[ویکی فقه] حشر شهیدان (قرآن). در روز قیامت گواهی دهندگان و شهیدان برای شهادت دادن محشور می شوند.
«واشرقت الارض بنور ربها ووضع الکتـب وجیء بالنبیین والشهداء...؛ و زمین (در آن روز) به نور پروردگارش روشن می شود، و نامه های اعمال را پیش می نهند و پیامبران و گواهان را حاضر می سازند، و میان آنها بحق داوری می شود و به آنان ستم نخواهد شد».(«شهداء» بنا بر قولی، کسانی اند که در راه خدا به شهادت رسیدند. )
معنای نور در آیه
کلمه" نور" معنایش معروف است. البته این کلمه در کلام خدای تعالی در بسیاری موارد به همان معنای معروفش یعنی نور حسی آمده، و در بعضی موارد به عنایتی بر ایمان و بر قرآن نیز اطلاق شده است و آن عنایت این است که ایمان و قرآن حقایقی را برای دارنده اش روشن می کند، که اگر ایمان و قرآن نبود به آن حقایق دست نمی یافت، از جمله موارد اطلاقش بر ایمان آیه «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور» است. و یکی از موارد اطلاقش بر قرآن آیه «فآمنوا بالله و رسوله و النور الذی انزلنا» می باشد.مفسرین در معنای" اشراق زمین به نور پروردگارش" اختلاف کرده اند. بعضی گفته اند: آن روز زمین به نوری روشن می شود که خدا خلقش کرده، نه به نور اجسام نورانی چون خورشید و ماه. و اگر نور را به کلمه" پروردگارش" اضافه کرده، در حقیقت از قبیل" روحی" و" ناقة الله" است. لیکن این وجه هیچ دلیل قابل اعتمادی ندارد.بعضی دیگر گفته اند: مراد از آن، تجلی پروردگار متعال است برای داوری بین خلق، هم چنان که در بعضی اخبار از طرق اهل سنت نیز آمده است. اشکال این وجه این است که به فرضی که آن روایت صحیح باشد، هیچ دلالتی بر این معنا ندارد که اشراق زمین ناظر به آن نور باشد.بعضی دیگر گفته اند: مراد از آن، روشن شدن زمین به عدالت پروردگار است در قیامت، چون همانطور که نور علم به عمل است، نور زمین هم به عدالت است. اشکال این هم آن است که: اگر فرضا استعاره گرفتن نور را در عدالت صحیح بدانیم، لازمه اش آن نیست که نور در آیه هم به همان معنای عدالت باشد، مگر آنکه دلیلی بر آن دلالت کند، آنهم به عهده صاحب این قول است که بیاورد، و نیاورده.و در تفسیر کشاف آمده که: خدای عزوجل کلمه" نور" را استعاره گرفته برای حق و برهان، و این استعاره در چند جای قرآن آمده که آیه مورد بحث هم یکی از آنها است، و معنایش این است که: زمین به خاطر آن حقی که در آن اقامه می شود، و آن عدلی که در آن گسترده می گردد، و آن میزان حقی که با آن حسنات و سیئات را می سنجد، نورانی می شود.و همین که کلمه نور را به نام خودش اضافه کرد و فرمود" به نور رب" با در نظر گرفتن اینکه رب همان حق و عدل است و نیز اضافه کردن نام خودش بر ضمیر زمین" ربها"، با در نظر گرفتن اینکه نام او زمین را زینت می دهد، چون عدل خود را در آن می گستراند، و موازین قسط را در آن نصب می کند، و بین اهل زمین به حق حکم می کند، خود به بانگ بلند این معنا را تایید می نماید.
منظور از شهداء در آیه فوق
در اینکه منظور از شهداء در آیه چه کسانی هستند، در میان مفسران گفتگو است:بعضی آنها را نیکان و پاکان و عدول امتها دانسته اند که هم گواهی بر ادای رسالت انبیاء می دهند، و هم بر اعمال مردمی که در عصر آنها می زیسته اند که امامان معصوم در طلیعه آنها قرار دارند.بعضی دیگر آن را به فرشتگانی تفسیر کرده اند که گواه بر اعمال انسانها هستند و آیه ۲۱ سوره ق را گواه این معنی دانسته اند که می گوید: «و جاءت کل نفس معها سائق و شهید؛ هر انسانی وارد صحنه محشر می شود در حالی که همراه او کسی است که او را به دادگاه الهی می راند و نیز با او گواهی است».بعضی نیز آن را به اعضای بدن و مکان و زمان اطاعت و معصیت که از گواهان روز قیامتند تفسیر کرده اند.ولی ظاهر این است که «شهداء» (گواهان) معنی گسترده ای دارد که هر یک از مفسرین به بخشی از آن اشاره کرده اند.بعضی احتمال داده اند که منظور «شهیدان راه خدا» بالخصوص بوده باشند اما این بعید به نظر می رسد، چرا که سخن از گواهان محکمه عدل الهی است نه از «شهیدان راه حق» هر چند ممکن است آنها نیز در صف شهود باشند.
«واشرقت الارض بنور ربها ووضع الکتـب وجیء بالنبیین والشهداء...؛ و زمین (در آن روز) به نور پروردگارش روشن می شود، و نامه های اعمال را پیش می نهند و پیامبران و گواهان را حاضر می سازند، و میان آنها بحق داوری می شود و به آنان ستم نخواهد شد».(«شهداء» بنا بر قولی، کسانی اند که در راه خدا به شهادت رسیدند. )
معنای نور در آیه
کلمه" نور" معنایش معروف است. البته این کلمه در کلام خدای تعالی در بسیاری موارد به همان معنای معروفش یعنی نور حسی آمده، و در بعضی موارد به عنایتی بر ایمان و بر قرآن نیز اطلاق شده است و آن عنایت این است که ایمان و قرآن حقایقی را برای دارنده اش روشن می کند، که اگر ایمان و قرآن نبود به آن حقایق دست نمی یافت، از جمله موارد اطلاقش بر ایمان آیه «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور» است. و یکی از موارد اطلاقش بر قرآن آیه «فآمنوا بالله و رسوله و النور الذی انزلنا» می باشد.مفسرین در معنای" اشراق زمین به نور پروردگارش" اختلاف کرده اند. بعضی گفته اند: آن روز زمین به نوری روشن می شود که خدا خلقش کرده، نه به نور اجسام نورانی چون خورشید و ماه. و اگر نور را به کلمه" پروردگارش" اضافه کرده، در حقیقت از قبیل" روحی" و" ناقة الله" است. لیکن این وجه هیچ دلیل قابل اعتمادی ندارد.بعضی دیگر گفته اند: مراد از آن، تجلی پروردگار متعال است برای داوری بین خلق، هم چنان که در بعضی اخبار از طرق اهل سنت نیز آمده است. اشکال این وجه این است که به فرضی که آن روایت صحیح باشد، هیچ دلالتی بر این معنا ندارد که اشراق زمین ناظر به آن نور باشد.بعضی دیگر گفته اند: مراد از آن، روشن شدن زمین به عدالت پروردگار است در قیامت، چون همانطور که نور علم به عمل است، نور زمین هم به عدالت است. اشکال این هم آن است که: اگر فرضا استعاره گرفتن نور را در عدالت صحیح بدانیم، لازمه اش آن نیست که نور در آیه هم به همان معنای عدالت باشد، مگر آنکه دلیلی بر آن دلالت کند، آنهم به عهده صاحب این قول است که بیاورد، و نیاورده.و در تفسیر کشاف آمده که: خدای عزوجل کلمه" نور" را استعاره گرفته برای حق و برهان، و این استعاره در چند جای قرآن آمده که آیه مورد بحث هم یکی از آنها است، و معنایش این است که: زمین به خاطر آن حقی که در آن اقامه می شود، و آن عدلی که در آن گسترده می گردد، و آن میزان حقی که با آن حسنات و سیئات را می سنجد، نورانی می شود.و همین که کلمه نور را به نام خودش اضافه کرد و فرمود" به نور رب" با در نظر گرفتن اینکه رب همان حق و عدل است و نیز اضافه کردن نام خودش بر ضمیر زمین" ربها"، با در نظر گرفتن اینکه نام او زمین را زینت می دهد، چون عدل خود را در آن می گستراند، و موازین قسط را در آن نصب می کند، و بین اهل زمین به حق حکم می کند، خود به بانگ بلند این معنا را تایید می نماید.
منظور از شهداء در آیه فوق
در اینکه منظور از شهداء در آیه چه کسانی هستند، در میان مفسران گفتگو است:بعضی آنها را نیکان و پاکان و عدول امتها دانسته اند که هم گواهی بر ادای رسالت انبیاء می دهند، و هم بر اعمال مردمی که در عصر آنها می زیسته اند که امامان معصوم در طلیعه آنها قرار دارند.بعضی دیگر آن را به فرشتگانی تفسیر کرده اند که گواه بر اعمال انسانها هستند و آیه ۲۱ سوره ق را گواه این معنی دانسته اند که می گوید: «و جاءت کل نفس معها سائق و شهید؛ هر انسانی وارد صحنه محشر می شود در حالی که همراه او کسی است که او را به دادگاه الهی می راند و نیز با او گواهی است».بعضی نیز آن را به اعضای بدن و مکان و زمان اطاعت و معصیت که از گواهان روز قیامتند تفسیر کرده اند.ولی ظاهر این است که «شهداء» (گواهان) معنی گسترده ای دارد که هر یک از مفسرین به بخشی از آن اشاره کرده اند.بعضی احتمال داده اند که منظور «شهیدان راه خدا» بالخصوص بوده باشند اما این بعید به نظر می رسد، چرا که سخن از گواهان محکمه عدل الهی است نه از «شهیدان راه حق» هر چند ممکن است آنها نیز در صف شهود باشند.
wikifeqh: حشر_شهیدان_(قرآن)