حضانت گفته می شود.
معنای اصطلاحی آن نیز از معنای لغوی جدا نگشته است. برخی از فقهای امامیه در تعریف آن چنین گفته اند: «حضانت عبارت است از ولایت و سلطنت بر تریبت طفل و متعلقات آن از قبیل نگهداری کودک، گذاشتن آن در بستر، سرمه کشیدن، پاکیزه نگه داشتن، شستن جامه های او و مانند آن».

بیان تعریف فقها از حضانت
فقها در تعریف حضانت از کلمه تربیت استفاده کرده اند که ناظر به دو جنبه روحی و جسمی، مادی و معنوی است؛ یعنی حضانت اختصاص به پرورش جسمی ندارد؛ از این رو در حقوق اسلام شخصی که حضانت طفل به او سپرده می شود باید آزاد، مسلمان (در صورتی که خود طفل مسلمان باشد) و امین باشد. از همین رو برخی از فقهای امامیه گفته اند: «مادری که عهده دار حضانت است، نمی تواند طفل را از شهر به روستا ببرد، زیرا تعلیم و تربیت کودک در شهر بهتر از روستا تأمین می گردد».

اختلاف نظر فقها در حضانت
در اینکه حضانت حق محض یا هم حق و هم تکلیف است، فقهای امامیه اختلاف نظر دارند و سه نظریه در این مسأله ارائه شده است.

← نظرات فقهای امامیه در حق محض یا حق و تکلیف بودن حضانت
...

[ویکی شیعه] حِضانت، اصطلاحی فقهی به معنای نگهداری و تربیت کودک است. حضانت کودک بر عهده پدر و مادر است. بسیاری از فقیهان معتقدند هرگاه پدر و مادر کودک، از همدیگر جدا شوند، حضانت دختر تا هفت سالگی و پسر تا دو سالگی بر عهده مادر بوده و پس از آن بر عهده پدر است. بر اساس نظریه برخی دیگر از فقهاء و قانون مدنی ایران، حضانت تا سن هفت سالگی بر عهده مادر و پس از آن (تا زمان بلوغ و رشد فرزند) بر عهده پدر خواهد بود.
با مرگ هر کدام از والدین، حضانت به دیگری منتقل می شود و در صورت وفات هردو، بر عهده جد پدری است و در صورت نبودن او، بر عهده سایر بستگان بر اساس رتبه آنها در ارث خواهد بود. حضانت کودک نامشروع بر عهده پدر واقعی اوست. در فقه اسلامی شرایط و احکام خاصی برای حضانت و حضانت کننده تعیین شده است.
حضانت، اصطلاحی فقهی به معنای تربیت و نگهداری از کودک است که در باب نکاح، طلاق و لُقطه از فقه اسلامی، درباره آن بحث می شود.

حِضانَت
(در لغت به معنای در آغوش گرفتن و مراقبت و پروردن و نگهداری کودک) در اصطلاح حقوق، نیز به همین معناست. در قانون مدنی ایران حضانت تعریف نشده و مادۀ ۱۱۶۸ قانون به موضوع حضانت اشاره کرده و می گوید «نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است». در مورد حق حضانت طفل مادۀ ۱۱۶۹ همان قانون مقرر کرده «برای نگهداری طفل، مادر تا دو سال از تاریخ ولادت او اولویت خواهد داشت. پس از انقضای این مدت، حضانت با پدر است، مگر نسبت به اطفال اناث که تا سال هفتم، حضانت آن ها با مادر خواهد بود». در مورد تکلیف بودن حضانت طفل، مادۀ ۱۱۷۲ قانون مدنی تصریح دارد که «هیچ یک از ابوین حق ندارد در مدتی که حضانت طفل با اوست، از نگهداری او امتناع کند. در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیّم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی العموم نگهداری طفل را به هریک از ابوین که حضانت برعهدۀ اوست، الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد، حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد، به خرج مادر تأمین کند». با توجه به اهمیت حضانت و نگهداری طفل، در صورتی که مادر یا پدر صلاحیت های لازم را ازدست بدهند، حق حضانت او ساقط می شود، مانند جنون مادر یا شوهر کردن او با دیگری در مدتی که حضانت طفل با اوست (مادۀ ۱۱۷۰ قانون مدنی). همچنین هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیّم او یا به تقاضای مدعی العموم هر تصمیمی را، که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند (مادۀ ۱۱۷۳ قانون مدنی). با وجود این، به موجب قانون مادۀ واحدۀ واگذاری حضانت فرزندان صغیر یا محجور به مادران آن ها (مصوب ۶/۵/۱۳۶۴ش)، حضانت فرزندان صغیر یا محجوری که پدرانشان شهید یا فوت شده باشد با مادران آن ها خواهد بود، مگر آن که دادگاه صالح به عدم صلاحیت مادر حکم کند. همچنین به موجب تبصرۀ دو همین قانون، ازدواج مادران مذکور در قانون یادشده، مانع از حق حضانت آن ها نمی شود. هزینۀ نگهداری و حضانت طفل، حتی در دورانی که قانوناً حق مادر است برعهدۀ پدر است و حضانت مادر، مانع از اعمال ولایت پدر نیست.